Groepsimmuniteit heel verre droom


In een sterk getroffen Duits gebied is intussen 15 procent van de bevolking immuun voor sars-CoV-2. Dat is Een ontnuchterend weinig voor wie gehoopt had dat de epidemie vanzelf zou uitdoven.


‘Het Duitse Wuhan’ wordt Heinsberg, een verbond van kleinere gemeenten in de deelstaat Noordrijn-Westfalen, genoemd. Heinsberg werd eind februari het epicentrum van de sars-CoV-2-uitbraak in Duitsland. Van de 250.000 inwoners kregen al ruim 1.500 personen de diagnose covid-19 en 46 mensen overleden eraan. Zeker in zo’n hotspot zullen veel inwoners het virus al hebben gehad en intussen immuun zijn, zou je denken. Maar dat is niet waar, blijkt nu uit onderzoek van het universitair ziekenhuis Bonn.

De Duitse onderzoekers hebben een representatieve groep uit Gangelt, een deelgemeente van Heinsberg, onderzocht. 15 procent van de bevolking blijkt tegen de infectie te hebben gevochten (of was ertegen aan het vechten op het moment van het onderzoek), al dan niet ongemerkt. Dat is een ontnuchterend laag percentage, want het wijst erop dat zelfs in een hotspot van de sars-CoV-2-uitbraak de bevolking nog ver af is van bescherming door ‘groepsimmuniteit’.

Pas wanneer 60 tot 70 procent van de bevolking de infectie achter de rug heeft, is er sprake van groepsimmuniteit en stopt de uitbraak vanzelf. Eigenlijk worden dan pas alle maatregelen overbodig die de uitbraak moeten stoppen of die een tweede piek moeten voorkomen (zie grafiek). Maar zelfs in Heinsberg zijn er in de bevolking dus nog onvoldoende ‘hinderpalen’ voor het virus die besmettingskettingen kunnen onderbreken. Onder Duitse experts is er discussie over de nauwkeurigheid van de methode waarmee de vorsers het bloed van de inwoners van Gangelt hebben onderzocht. Mogelijk is de 15 procent een overschatting van de immuniteit – wat de weg naar groepsimmuniteit zelfs nóg langer zou maken.

De Duitse studie is in elk geval een van de eerste die ons iets vertellen over hoeveel immuniteit er werkelijk is in de algemene bevolking. In Oostenrijk, dat snel strenge maatregelen nam, wijzen eerste tests uit dat maar 1 procent van de bevolking immuun is.

In eigen land zijn intussen meerdere onderzoeken gestart om de immuniteit in de bevolking in kaart te brengen. Zo bekijken onder anderen de professoren Pierre Van Damme en Heidi Theeten (UAntwerpen) hoeveel Belgen antilichamen tegen sars-CoV-2 in het bloed hebben. Op de resultaten is het nog even wachten. ‘Maar ons cijfer zal waarschijnlijk lager liggen dan in een hotspot’, zegt Van Damme. ‘De immuniteit in de bevolking groeit traag. Dat is eigenlijk goed, want als we wél snel waren gegaan, hadden we de piek gehad die we net wilden vermijden. Maar we betalen dus ook een prijs voor het voorkomen van die piek: strenge maatregelen voor langere tijd.’


Dark number

De onderzoeken zijn zo belangrijk omdat vandaag veel gevallen onder de radar blijven, doordat veel patiënten geen test op covid-19 ondergaan – omdat er te weinig testcapaciteit is, of omdat patiënten geen of slechts heel milde symptomen voelen en dus geen coronatest overwegen. Het dark number kan groot zijn. ‘Belangrijk is ook na te gaan waar die 15 procent zit, bij jongeren of bij volwassenen’, zegt Van Damme. ‘Dat kan het terugschroeven van bepaalde maatregelen wel beïnvloeden.’

In de Duitse studie blijkt het werkelijk aandeel positieve inwoners drie keer zo hoog als aanvankelijk geschat werd door in dat gebied zieke mensen te testen. In veel andere gebieden van Duitsland zal een kleiner deel van de bevolking immuun zijn dan in de hotspot Heinsberg.


Britten stuurden bij

Doordat een groep van de mensen die besmet zijn, hoegenaamd geen symptomen heeft, werd gehoopt dat een groot deel van de bevolking het virus al overwonnen had. En dat groepsimmuniteit binnen handbereik lag. Een weliswaar fel bekritiseerde studie van de universiteit van Oxford voedde die hoop door, op basis van theoretische berekeningen, te stellen dat midden maart 40 procent van de Britten al besmet was. Begin maart zou al twee derde van de Italianen besmet geweest zijn. Daardoor hoopte de Britse regering dat covid-19 zou overwaaien door snel groepsimmuniteit bij gezonde Britten op te bouwen. Uiteindelijk koos de Britse regering toch voor een lockdown, toen bleek hoe hoog de dodentol zou zijn als het virus niet werd ingedijkt.

Als er ook in België al zo weinig immuniteit opgebouwd is, zal het achterhalen van dat cijfer in ons land de exit uit de lockdown niet bespoedigen. Als amper 15 of zelfs 20 procent van de bevolking immuun is, remt dat de verdere verspreiding van het virus nauwelijks af, waarschuwt Philippe Beutels (UAntwerpen), die het verloop van de uitbraak modelleert. Hij verwacht dat het bijgevolg geen invloed zal hebben op de exitstrategie. ‘Als we richting 50 procent zouden gaan, is het een ander verhaal.’


Slechts 0,4 procent sterfterisico

Hoe groot is het risico dat iemand na een besmetting met het sars-CoV-2-virus sterft? Het Duitse onderzoek maakt een nauwkeurige schatting mogelijk. De vorsers komen uit bij 0,37 procent sterfterisico.

Tot dusver liepen de schattingen van het sterfterisico erg uiteen: van enkele procenten tot wel 10 procent. Het probleem bij die schattingen is dat ze gebaseerd zijn op de gekende gevallen in een land. Maar veel landen testen alleen het tipje van de ijsberg, dus de ernstigste gevallen. De vele patiënten met milde of zonder symptomen worden dan niet meegenomen in de berekeningen. Dat vertekent de berekeningen van het percentage overleden patiënten.


DS, 10-04-2020 (Maxie Eckert & Dries De Smet)

Bijgesloten Plaatje(s)