Besparen op sociale zekerheid? De echte subsidieslurpers zijn de bedrijven


Het is wrang dat er moet worden bespaard op de sociale zekerheid, terwijl er gul geld wordt uitgedeeld aan de bedrijfswereld, schrijft Hielke Van Doorslaer.


Met verkiezingen in het vooruitzicht en forse bezuinigingen op komst buitelen rechtse politici weer over elkaar om onze sociale zekerheid aan te vallen. In hun taalgebruik leven we dan “collectief boven onze stand”. En hebben we een te omvangrijke verzorgingsstaat opgetuigd die te gul is met uitkeringen voor werklozen, gepensioneerden, zieken en andere stakkerds. Maar nu is het geld op en kunnen we ons geen buitensporigheden meer veroorloven. De oplossing? Besparen op sociale uitgaven en selectiever omspringen met belastinggeld. In het jargon heet dat ook “besparen op dingen die er minder toe doen” of de “financiële hygiëne” handhaven.

Factcheck? Als we naar onze buurlanden kijken, blijkt al snel dat België helemaal niet meer spendeert aan sociaal beleid of gezondheidsuitgaven dan vergelijkbare welvaartsstaten doen (zelfs minder, als je correct vergelijkt!). Wat wel opvalt in vergelijking met die buurlanden, is dat één uitgavenpost er bij ons duidelijk bovenuit springt: de loonsubsidies en bijdrageverminderingen voor bedrijven. Die werden veelal ingevoerd om het ‘kostenconcurrentievermogen’ van Belgische bedrijven te verbeteren, en kenden de voorbije jaren een explosieve groei.

In 1996 droegen bedrijven voor elke 100 euro brutoloon nog 33 euro bij aan de sociale zekerheid, nu nog slechts 21 euro. Arbeidslastenverlagingen voor bedrijven hebben de sociale zekerheid op die manier al meer dan 16 miljard euro gekost (en dat bedrag belooft in de toekomst alleen maar te groeien). Let wel: als bedrijven speciale gunsten krijgen van de overheid, kost dat ons allemaal geld. We moeten dan meer belasting betalen om de verborgen voordelen en subsidies te vereffenen, of we moeten ermee leren leven dat onze sociale rechten worden afgebouwd.

Een pertinente vraag is daarom: hoe zinvol zijn die dure attenties? Volgens de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven bedraagt de loonkostenhandicap van België ten opzichte van de buurlanden momenteel hooguit 1,8 procent. Dan hou je nog geen rekening met de brede categorie loonsubsidies die bedrijven in België ontvangen. Als je dat wel doet, blijkt de handicap negatief. Lees: de Belgische loonkosten stegen bijna 4 procent trager dan in onze buurlanden. Ook de Nationale Bank van België besluit in een recent rapport dat de Belgische loonkosten per eenheid product “dicht bij het niveau in Nederland, maar duidelijk lager dan in Frankrijk en Duitsland” liggen. We betalen ons blauw om een nagenoeg onbestaande loonhandicap te compenseren.

Opvallend is bovendien het gemak en de vrijblijvendheid waarmee die subsidies uitgedeeld worden. Zelden staan er strikte of dwingende voorwaarden (van bijvoorbeeld jobcreatie) tegenover. Dat is bij sociale uitkeringen wel even anders. Over sociale uitgaven wordt ook steevast minachtend als een ‘kostenpost’ gesproken, terwijl loonsubsidies altijd goedkeurend een ‘investering’ heten te zijn. In het Engels hebben ze er nochtans een veel adequatere term voor: ‘corporate welfare’ of ‘bedrijfsbijstand’ – geven zonder iets in ruil te vragen.

In het kort: terwijl het recente gat in de sociale zekerheid voornamelijk geslagen is door gulle subsidies en lastenverlagingen voor bedrijven, dreigen u en ik dat gat te mogen dichten via verminderde sociale rechten en een afbouw van publieke dienstverlening. Ik stel voor dat we ons daar eens collectief kwaad over maken in plaats van de fabels over migratie en sociaal profitariaat dat diezelfde rechtse partijen ons gedurende de campagne weer doelbewust zullen oplepelen. Die leiden de aandacht immers lekker af van de echte subsidieslurpers: de bedrijven.

Hielke Van Doorslaer is politiek econoom en verbonden aan de Denktank Minerva


Blog DS, 08-03-2024