LUBUMBASHI - REPORTAGE ARMOEDE DRIJFT CONGOLESE KINDEREN NAAR DE MIJNEN Kailu Muyeta is elf. Vorig jaar werkte hij nog tien uur per dag in een mijn, in de buurt van Lubumbashi. Hij verdiende daar ongeveer een euro mee. Dankzij een Belgische ngo gaat hij nu opnieuw naar school. Gedreven door de extreme armoede duiken in Katanga dagelijks duizenden kinderen de levensgevaarlijke mijnen in.


Van onze redactrice in Congo



De ondervoeding remt zijn groei af, waardoor Kailu Muyeta (11) een stuk jonger lijkt. Hij voelt zich duidelijk niet op zijn gemak. Een mzungu of een blanke associëren de bewoners van dit mijngebied in Congo vlug met de vertegenwoordigers van de industriële mijnbedrijven, die de 'creuseurs' (de artisanale kappers en mijnwerkers) liever van de mijnsites zien verdwijnen.

Kailu werkte tot een jaar geleden in de mijn van Kalukuluku, nabij Lubumbashi, de hoofdplaats van Katanga. 'Ik vertrok om zes uur 's ochtends en wandelde dan zes kilometer tot bij de mijn. Rond vier, vijf uur in de namiddag wandelde ik terug.' Kailu's taak bestond erin de ruwe massa die de artisanale mijnwerkers uit de zelf gegraven putten opduiken, te 'sorteren' - het kobalt en koper zoeken, en het daarna te scheiden van de rest.

'Vumbi', antwoordt hij op de vraag wat hem het meest stoorde: het stof dat hem telkens helemaal vuil maakte, wanneer de grond op een hoop naast de put werd gegooid, en zijn werk kon beginnen. Na tien uur arbeid had Kailu dan ongeveer een euro verdiend. Vond hij een erts, dan verkocht hij het aan een opkoper. 'Ik verdiende op zo'n dag 600, tot 700 frank.' 'Mijn twee broers werkten ook in de mijn. Iedereen hield zijn geld voor zich, maar we stonden thuis allemaal een deel af, om te kunnen eten.' Met Kailu's bijdrage kocht de familie meel.

Kailu was tot een jaar geleden een artisanale mijnwerker. 'De artisanale mijnbouw in Katanga, Congo's mijnprovincie, ontstond spontaan na de ineenstorting van het mijnbedrijf Gécamines, begin jaren negentig', vertelt professor Jan Gorus, hoogleraar aan de VUB en expert in de Congolese mijnbouw.

'Gécamines was de motor van alles in Katanga. Toen dat bedrijf instortte, waren de afgeleide bedrijven hetzelfde lot beschoren. Een algemene werkloosheid was daarvan het gevolg.'

De oorlog maakte de situatie nog ingewikkelder. En de mijnsites, met een ondergrond bulkend van de natuurlijke rijkdommen, lagen er verlaten bij.

'De Katangezen begonnen daarop zelf metersdiepe putten te graven, en stopten de ertsen - die voordien industrieel en dus op grote schaal waren ontgonnen - in kleine zakjes.' Toch was dat artisanale systeem volgens Gorus het enige dat op dat moment iets produceerde.

De grote, industriële mijnbedrijven schrokken van de grote investeringen die een mijnsite vereist. 'Maar nu willen ze helemaal terugkomen en ze zijn uit op de mijnconcessies', zegt Gorus. Hoe de mijngronden herverdeeld worden, wordt duidelijk als de herziening van de Congolese mijncontracten is afgerond.

De artisanale mijnwerkers zijn in Katanga inmiddels al met zo'n honderdduizend. Rond die artisanale mijnen is een hele sociale structuur uitgebouwd. In de buurt vind je onder meer markten en artisanale smelterijen.

'Een heleboel mijnwerkers zijn jonge kinderen, als Kailu', zegt François Philippart van de Belgische ngo Group One. 'De extreme armoede drijft hen weg van school, en naar de mijnen. De kleinsten, vanaf een jaar of vijf, zoeken de ertsen in de massa. Maar de tieners duiken wel de levensgevaarlijke, diepe putten in op zoek naar geluk.'

Group One heeft Kailu een jaar geleden van de mijnsite weggehaald. De ngo strijdt met de steun van onze overheid en van Unicef tegen kinderarbeid in de Katangese mijnbouw. In plaats van 's ochtends uren naar de mijn te moeten stappen, gaat Kailu nu naar school in Mutoshi, in de mijngemeente Ruashi. Lang stappen hoeft niet meer; de school is vlakbij.

'Op twintig maanden tijd hebben we 634 kinderen uit de mijnen gehaald en in scholen ondergebracht', zegt Philippart, tijdens een bezoek aan Kailu's school. 'Ons proefproject, gefinancierd met Belgisch overheidsgeld, liep eind 2007 af. We werken nu verder met de steun van Unicef, en hopen dat België ons nieuwe project, dat meer kinderen en meer scholen moet bereiken, binnenkort goedkeurt.'

'Onze kinderen waren boefjes geworden', vertelt Suze Muengele, die zelf vier kinderen had die in de mijnen werkten. Omdat de artisanale mijnen zo spontaan ontstonden, zijn ze vanaf het begin verweven met het illegale circuit.

'Ze raakten op de mijnsites onder meer aan de drugs', zegt Suze. 'We sturen hen uit economische noodzaak, maar ze vertrekken soms ook op eigen initiatief', gaat Alphonsine Nansamba, een andere moeder, verder. 'De kleine bijdrage die de kinderen met de verkoop van de ertsen verdienen, kan het verschil maken tussen eten, of maar weer een maaltijd overslaan.'

Het economische verlies dat de moeders lijden als hun kinderen opnieuw naar school worden gestuurd, compenseert Group One met een 'economische kit'; een lening, een naaimachine of een stel kuikens om te laten groeien en dan te verkopen. Een medewerker van Group One leert de moeders met het geld om te gaan.

Het goedbedoelde project van Group One is te kleinschalig om de artisanale mijnwerkers te beschermen tegen het sociale drama dat met de ontwikkeling van de industriële mijnbouw in de lucht hangt.

'Als de industriële mijnbouw in Katanga ten volle wordt ontwikkeld, vindt amper tien procent van de honderdduizend artisanale arbeiders een baan in een mijnbedrijf', waarschuwt Jan Gorus. Precies daarom heeft de mijnexpert, in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken, een proefproject opgesteld voor de regularisering van de artisanale mijnbouw in Katanga (DS 24/4/08).

Wordt de artisanale mijnbouw niet op een of andere manier georganiseerd, dan dreigt na de industrialisering van de mijnen negentig procent van de artisanale mijnwerkers in één klap alles te verliezen. Als die socio-economische structuur ineenstuikt, is maar de vraag wat dan met de kinderen van Katanga gebeurt.

De standaard 26/04

Hier in onze westerse wereld praten we constant over luxe hier en luxe daar.
Maar er heerst dus echt nog enorme armoede in de wereld waaraan veel te weinig aandacht aan geschonken word.
Dringend moet er meer gebeuren, maar hoe en wie organiseert het allemaal?