Deficit of dreams


Een elegant en voor New York weldoend rustig restaurant in Midden Manhattan. De decoratie is in Europees-koloniale stijl, met donker hout en draaiende waaiers aan het plafond, het menu is Indochinees/fusion food. De Belgische gasten hebben hun best gedaan de namen van hun gekozen schotels in het (vermoedelijk) Vietnamees te onthouden. Maar de kelner is een Colombiaan, en begrijpt het niet, en vraagt of we het simpel willen houden en gewoon de nummertjes van het menu geven. De maître d'hôtel is een Bosniër, en heeft bij het toewijzen van ons tafeltje vriendelijk de hoop uitgedrukt dat we hem de afstraffing van onze Rode Duivels door 'zijn' ploeg niet kwalijk nemen.


Lady Liberty doet nog altijd dromen, trekt nog altijd mensen uit de hele wereld aan. En veel van die mensen vinden blijkbaar snel een plaatsje in een arbeidsmarkt die veel soepeler is dan die van veel West-Europese landen.

Het is een van de contrasten die altijd weer treffen in deze meest kosmopolitische der steden die net de hectische week van de opening van de VN-assemblee achter de rug heeft. De trotse, geïnspireerde hoogbouw, de weelderige hoofdkwartieren van bedrijven, de luxe die Madison Avenue benoorden de 54ste straat over een soort magnificent mile uitstalt, ze getuigen alle van een grote mate van niet alleen energie maar ook efficiëntie.

Daarentegen ben je niet onder de indruk van de efficiëntie in de dagelijkse handel en wandel. New York doet me altijd weer denken aan die pittige beschrijving van André Fontaine, een vroegere directeur van Le Monde, van de Verenigde Staten: 'c'est un pays du tiers monde qui a réussi'.

Ook aan deze meest kosmopolitische aller steden zit er inderdaad een derdewereldkantje, wegens de onaflatende stroom immigranten. In hotels, zelfbedieningsrestaurants en andere gelegenheden is het lagere personeel veel talrijker dan we in West-Europa gewend zijn. Vaak spreekt het de noodzakelijke woorden Engels die nodig zijn voor de dienst (towels, breakfast, adaptor), maar kan het geen ingewikkelder vragen beantwoorden. Dat werkt de klant nogal eens op de zenuwen. Maar die nieuwkomers zullen de taal al doende leren, en ondertussen hebben ze een baan. Dat lijkt toch een betere formule voor integratie dan arbeid door loodzware belasting uit de markt te prijzen, en dan uitkeringen te betalen?

Vele immigranten stijgen ook op uit die nederige startbanen. De American Dream werkt nog altijd. Amerika heeft een president die er een levend voorbeeld van is. En vooral, de American Dream trekt nog altijd.

'Naar Amerika komen mensen omdat ze denken dat iedereen hier werk kan vinden. Naar Europa gaan ze omdat ze denken dat je daar kan betaald worden om niets te doen.' Dat zegt een Amerikaanse hematologe van Marokkaanse afkomst tijdens een toevallig gesprek. Haar vader is hier naar toe gekomen en heeft een academische carrière gemaakt. Zij verricht nu boeiend - en uitstekend betaald - onderzoekswerk voor een groot farmaceutisch bedrijf.

Daarmee geeft ze inderdaad wel een belangrijk verschil aan. Amerika staat nog altijd symbool voor dromen en uitdagingen. Europa staat voor veiligheid en verzorging. Dat is heel goed natuurlijk, maar sinds mijn jeugd zijn alle nieuwe trends uit Amerika naar Europa overgewaaid, niet omgekeerd: van rock-'n-roll, het begrip ecologie (Rachel Carson en haar 'Silent Spring'), de verdediging van de consument (Ralph Nader), via het internet, tot het bannen van het roken waartegen de Amerikaanse yuppy middle class twintig jaar geleden al een kruistocht voerde.

Veiligheid bieden is heel goed. Maar je kan de jeugd niet doen warm lopen voor sociale voorzorg en een behoorlijk pensioen aan het eind van de rit. En als dat wel de voornaamste bekommernis is van jongeren, dan is er iets goed mis met onze jeugd. Ze hoort dromen en beeldenstormende ambities te hebben.

Het is een teken aan de wand dat 400.000 jonge Europeanen met doctoraatstitels naar Amerika gaan voor verder onderzoek en Amerika's voorsprong helpen versterken. 'Het gaat niet alleen om het geld dat je hier krijgt, maar ook om de vrijheid en de mobiliteit. In Europa moet je wachten tot je professor met emeritaat gaat', zegt hier een jonge Vlaamse academische expat. Als hij naar Europa kijkt, zegt hij, ziet hij niet zozeer een 'democratisch deficit'. Hij ziet een 'deficit van dromen' in een Unie die zelfs haar eigen erfgoed niet in haar 'grondwet' durfde schrijven. Inderdaad. De 'American Dream' - en de begoochelingen ervan - kennen we. Maar wat is de Europese Droom?


DS, 28-09-2009 (Mia Doornaert)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB