‘Minst gegoeden hebben klimaatdoelen al bereikt’


In westerse landen heeft de armste helft van de bevolking de CO2-doelstellingen van 2030 nu al bereikt. Het is tijd om de uitstootongelijkheid onder ogen te zien, vindt econoom Lucas Chancel.


Een schatrijke ruimtetoerist stoot tijdens zijn of haar vlucht van 11 minuten rechtstreeks en onrechtstreeks ongeveer 75 ton CO2 uit. Dat is evenveel als iemand die tot de rijkste 10 procent Amerikanen behoort, gedurende een jaar de lucht inblaast. En het is ook de hoeveelheid die de armste helft van de Indiërs per hoofd tijdens hun hele leven uitstoten.

De cijfers komen uit het deze week verschenen World Inequality Report. Dat is een project van een groep onderzoekers rond de Franse econoom Thomas Piketty. Het hoofdstuk over CO2-ongelijkheid is van de hand van Lucas Chancel, die zich gespecialiseerd heeft in dat thema. Hij legt opmerkelijke verbanden tussen inkomens en uitstoot. In rijke landen als de Verenigde Staten en Frankrijk ligt de uitstoot van de armste bevolkingshelft bijvoorbeeld al op het peil dat de héle bevolking in 2030 moet bereiken. Maar de rijkste 10 procent Amerikanen stoot nu nog negenmaal zoveel uit, en de rijkste 10 procent Fransen vijfmaal zoveel.

De armste bevolkingshelft in het Westen heeft haar uitstoot de afgelopen dertig jaar ook al teruggedrongen, stelt Chancel vast. Dit in tegenstelling tot de rijkste helft in het Westen en de bevolking van de ontwikkelingslanden. Die vaststelling strookt met de zogenaamde olifanten-curve van ongelijkheidsexpert Branko Milanovic, waarin ook wordt vastgesteld dat deze groep in reële termen nauwelijks welvarender werd.


Amerika vs. Europa

De uitstootongelijkheid doet zich niet alleen in het Westen voor. Ook in ontwikkelingslanden is de uitstoot zeer ongelijk verdeeld. In die mate zelfs dat de armste delen van de bevolking ver onder het niveau zitten dat hun land in 2030 moet bereiken. Zij hebben dus ruimte om hun welvaart – en uitstoot – op te schroeven, mits de rijksten hun uitstoot drastisch terugdringen. In India bijvoorbeeld kan de armste helft zijn uitstoot bijna verdrievoudigen als de rijkste 10 procent de uitstoot halveert. Terzijde: die rijkste Indiërs stoten minder uit dan de armste Amerikanen.

Binnen delen van de wereld is de uitstootongelijkheid groter dan tussen delen van de wereld, merkt Chancel op. In Azië en Zuid-Amerika stoot de rijkste 10 procent per hoofd ongeveer tienmaal zoveel uit als de armste helft. In Noord-Amerika bedraagt het verschil een factor zeven, in Europa een factor zes. Maar de armste Amerikanen stoten ongeveer evenveel uit als de dubbel zo rijke middenklasse-Europeanen. Dat komt doordat de Amerikanen een veel CO2-intensiever consumptiepatroon hebben: ze rijden meer met de auto en hebben naar verhouding meer kolen- en gascentrales.

De vaststellingen bieden een ander perspectief op de manier waarop het klimaatbeleid wordt gevoerd. Dat gaat nu uit van een egalitaire aanpak, stelt Chancel vast. De hele maatschappij wordt geacht inspanningen te doen om gezamenlijk doelstellingen te realiseren die compatibel zijn met de Parijs-agenda. Maar Chancel stelt de vraag of dat wel eerlijk is.


Gele hesjes

‘Er is geen kant-en-klare aanpak om het klimaatbeleid rechtvaardig te maken. Maar bij het ontwerp ervan is het wel erg belangrijk om rekening te houden met de bestaande uitstootongelijkheid. Niet alle beleidsinstrumenten hebben hetzelfde effect op de sociaal-economische groepen in de samenleving’.

Het reguleren van de verkoop van SUV’s of vliegtickets is een mogelijkheid. Die dragen bij tot de onevenredig grote uitstoot door de welgestelde groepen. Voor de minder draagkrachtige groepen zijn subsidies of overheidsinvesteringen, bijvoorbeeld in klimaatneutrale sociale woningen, een goede aanpak.

‘Een ongelijkheidstoets zou centraal moeten staan in het klimaatbeleid.’ Als dat niet gebeurt, is de kans klein dat de klimaatmaatregelen gedragen worden door de bevolking, stelt Chancel vast. De gele hesjes hebben dat in Frankrijk bewezen, maar hij noemt ook de protesten tegen hogere transportprijzen in Ecuador en Chili.


DS, 09-12-2021 (Ruben Mooijman)