De oudste tekening van een farao
Vlaamse archeoloog vindt unieke Egyptische rotsgraveringen

BRUSSEL - Al 5.200 jaar geleden inspecteerde een Egyptische koning per boot zijn rijk. Dat blijkt uit rotstekeningen die een Vlaamse archeoloog gevonden heeft.

Hoe de Egyptische koning heette die rond 3.200 voor Christus per boot door zijn rijk trok, weten we niet. Hij leefde enkele generaties voor de ‘eerste dynastie' waarmee de officiële geschreven geschiedenis van Egypte begint. Maar dat hij een koning was, de man die is afgebeeld op een schip dat in een rots in Zuid-Egypte is afgebeeld, lijdt volgens specialisten geen twijfel, onder meer wegens het typische koninklijke hoofddeksel dat hij draagt. De afbeelding wordt, tezamen met een reeks andere rotsgraveringen op dezelfde site, beschreven in het decembernummer van het vakblad Antiquity .

De tekeningen zijn ontdekt en onderzocht door een internationaal team, georganiseerd door de Amerikaanse Yale-universiteit, waarvan ook de Belgische archeoloog Stan Hendrickx deel uitmaakte. Hij is verbonden aan de Media Arts & Design Faculty van de Provinciale Hogeschool Limburg in Hasselt.

Een van de rotstekeningen is de oudste voorstelling waarvan we met zekerheid weten dat ze een Egyptische koning voorstelt, zegt Hendrickx. De vroegste bekende afbeelding van een farao.

De onderzoekers vonden de gravures op rotswanden bij Nag el-Hamdulab, enkele kilometers ten noorden van Aswan in het zuiden van Egypte, op de westoever van de Nijl.

Hendrickx begon aan zijn speurtocht naar de tekeningen op basis van een foto die hij in 2008 had gekregen van een oude Egyptoloog, die hem weer van iemand anders had gekregen. ‘Ik wist alleen dat het ergens in de buurt van Aswan was', zegt Hendrickx. ‘Toen ben ik beginnen rondvragen, maar niemand kende het.' Uiteindelijk was er een collega aan de Yale-universiteit die een verwijzing vond in een boek uit de negentiende eeuw, en op basis daarvan kon de rotsgravering na een paar dagen zoeken gevonden worden. Er bleek een hele reeks tekeningen op de rotsen te staan. ‘En we hebben er in de archieven ook nog een paar foto's van teruggevonden', zegt Hendrickx.

De ouderdom van de tekeningen kunnen de onderzoekers schatten op basis van de stijl en de details van de afbeeldingen. Zo is er de vorm van de kroon, en het feit dat er voor de koning een hond is afgebeeld, een statussymbool uit de predynastische periode.

Kaboutermuts

‘Bijzonder is dat de koning getoond is in het kader van een processie, een heel ritueel, een koninklijke doortocht in dat gebied', zegt Dirk Huyge, conservator bij de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG) in Brussel en expert in de Egyptische archeologie. De afbeeldingen vormen samen ‘een soort ideologisch manifest', zegt Huyge, bedoeld om de macht van de koning te afficheren. ‘De koning kan men identificeren aan zijn kroon, een conisch hoofddeksel, of iets minder eerbiedig gezegd een soort kaboutermuts'. Dat typische hoofddeksel is uit latere bronnen bekend als de kroon van Opper-Egypte (Zuid-Egypte). Of de koning die op de rotsen is afgebeeld over heel Egypte heerste of alleen over het zuiden, is niet bekend.

Op de tekeningen zijn onder meer boten te zien, gevangenen en dieren. Er staat bij de tekeningen ook één geschreven woord, zegt Hendrickx. ‘Men begon toen nog maar pas te schrijven, het is nog geen lopende tekst'. Het woord, geschreven met vier hiërogliefen, is een begrip dat zoiets betekent als ‘volgen per boot'.

Om de twee jaar deden de koningen per boot een reis doorheen hun gebied, waarbij ze waarschijnlijk belastingen inden, toezicht hielden op de administratie en religieuze rituelen uitvoerden.

De periode waaruit de tekeningen dateren wordt door onderzoekers soms als de ‘nulde dynastie' bestempeld. Het is de periode vóór de geschreven geschiedenis begint, maar het is duidelijk dat de Egyptische cultuur en staatsstructuur al in deze periode volop vorm aan het aannemen was.

‘De kiemen van de klassieke Egyptische kunst zijn hier al aanwezig', zegt Huyge, ‘De prehistorie loopt in Egypte naadloos over in de historie. Al wat we kennen uit de faraonische beschaving is al in de prehistorie ontstaan.'

‘Het is een heel kritieke fase in de Egyptische geschiedenis', zegt Hendrickx. ‘We zijn hier getuige van een belangrijk moment, een stroomversnelling in het langdurige proces van het ontstaan van de Egyptische monarchie en staat'.

Bron: de standaard (artikel van op 4/12)

Mening:

De ondertitel vind ik overdreven. Zo lijkt het dat enkel de Vlaamse archeoloog de rotstekening heeft ontdekt, terwijl het eigenlijk een heel team archeologen was. Het is zeker een interessante ontdekking. We merken dat die Egyptische periode eigenlijk al vroeger begon dan in onze leerboeken staat geschreven. Dit is toch wel belangrijk om te weten, zeker wanneer je hier les over geeft. Daarnaast is het ook zeer interessant dat er toen al veel op de typische 'Oud Egyptische wijze' wordt afgebeeld. De cultuur van Egypte heeft zich eigenlijk al veel vroeger gevormd dan wij dachten. Dit is een uiterst interessant artikel om aan te halen binnen lessen.

Ik weet wel niet of ik het artikel in het juiste forum heb geplaatst. Ik vond niet echt iets over 'geschiedenis' dus heb ik het bij cultuur gezet. Het is en blijft natuurlijk de cultuur van Egypte. Dus het is zeker niet verkeerd.