Zegt Google wat u moet denken?


Dat een machtige zoekmachine als Google geen afwijkende mening duldt, doet velen huiveren. Maar ‘Google is nooit een objectieve bron van informatie, de resultaten zijn nooit neutraal’.


‘Censuur is voor losers.’ Wikileaks-oprichter Julian Assange laat er geen twijfel over bestaan wat hij denkt over het ontslag van James Damore door Google. De software-ingenieur werd maandag aan de deur gezet omdat hij in een interne nota had geschreven dat – onder andere – biologische verschillen het gebrek aan vrouwelijke werknemers in de technologiesector verklaren. Volgens Damore is er over de kwestie ook geen enkele discussie mogelijk binnen Google. Hij omschrijft het bedrijf als een ‘ideologische echokamer, die conservatieve stemmen het zwijgen oplegt en ieder debat muilkorft’. Dat hij op staande voet ontslagen werd, lijkt zijn gelijk te bevestigen.

Het is koren op de molen van critici die Silicon Valley als een ‘politiek correct’ bastion afschilderen. De top van Google nam in het verleden al openlijk afstand van Donald Trumps immigratieverbod uit moslimlanden en staat bekend voor eerder links-liberale standpunten. Dat mag natuurlijk. Alleen: Google is niet zomaar een bedrijf, het controleert de machtigste zoekmachine op het web, goed voor bijna twee derde van alle zoekopdrachten én resultaten. Samen met Facebook monopoliseert Google een groot deel van de informatiestroom. Maar ‘als de poortwachter van het internet niet eens gelooft in het recht op een vrije mening voor zijn eigen werknemers, hoe kunnen we hem dan vertrouwen met onze vrije meningsuiting?’, vraagt Daily Mail-columniste Katie Hopkins zich af. Probeert Google het politieke debat te manipuleren om zijn ‘links-liberale agenda’ door te drukken?


Algoritme strikt geheim

Geenszins, klinkt het bij Google. ‘Onze zoekmachine biedt aan miljarden gebruikers informatie wanneer een zoekopdracht wordt ingegeven. We zijn erg transparant over de manier waarop dit gebeurt en geen haar op ons hoofd denkt aan het manipuleren van zoekresultaten’, zegt Michiel Sallaets, communicatiemanager bij Google Benelux, via e-mail. Volgens het bedrijf bepalen factoren als hoeveel andere websites naar een pagina linken, hoeveel bezoekers die heeft en hoe vaak ze wordt geüpdatet, de relevantie van de zoekresultaten. Ook de surfgeschiedenis van de gebruiker speelt mee. Maar het precieze algoritme voor zoekopdrachten – en welke resultaten waar verschijnen – zijn strikt geheim, ook voor de overheid en regulatoren. Een eventuele bias kan je zo niet aantonen.

‘Maar dat maakt Google absoluut geen objectieve bron van informatie, de resultaten zijn nooit neutraal, hoewel velen dat wel zo ervaren’, waarschuwt Katleen Gabriels. Ze is docent aan de TU Eindhoven en de VUB en doet onderzoek naar ethiek en technologie. ‘Via Google informeren wij ons over de wereld. Maar de zoekresultaten weerspiegelen maatschappelijke stereotypen, zoals racisme en seksisme. Zoek naar “professionele haarsnit” en je krijgt allemaal blanke vrouwen. Bij “onprofessioneel” krijg je vooral foto’s van Afrikaanse vrouwen. Ook commerciële belangen beïnvloeden de resultaten. Het is een enorm ethisch probleem dat veel mensen zich daar niet bewust van zijn.’


Clinton for president

Tijdens de Amerikaanse presidentscampagne kwam Google onder vuur te liggen omdat de techgigant de verkiezingen zou willen bijsturen. Uit verschillende experimenten besloot psycholoog Robert Epstein van het American Institute for Behavioral Research and Technology dat Google negatieve berichtgeving over Hillary Clinton, de Democratische kandidate, systematisch lager plaatste. Dat lijkt een kleine ingreep, maar als je weet dat de helft van de clicks naar de eerste twee zoekresultaten gaat en slechts 10 procent van de mensen verder kijkt dan de eerste tien resultaten, heeft die manipulatie grote invloed. Nadat het onderzoek bekend was geraakt, paste Google zijn algoritme aan, zegt Epstein. Dit zette volgens hem de deur open voor een stortvloed van pro-Trump- en anti-Clintonnieuws. Met als gevolg dat niet Hillary, maar Donald aan het langste eind trok.

Want niet alleen Google zelf bepaalt welke resultaten u te zien krijgt. Handige techneuten maken gebruik van de algoritmes om, bijvoorbeeld, propaganda en nepnieuws, te verspreiden. Uit onderzoek van The Guardian en The Observer bleek dat bij het intikken van ‘Climate change’ in Google automatisch de woorden ‘hoax’ en ‘not real’ als suggestie komen.


Zuckerberg for president

‘De grote techbedrijven willen zich politiek wel afzijdig houden, maar ze kunnen er niet aan ontsnappen’, zegt professor Marc Coeckelbergh, filosoof aan de Universiteit van Wenen. Hij verwijst naar Facebook, dat beelden van blote borsten en extreem geweld verwijdert. Google zelf zegt dat het ook haat zaaien probeert tegen te houden. ‘In een democratie wil je daar een debat over voeren’, zegt Coeckelbergh, ‘Maar die grote technologiebedrijven hebben een eigen beleid, waar wij geen vat op hebben. In Silicon Valley wordt meer beleid gemaakt dan door sommige overheden.’ Nu er geruchten gaan dat Facebook-topman Mark Zuckerberg zich warmloopt voor het presidentschap in 2020, wordt het vraagstuk nog pertinenter.

‘In principe is het een autonome keuze om Facebook en Google te gebruiken’, zegt Coeckelbergh. ‘Maar in de praktijk zijn we heel erg afhankelijk van een handvol bedrijven.’ Hij pleit voor meer transparantie over welke algoritmes Google gebruikt en wil een betere controle. ‘Onze politici moeten het probleem dringend ernstig nemen.’


DS, 10-08-2017 (Korneel Delbeke)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB