De linkse millennial die gespleten Chili moet verenigen


In Chili heeft de linkse kandidaat Gabriel Boric met ruime voorsprong de presidentsverkiezingen gewonnen op zijn uiterst conservatieve rivaal José Antonio Kast. Boric wacht nu de moeilijke taak het gespleten Chili te hervormen en door één deur te krijgen.


Met zijn 35 jaar wordt Boric de jongste president van Chili. Boric, een voormalige studentenleider met Kroatische voorouders, versloeg de radicaal behoudsgezinde katholiek José Antonio Kast met bijna 56 procent van de stemmen. Kast zette iets meer dan 44 procent achter zijn naam. ‘De verkozen president verdient ons respect en constructieve medewerking’, aldus Kast in een eerste reactie.

Zelf sprak Boric zijn eerste overwinningswoorden in de Mapuche-taal uit, een signaal naar de achtergestelde inheemse gemeenschappen. Met hem treedt een totaal nieuwe generatie het presidentiële Moneda-paleis binnen: jongeren die hun sociale protestgolf van 2019 politiek wisten te verzilveren, buiten de klassieke machtspartijen om.

Een grotere rol voor de overheid in economie, onderwijs en pensioenen, een betere verdeling van de inkomsten én een definitieve breuk met de erfenis van wijlen Augusto Pinochet (1915-2006): dat is in grote lijnen het programma waarmee de dertiger verkozen raakte.

‘Het neoliberalisme is in Chili geboren,’ zo verwees hij in de campagne naar de door Pinochet ingezette liberalisering van de economie, ‘in Chili zal het neoliberalisme ook begraven worden.’ Tot Boric’ brede coalitie behoren linkse tot extreemlinkse formaties, de Communistische Partij incluis.


Strak in kostuum

Legde Boric het in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 21 november nipt af tegen Kast, dan is zijn overwinning in de beslissende ronde een stuk ruimer uitgevallen dan voorspeld.

Volgens waarnemers is die goede beurt mee te danken aan Boric’ recente bocht richting het ideologische centrum. In de aanloop naar zondag had hij meerdere gebaren gesteld om ook de gematigde kiezers over de streep te halen.

Zo vroeg de presidentskandidaat de christendemocraten om vergiffenis voor de ‘arrogantie van de jonge generatie’ en verwierf hij hun steun. Ook oud-president en huidig VN-Hoog Commissaris voor de Mensenrechten Michelle Bachelet, een sociaaldemocrate die aanvankelijk niet warmliep voor Boric, kreeg hij aan zijn kant.

In de laatste rechte lijn durfde de linkse kandidaat ook ‘rechtse’ verzuchtingen als orde en veiligheid in zijn discours mee te nemen, verscheen hij in kostuum en staakte hij zijn aanval op de politici van de Concertación, het centrumkartel dat de regie voerde over Chili’s democratische overgang na het terugtreden van Pinochet in 1990.

Boric beloofde verder dat de Chileense staatsschuld niet zou ontsporen en probeerde de angst voor belastingverhogingen weg te masseren bij fiscusgevoelige kiezers. Ook op een campagnebelofte dat ondernemingsraden in de privésector voortaan voor de helft uit werknemers zouden bestaan, kwam de kandidaat terug.


Wachten op grondwet

Het neemt niet weg dat heel wat Chilenen Boric’ opmars met lede ogen gadeslaan, en dat het land behoorlijk gespleten achterblijft. De kloof loopt tussen oudere en jongere burgers, tussen mannen en vrouwen ook, tussen inwoners van rurale en stadsgebieden, of nog, tussen het progressieve centrum van het land en de industriële of agrarische buitengewesten, die behoudsgezinder zijn.

Overigens zal de nieuwe president na zijn aantreden op 11 maart volgend jaar nog flink wat geduld moeten oefenen. In het eveneens in november verkozen Congres heeft hij geen meerderheid en zal hij weinig meer kunnen doen dan met rechts samenwerken. Wachten blijft het ook op Chili’s nieuwe grondwet, die momenteel door een grondwetgevende vergadering geschreven wordt.

‘Je kunt veel overwegingen maken over de toekomstige slagkracht van Boric,’ zegt ook Latijns-Amerikakenner An Vranckx (AP Hogeschool, Antwerpen), ‘maar alles staat of valt toch met die Constituyente, die overigens voorgezeten wordt door een Mapuchevrouw. De huidige grondwet, die nog uit het Pinochet-tijdperk stamt, maakt het vrijwel onmogelijk om de grondlagen van het Chileense politieke bestel echt te veranderen. Pas als de nieuwe tekst klaar is (halfweg 2022 als alles volgens plan verloopt, red.), zal blijken of Boric in staat is Chili een nieuwe richting te geven.’

Vranckx beklemtoont ook dat het Chili van na Pinochet altijd het politieke compromis nagestreefd heeft. ‘Het land was daarbij een uitzondering, maar ook een model binnen Latijns-Amerika. Het is nog koffiedik kijken in hoeverre Boric met die traditie breekt.’


DS, 20-12-2021 (Lode Delputte)