Valling


De valling is een zuiver Vlaamse aandoening der luchtwegen die de aangeboren muzikaliteit des Vlamings uitvoerig illustreert (Oncyclopedia.net)


Je bent natuurlijk verdachte nummer één als je toegeeft dat iedereen in jouw omgeving loopt te niezen en te hoesten. Maar ík ben er niet mee begonnen. Ik heb de verkoudheid opgeraapt in het immer tochtige 's-Gravenhage en ze meegenomen naar huis, waar ze zich fluks tot een Vlaamse valling heeft ontwikkeld.

Het lijkt zo'n typisch Verkavelingsvlaams woord, valling. Je zult het niet zo gauw schrijven, en zeker niet in een krant of in een brief naar de minister van Volksgezondheid. Maar je hoort het wel. Zelfs onze huisdokter gebruikt het, als hij zich lexicaal naar zijn patiënten toe buigt. 'Hm, een acute virale nasofaryngitis', denkt hij. Maar hij zegt: 'Dat is wel een lelijke valling die ge daar te pakken hebt, manneke!'

Waarom niet? Als de patiënt zich in al zijn ellende maar begrepen voelt.

Wat valt er eigenlijk in een valling? Dat moeten we aan de Oude Grieken vragen. Zij meenden in het menselijk lichaam vier vochten te zien stromen: slijm, bloed, gele gal en zwarte gal. Waarom urine en sperma nooit waren opgevallen, moet u mij niet vragen. Ik ben geen Oude Griek.

Zolang die vier elkaar in evenwicht hielden, ging alles goed met je gezondheid. Maar als er te veel van één element kwam, werd je ziek. Het slijm, dat stond voor kou en vochtigheid, kwam dan naar beneden. Het spoedige gevolg was koorts. Die hele theorie zat keurig in taal verpakt.

Phlegma, de naam van dat snot, herkennen we nog in het woord fluim en natuurlijk in flegma, wat zoiets als koelbloedigheid betekent. Als die kou naar beneden kwam, werd het elders warm. Daarom betekende phlegma tegelijk ook 'brand' of 'koorts'.

Dat dalen van phlegma, tot op de borst, werd in de middeleeuwen zinking genoemd. En van daar naar de valling, dat is dezelfde beweging.

Tot lang na de middeleeuwen kon je nog een valling krijgen in je armen, zoals dit citaat bewijst uit het boek Den troost der armen van ene Guillaume Simons (1711): 'Als imant wort overvallen met eene vallinghe over geheel het lichaem oft armen ende beenen, men moet niet al het bloet aftrecken ende sterk purgeren maer alleenlijk de leden stryken met desen Balsem.'

Ik geef die Griekse geneeskunde voor wat ze waard is. Zelf vind ik ze nogal dubieus. Die Oude Grieken van toen werden zeker niet zo oud als de Jonge Grieken van nu.

Maar ik ben wel blij met het woord valling. Net zoals met de dubbele fleuris, de seskes, de geraaktheid, het flebiet. Ik wens niemand deze ziekten toe, maar het zijn woorden die, met zorg gebruikt in de huiselijke kring, ons eraan herinneren dat ook onze ouders de kwaaltjes al kenden waar wij nu over lopen te zaniken.

Ludo Permentier is verbonden aan de UGent en aan de Nederlandse Taalunie.


DS, 06-10-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB