'Hij is veel gewoner dan je denkt'


Met de veroordeling van Kenny Bolle kwam deze week een einde aan het laatste van de grote zinloos-geweldprocessen. Voor wie er het proces van de samenleving bij hoopte te krijgen, was het een maat voor niets. Kenny Bolle kwam uit een stabiel gezin, kreeg een normale opvoeding en heeft een goed normbesef. En ja, hij zat bij de jeugdbeweging.


Ouders die beiden werken - druk, druk, druk - hebben minder tijd voor hun kinderen, niet alleen om waarden door te geven, maar welke waarden hun kinderen op een ander geleerd hebben, dat weten veel ouders ook niet meer.

We hadden hem ons anders voorgesteld, Kenny Bolle. Meer zoals hij in de dagen na het overlijden van zijn slachtoffer, Bart Bonroy, werd afgeschilderd: als een moeilijke jongere uit een kansarm milieu, balancerend op de rand van de kloof, zonder opvangnet. Een messentrekker met een kort lontje, die aan thaiboksen deed. Die foto's met de bandana, de baseballpet of de opgestoken middelvinger, waar hij de eerste dagen mee in de kranten kwam. Zo.

Maar wie woensdag in de Brugse assisenzaal de vrienden, kennissen, familieleden, cipiers en oud-werkgevers van Bolle hun getuigenis hoorde afleggen, kon niet anders dan zich verbaasd in de baard krabben. Over hem viel nu eens niets bijzonders te vertellen. Een timide, beleefde jongen. Normale opvoeding. Stabiel gezin. Veel vrienden. Leider bij de KSA. Deed thuis de afwas. Goede werkkracht in het restaurant waar hij zijn vakantiejob deed.

Jef Vermassen, de advocaat van de ouders van Bart Bonroy, deed nog een halfslachtige poging om een verborgen psychopaat van hem te maken, 'een kruitvat van agressie dat druppeltje per druppeltje gevuld werd'. Maar iedereen voelde bij de haren gesleurd was.

Nu doet dat uiteraard niets af aan het leed dat Bolle veroorzaakt heeft, maar het deed toch de wenkbrauwen fronsen. We hebben het hier wel over het zuiverste geval van zinloos geweld dat Vlaanderen gekend heeft, de vierde en laatste grote zaak - na Joe Van Holsbeeck, Hans Van Themsche en Guido Demoor - die zoveel oproer veroorzaakte. Kenny Bolle, die moordt om iets banaals als een sigaret: dat was toch de jongen voor wie wij met z'n allen, van toppoliticus tot lezersbrievenschrijver, onze hele cultuur failliet verklaard hebben?


Geweld eindigt waar respect begint

Geachte Heer Eerste Minister, ik voel het zo aan: laat terug moeders hun eigen kinderen opvoeden, en beloon de moeder aan de haard met een maandelijks bedrag: geen miserie meer met te weinig kinderopvang, minder verkeer, minder gebroken gezinnen, enz. enz. Kinderen zullen dan ook beter ontbijten, baby'tjes worden weer in de wandeling gebracht (waar is de tijd van wandelende moeders?) ze krijgen zo de broodnodige frisse lucht! Heel belangrijk: minder stress ook!
(Mail aan Yves Leterme, als reactie op zijn oproep.)

Het is leerzaam om vandaag de oproep in deze krant te herlezen waarmee Yves Leterme, toen nog de Vlaamse minister-president, op 13 februari 2007 reageerde op het overlijden van Bart Bonroy. Geweld eindigt waar respect begint heette het stuk. Het vat de sfeer van die tijd perfect samen.

'De oorzaken van het blinde geweld zitten in het weefsel zelf van onze samenleving', schreef Leterme. 'Veel mensen leven met een opgekropte agressie vanwege de verkilling van de samenleving. Wanneer een mens alleen nog gezien wordt als een individu dat voor zichzelf opkomt, wordt agressief gedrag steeds meer gezien als aanvaardbaar assertief gedrag. “Elk voor zich, wordt “ik voorop,. (...) Ten gronde heeft het zinloze, wilde geweld te maken met normvervaging. Normvervaging behandel je ook preventief door te werken aan normen en waarden.'

Waarop hij iedereen uitnodigde om hem te mailen met voorstellen over hoe we daar iets aan kunnen doen.

Meer dan 1.400 mensen deden dat. Wij hebben er een heel aantal kunnen inkijken. Het is hartverwarmend te zien hoeveel mensen belang hechten aan warmte, respect en naastenliefde - in dat opzicht bewijzen ze meteen het tegendeel van wat ze zelf aanklagen. Maar tegelijk is het ontstellend hoe diep het onbehagen over onze eigen cultuur gaat. Hoe ruim verspreid de overtuiging is dat onze samenleving een stuurloos schip is, en dat wij - nee, niet wij, de mailers, maar wel de anderen - er niet meer in slagen onze kinderen op te voeden. En dat de gewelddadige overlijdens die gebundeld werden onder de noemer 'zinloos geweld', de opengebarsten puisten zijn waaruit de etter van een zieke samenleving sijpelt.


Beschavingsoffensief

De jeugdbeweging is vaak de enige plek waar jongeren geleerd wordt verantwoordelijkheid op te nemen. En kijk, het zijn vooral de jongeren die ooit in de leiding van Chiro of scouts gestaan hebben, die erin slagen op volwassen leeftijd door te stoten tot leidinggevende posities in het beroepsleven.
(Mail aan Yves Leterme)

Een beschavingsoffensief, dat was er nodig. Het was een theoloog die het woord gebruikte, Roger Burggraeve van de KUL, maar andere reacties gingen in dezelfde richting: de emancipatie was te ver doorgeschoten. 'Individuele vrijheid kan nooit absoluut zijn', vond de toenmalige minister van Welzijn, Inge Vervotte. Burggraeve: 'We moeten opnieuw grenzen leren stellen. En dat is een kwestie van opvoeding, van jongeren én volwassenen.'

En dat het aan de opvoeding schort, het zal nog niet. Het Nieuwsblad commentarieerde: 'Die ouders zijn dan beroepshalve te druk bezig, of even vaak zijn ze gewoon niet geïnteresseerd in hun gezin.' Het Belang van Limburg: 'Er is te weinig normbesef, te weinig plichtsgevoel, te weinig verantwoordelijksheidszin. Ouders moeten dit aan hun kinderen bijbrengen. Maar te veel ouders zijn alleen met zichzelf bezig.' En psychiater Dirk Deboutte in De Morgen: 'Volwassenen zijn volop bezig met hun zelfrealisatie, waardoor hun beschikbaarheid is afgenomen. Vroeger had je nog de bescherming van de grote families en de netwerken, van het verenigingsleven, van mensen die tijd voor je hadden.'

Tegen dan was het debat natuurlijk allang de open zee opgegaan, en ging het over 'onze jongeren' en waarom 'ze' vaak 'ontsporen', waarbij het in het midden werd gelaten over welke jongeren we het hadden en wat we verstaan onder ontsporen. Maar onthou dat de discussie bedoeld was om te verklaren waarom Kenny Bolle op die noodlottige nacht van 3 februari 2007 een mes in de buik van Bart Bonroy plantte.


Gewoner dan je denkt

Keren we dan terug naar de Brugse assisenzaal, waar wij nog steeds, met dat debat in het achterhoofd, in onze baard zitten te krabben. We zien Kenny's vader getuigen. Een kleine man met een warrige baard, beetje woest uiterlijk, maar zachtaardig. Hij kon goed praten met zijn zoon. Toen het uit was met Kenny's liefje, heeft vader dat met hem besproken. Ze gingen vaak sporten. Ja, hij vormt een goed koppel met zijn vrouw. Kenny had dat overigens bevestigd: de relatie van zijn ouders is een voorbeeld voor hem.

Zijn moeder komt getuigen. Ze is huisvrouw. Altijd bij de kinderen. Zeker niet bezig met zichzelf te ontplooien ten koste van haar zoon. Een oud-leider van de KSA komt getuigen. Kenny was lid van de jeugdbeweging tussen zijn tien en zijn zestien jaar. Hij is er zelfs een poosje leider geweest.

De psychiater die Bolle onderzocht had, was nog het formeelst: 'Hij is veel gewoner dan je denkt. Hij komt naar voren als een rustige, wat schuchtere jongen. Hij heeft een goed normbesef en voldoende mate aan empathie. Hij heeft schuldgevoel over wat hij gedaan heeft en hij lijkt daarin oprecht. Hij is in de gevangenis bezig met iets anders dan “ikke,: met zijn ouders die afzien, met de ouders van Bart...'

Het zijn de krachtigste voorbeelden, maar er zijn er nog. Kenny Bolle voldoet simpelweg niet aan het profiel. Hij is níét het product van een cultuur waar alleen 'ikke' nog telt en ouders geen tijd meer hebben voor hun kinderen. Zijn geweld kent zijn oorzaak niet in 'het weefsel van de samenleving'. Of toch niet in die mate dat we dat weefsel panisch zouden moeten beginnen te herstellen.

Bij Hans Van Themsche, die andere geweldenaar, zien we trouwens eenzelfde patroon. Ook hij kwam uit een warm gezin, ook zijn moeder was huisvrouw. Waarden en normen, check. Hij zat op internaat, wat garant staat voor duidelijke regels en discipline. Hij had daar vrienden. Dat het zo dramatisch misliep, had een zeer persoonlijke oorzaak.

En Adam G? Ja, die wel. Op diens proces kon je vaststellen hoe een verwaarloosde opvoeding en een totaal gebrek aan normen en waarden invloed hebben op het creëren van een misdadiger. Maar zonder daarmee Polen of zigeuners te viseren: dat zegt toch niets over de westerse 'elk voor zich'-maatschappij?


Zou het voorbij zijn?

Waarmee niet gezegd is dat het geen zin heeft om na te denken over de manier waarop we onze kinderen het best kunnen opvoeden. En dat het goed mogelijk is dat veel ouders te weinig tijd of aandacht voor hen hebben. Alleen is er geen verband met die zaken van zinloos geweld, waar we ons zulke zorgen over maakten.

Overigens: de afgelopen week vonden in ons land gewelddelicten plaats die sterk lijken op wat Bart Bonroy en Joe Van Holsbeeck is overkomen: een jongen werd in Brussel neergestoken voor zijn gsm. En twee keer op rij is er nu in een school een raid van een bende geweest. Het is in het nieuws geweest, maar lang niet zo uitgebreid als bij die eerdere zaken. En er hebben nauwelijks politici op gereageerd.

Ook dat zegt iets. Als het Avondland er niet meer door kopje-onder gaat, dan zijn het gewoon faits divers. Zou het voorbij zijn, zinloos geweld?


DS, 21-02-2009 (Tom NAEGELS)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB