Het gaat niet goed met onze jongeren


Negen op de tien tieners zijn tevreden met hun leven. Maar steeds meer jonge mensen kampen met humeurigheid en zenuwachtigheid en raken slecht in slaap. Een op de zes voelt zich eenzaam. Meisjes scoren op alle vlakken slechter.


Voor een vierjaarlijkse internationale studie in meer dan vijftig landen werden ook 20.000 Vlaamse jongeren tussen 11 en 18 jaar bevraagd over hun mentale, sociale en fysieke welzijn. Dat lijkt in alle opzichten gedaald, bij meisjes is de daling opvallend groter.

Vooral het stijgende percentage jongeren dat kampt met zenuwachtigheid valt op: het evolueerde van 21,6 procent in 2018 naar 31 procent in 2022. Ook voelde 29,4 procent zich meermaals per week humeurig (21,4 procent in 2018), 19,7 procent voelde zich meermaals per week ongelukkig (14,1 procent in 2018) en 32,0 procent had meermaals per week moeite om in te slapen (26,6 procent in 2018).

Er is ook een sterke toename van het aantal zelfmoordgedachten (van 17,4 naar 22,3 procent) en van het percentage jongeren dat aangaf geprobeerd te hebben zichzelf te beschadigen (van 14,5 naar 18,8 procent).


Gedubbelcheckt

Hoewel acht op de tien jongeren een goede gezondheid rapporteren, waren er toch ook meer fysieke klachten, zoals hoofdpijn (van 12,2 naar 19 procent), buikpijn (van 7,8 naar 12,7 procent), rugpijn (van 12,4 naar 17,4 procent) en duizeligheid (van 8,5 naar 15 procent).

‘Deze cijfers zijn jammer genoeg niet positief. We hebben ze meermaals gedubbelcheckt omdat we ervan opkeken’, zegt Maxim Dierckens, postdoctoraal onderzoeker aan de UGent, die deze studie in Vlaanderen leidde. ‘De bevraging werd uitgevoerd tussen februari en juni 2022. In het begin van dat jaar golden er nog enige coronamaatregelen op de scholen. Bovendien peilden we naar het mentale welzijn van de voorbije maanden. We hadden dus zeker een corona-effect verwacht, maar niet dat het zó groot zou zijn.’

Ook in andere landen die deelnemen aan de internationale HSBC-studie, zoals Finland en Nederland, werden gelijkaardige resultaten opgemeten, zegt Dierckens. ‘In Nederland zien we, net als bij ons, dat de genderkloof in mentaal welzijn fors toeneemt. De verschillen zijn soms heel groot. Zo zegt 76 procent van de jongens dat ze meestal gelukkig zijn, tegenover maar 59 procent van de meisjes. Een op de tien jongens zegt zich vaak eenzaam te voelen, bij meisjes is dat een op de vijf. Meisjes zijn ook dubbel zo vaak humeurig en zenuwachtig, kampen vaker met zelfmoordgedachten en vertonen bijna driemaal zo vaak zelfbeschadigend gedrag (27 procent, tegenover 10,5 bij de jongens).’

‘Het verschil is echt frappant en valt zeer moeilijk te verklaren: heeft het te maken met schooldruk, of praten meisjes hier gemakkelijker over? Dat is iets om verder te onderzoeken.’


Meisjes in bso

Er zijn ook grote verschillen in welbevinden qua opleidingsvorm: leerlingen in het aso zijn meer tevreden over hun leven en voelen zich beter in hun vel dan leerlingen in het tso en vooral het bso. Ten slotte is er een verschil, of gradatie, naargelang de leeftijd: hoe ouder, hoe meer klachten.

‘Het is belangrijk om te benadrukken dat er tijdens corona al veel initiatieven zijn genomen om het mentaal welzijn van scholieren te verbeteren en het onderwerp bespreekbaar te maken’, zegt Dierckens. ‘Deze resultaten kunnen er alleen maar toe aanzetten om daarmee door te gaan. Het corona-effect ebt niet zo snel weg. Er moet nog meer aandacht gaan naar het welzijn van jongeren en naar jongeren die extra kwetsbaar zijn, zoals meisjes in het bso. Laat dit een oproep zijn tot alle beleidsdomeinen: er is een universele aanpak nodig.’

Ook Vlaams minister van Welzijn Hilde Crevits (CD&V) wijst erop dat zo’n brede, internationale trend aandacht vraagt van de hele maatschappij: ‘We hebben al heel wat initiatieven lopen om de veerkracht van jongeren te versterken, met recent nog initiatieven naar scholen zoals Geluk in de Klas, Expeditie Geluk en een onderzoek in samenwerking met het departement Onderwijs om scholen te ondersteunen bij het opmaken van een preventief gezondheidsbeleid. Fysiek en mentaal welbevinden zijn met elkaar verbonden. Gezonde voeding en lichaamsbeweging bevorderen, helpt dus ook de mentale gezondheid. We beseffen dat zo’n brede internationale tendens niet snel gekeerd kan worden, en dat we dit niet alleen kunnen.’


DS, 08-05-2023 (Veerle Beel)

Bijgesloten Plaatje(s)