De promo-inteelt bij de openbare omroep

Valerie Peeraer, Autoreferentialiteit in infoprogramma's op Vlaamse openbare & commerciële televisiezenders. Master Journalistiek (Lessius Antwerpen, KULeuven), 2011.


Dat de openbare omroep in de eigen programma's zoveel promotie maakt voor zichzelf geeft te denken, zegt LUC VAN DOORSLAER. De manier waarop de eigen mensen worden opgevoerd levert bovendien beslist geen adequate afspiegeling van de samenleving.


Je zou dit het 'zelfvoedende zenderprincipe' kunnen noemen. Voor een commerciële omroep is elke kijker van belang voor de reclame-inkomsten, en dus voor het eigen bestaan. Zo 'n station zal al wat makkelijker de toevlucht nemen tot zelfpromotie, met andere woorden promotie voor de eigen zender in de eigen uitzendingen.

Voor een openbare omroep leg je de lat hoger en ben je idealistischer: je verwacht als kritische kijker dat die er edeler principes op nahoudt. Dat hij meer aan de kijker denkt dan aan zichzelf bijvoorbeeld.

Het is dan ook onaangenaam ontwaken als uit een studie blijkt dat onze openbare omroep net méér gebruik maakt van commerciële glijmiddeltjes dan de commerciële omroepen. Dat geldt alvast voor de 'infoprogramma's' die onderzocht werden in de studie van Valerie Peeraer. Sommigen zullen hierin het bewijs lezen dat de VRT-televisie net prima functioneert in een commerciële omgeving. Anderen zullen toch ook stilstaan bij de vraag: verwacht de Vlaming van zijn publieke omroep dat die de commerciëlen overtreft in reclame voor zichzelf?


Promo pro domo met belastinggeld

Roos van Acker in Vlaanderen Vandaag, Stef Wauters op schoot bij Goedele, noem het zelfbevruchting van een zender. Maar willen we méér van dat in De Laatste Show en De Rode Loper, of in de toekomstige opvolgers daarvan? Lekker op de sofa, easy-going, nauwelijks gecamoufleerd promotie maken voor eigen nieuwe programma's van dezelfde zender? Inteelt als publiek bezit op de publieke omroep? Zou De Standaard redactionele ruimte vrijmaken voor Het Nieuwsblad als dat met een nieuwe zaterdagkatern begint? En zou u daar als krantenlezer belastingen voor willen betalen?

De VRT is, door zijn openbare aard én door zijn financiering, kwetsbaarder voor de bevindingen van dit soort onderzoek. Omdat we alleen voor (radio en) televisie een stevig gefinancierd overheidssysteem in stand houden dat we voor geen enkel ander medium zouden aanvaarden. Want dat blijft natuurlijk de kern van de zaak in elke discussie over een nieuwe beheersovereenkomst: welk soort meerwaarde verwacht je van een publiek gefinancierde omroep? Meer van datgene wat de commerciële zenders al brengen? Net dat wat niet wordt afgedekt door de markt? Of allebei?

De vragen worden concreter als je ze toepast op het huidige debat over het eventuele derde net voor het kleine Vlaanderen. Ketnet en Canvas brengen allebei een meerwaarde voor de kijker en de samenleving. Maar de zender die het dichtst aansluit bij wat de markt sowieso levert, Eén, wordt het minst ter discussie gesteld. Merkwaardig toch. Omdat hij de grootste is? Ook daar geldt: is dat een argument pro kijker of pro VRT, pro behoefte van de samenleving of pro gevestigd instituut?


De creatie van media- en cultuur-BV's

Een van de nevenonderzoeken in de studie van Peeraer is ook bijzonder leerrijk: ál die (relatief populaire) infoprogramma's bieden een overweldigend podium aan vooral twee sectoren: gasten uit de media- en uit de cultuursector. Gasten uit bijvoorbeeld politiek of sport hinken ver achterop, de economische wereld komt zelfs nauwelijks aan bod. Een weerspiegeling van onze professionele samenleving bieden die programma's dus allerminst, ze creëren en bevestigen BV's uit twee niet-representatieve sectoren. Sommigen onder hen verdienen dat ongetwijfeld, anderen gaan zich dan al snel belangrijker wanen dan ze zijn. En standpunten innemen over zaken waar ze, zacht uitgedrukt, niet echt experts in zijn. Belerende politieke statements bijvoorbeeld, soms vanuit een ergerlijke onwetendheid. Zou het niet mooi zijn: infoprogramma's die wat meer stoorzender zijn voor zichzelf en de zelfgecreëerde BV's? Wat meer stoorzender, wat minder me, myself and I.


DS, 01-07-2011 (Luc Van Doorslaer)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB