De energie van onderschatte woede

Tom Hannes


Gisterochtend werd ik bij het ochtendnieuws op Radio 1 onverwacht herinnerd aan de executie van het Roemeense dictatorskoppel Ceausescu in 1989. Het ging niet over hen, maar er was iets in de toon waarmee twee studiogasten spraken, dat me eraan deed denken. Een van de gasten was een vertegenwoordiger van de bankensector en een ander sprak in naam van de energieleverancier. Ze formuleerden hun bezwaren bij de federale begroting, waarin bepaald is dat ook zij moeten inleveren.

Dat ze daar geen zin in hebben, kon je van ver zien aankomen. Maar dat ze daarbij op de radio de zielenpoot kwamen uithangen, zette toch kwaad bloed. Want ja, vonden ze, zó veel stelden die extra miljarden winst nu ook weer niet voor. En ach, met die overwinst wilden we nu net aan de energietransitie beginnen. En oei, pas op, want banken moeten ons kunnen helpen te investeren, dus als je hen meer laat betalen, dan zakt de hele economie in elkaar.

Hoe vaak weerklinkt die jammerklacht toch als de grote helden van de vrije markt – die hun ceo’s jaarlijks psychopathisch hoge bonussen toekennen omdat ze het toch zo goed doen – gevraagd wordt om te erkennen dat ze een onderdeel van de maatschappij zijn? En dat hun sectoren dus ook enkele klappen moeten incasseren als de hele maatschappij onder de mokerslagen kreunt? Meteen krijgen we te horen dat het water de woekerwinstmakers ook tot aan de lippen komt. Dat we immers collectief verarmen. ‘Collectief’ is dan newspeak voor ‘ieder voor zich’, niet zoals gebruikelijk voor ‘samenwerkend’. Maar erger nog is hoe de grootste haaien, die doorgaans hun graaizucht bejubelen als hoogste deugd, zich plots uitdrukken als: ‘Kindertjes, kindertjes, wat doen jullie je arme weldoeners toch aan?’

Zoals Elena Ceausescu, dus. Na decennia van abjecte dictatuur en vergoddelijking, waarin wreedheden en eigenbelang de boventoon voerden, had het volk meer dan genoeg van haar en haar man. Het leger koos de kant van het volk en in geen tijd werd het koppel zonder vorm van proces geëxecuteerd. Er zat duidelijk een luchtje aan die executie, maar een getuigenis van een betrokken soldaat is me altijd bijgebleven. Hij vertelde dat hij eerst beduusd was om de ooit zo grote leiders in de boeien te moeten slaan. Maar toen Elena Ceausescu de soldaten jammerend en niet begrijpend toesprak met ‘kindertjes, kindertjes, wat doen jullie je arme moeder toch aan’, knapte er iets in hem. En meteen gaf hij zich over aan hun hardhandige executie. Want het was ondraaglijk beledigend om op die toon toegesproken te worden door iemand die zich decennialang oppermachtig en onmisbaar had gewaand en nu het zwakke diertje speelde. Iemand die zich al die tijd alles had gepermitteerd, tot ver voorbij het immorele en diep in het waanzinnige, en nu plots beklagenswaardig hoorde te zijn, het arme meisje dat toch alleen maar goed wilde doen. Dat wekt woede op. Een woede die decennia had gesluimerd en plots in al zijn lelijkheid uitbrak.

Daar moest ik gisterochtend even aan denken. Want ik denk dat die woede ook vandaag onderschat wordt.


DS, 13-10-2022 (Tom Hannes)