Na 25 jaar neoliberalisme

Paul Goossens


Wat zelfs de Rode Duivels of de dood van een koning niet meer vermogen, kregen de Amerikaanse verkiezingen wel voor elkaar. België baadde nog eens in een onwezenlijke consensus en kleurde helemaal blauw. Het blauw van de Democraten. Of ze nu John Crombez, Gwendolyn Rutten of Didier Reynders heten, allemaal vonden ze elkaar in hun afkeuring voor het populisme van Donald Trump. Zelfs N-VA en PS zaten voor één keer (bijna) op dezelfde golflengte. Met uitzondering van Vlaams Belang waren alle partijkopstukken het zelfs eens dat Hillary Clinton de minst slechte kandidaat-president was. De consensus bleef ook na de verkiezingsnacht overeind, toen er naar het falen van Clinton werd gepeild. Als lid van het establishment was ze besmet en ontbrak het haar aan de elementaire geloofwaardigheid om de ‘working class’ te overtuigen.

Er rammelt veel aan die diagnose. Als vermogen, glitter, golfpartijtjes en fiscaal gesjoemel een graadmeter van establishment-gehalte zijn, was Trump voor vele miljarden meer gecontamineerd dan Clinton. Toch hinderde het hem niet in zijn mars naar de top. Omdat Trump beter dan Clinton kon faken? Ongetwijfeld, maar bovenal omdat hij geen verleden in de politiek heeft. Dat Trump zijn handen aan duistere deals en transacties in het vastgoed vuilmaakte, is bekend en zal de volgende maanden alleen maar duidelijker worden. Nu al hangt impeachment als een donkere wolk over zijn presidentschap. Allicht stoelde Clintons campagne op halve waarheden en dat heeft haar genekt. Trump daarentegen leefde in hele leugens, maar bijna 60 miljoen kiezers hebben er zich niet aan gestoord. Hij was tenslotte een ondernemer, geen politicus. Bijgevolg mocht hij zijn handen in onschuld wassen, want niet verantwoordelijk voor een land waar de middenklasse door erosie van koopkracht en jobs kopje-onder gaat en waar armoede vooral met voedselbonnen wordt bestreden. Zo kon hij de illusie wekken dat hij de impasse waarin de white poor zich al decennia bevinden, kon doorbreken. Bovendien had hij niet alleen onzin en een Mexicaanse muur in de aanbieding, hij had ook massaal veel overheidsinvesteringen in de vitrine staan. Dat kan, zo weten we sinds de jaren 30 en Keynes, voor jobs en groei zorgen. Doe daar nog een scheut protectionisme en racistische sneren bovenop en je hebt een cocktail die veel kiezers doet watertanden. Zo recycleerde de miljardair zich tot een working class hero. Bestaat er een overtreffende trap voor leugen?

Er zijn ondertussen bibliotheken volgeschreven over de extreme ongelijkheid van de Amerikaanse samenleving. De choquerende cijfers over de concentratie van de vermogens bij een kleine minderheid zijn bekend, zo ook de wetenschap dat het proces al meer dan dertig jaar bezig is. De globalisering en haar tweelingbroer deregulering zitten daar voor veel tussen. Ze zijn kinderen van het neoliberalisme, door de Republikein Ronald *Reagan in beleid omgezet en nadien door de Democraten nooit serieus bijgestuurd. Inderdaad, de president die de door Franklin D. Roosevelt in de jaren 30 gekooide banken hun vrijheid teruggaf, heet Bill Clinton. Die neoliberale switch heeft de Verenigde Staten ontwricht: meer ongelijkheid, minder toezicht, megawinsten voor de bankiers, grotere gaten in het sociale vangnet. In 2008 was het prijs. Een uit de kluiten gewassen systeemcrisis duwde grote delen van de middenklasse definitief onder water. Dankzij Obama*care en veel charisma lukte het de zittende president om de tijdbom onder het politiek systeem acht jaar on hold te zetten, deze week ontplofte ze.

Vooralsnog is de schade beperkt. De demagoog Trump slaagde erin het ongenoegen te kanaliseren, omdat hij met zijn brutale bek aan enkele neoliberale taboes durft te wrikken. Om de openbare werken en het nieuwe wapentuig te financieren, zal hij het begrotingstekort spectaculair moeten laten toenemen. Voor velen in de Republikeinse partij is zo’n optie erger dan ketterij, het is puur verraad aan hun conservatief evangelie. Alleen de vrijgevochten Trump kan het zich veroorloven om de partijleiding hier de wacht aan te zeggen. Waar Obama en Clinton voor terugschrokken – austerity begraven – durft Trump blijkbaar wel.

Uiteraard zal dat niet volstaan om de tijdbom te ontmijnen, daarom de kreet Make America Great Again met alles wat dat aan retrograad nationalisme, stars-and-stripes en blank chauvinisme inhoudt. Het Amerikaanse volk waar Trump voor opkomt, is immers heel anders gekleurd dan het volk waar Martin Luther King en de burgerrechtenbeweging destijds voor demonstreerden. Mexicanen, migranten, moslims horen er niet echt meer bij en werden tijdens de campagne tot tweederangs gedegradeerd. Heel benieuwd of in de regering-Trump de sleutelposten opnieuw naar whites only gaan. In Dallas, waar het eveneens om glitter en geld draaide, was het niet anders


DS, 12-11-2016 (Paul Goossens)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB