Een stap vooruit in de moeizame opmars van het internationaal recht


De ontwikkeling van internationaal recht lijkt op de processie van Echternach, constateerde hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam Van der Wilt afgelopen vrijdag in deze krant. In de twee stappen vooruit, één achteruit-ritmiek is het morgen de beurt aan vooruit. Dan begint het Internationaal Strafhof in Den Haag aan zijn eerste hoorzitting.


Het Strafhof is er gekomen na jarenlange onderhandelingen tussen de lidstaten van de Verenigde Naties. Waar het Internationaal Gerechtshof, eveneens in Den Haag, al sinds 1946 zaken tussen landen kon behandelen, is dit nieuwe Strafhof expliciet bedoeld om individuen die zich schuldig maken aan schending van het internationaal recht, zoals oorlogsmisdaden, te berechten. Dat gebeurt alleen als de landen waar de misdrijven zijn gepleegd niet zelf tot berechting (kunnen) overgaan. De eerste onderzoeken van het hof naar dergelijke daders zijn goede voorbeelden: in Congo, Oeganda en de Centraal-Afrikaanse Republiek hebben mensen de afgelopen jaren op grote schaal misdrijven gepleegd en er is vooralsnog geen enkel zicht op dat de schuldigen daar gestraft worden.

Internationaal recht is echter in grote mate het resultaat van politieke machtsverhoudingen. Van het tribunaal van Neurenberg tot aan dat van Joegoslavië is de klacht dat vooral de verliezers van conflicten worden berecht en veroordeeld, niet de overwinnaars.

Hoe breder zo'n hof wordt gedragen, hoe effectiever het kan opereren. Dat de Verenigde Staten het strafhof verfoeien is dan ook uiterst schadelijk en -in de Echternach-processie- een forse stap achteruit. De VS weigeren een internationaal hof zelfs in theorie gezag te geven over de eigen onderdanen. De gevolgen zijn al duidelijk voor Darfur, de Soedanese regio waar grove misdaden worden gepleegd die berecht moeten worden, maar die van de VS niet voor het Strafhof mogen komen.

Dat wil niet zeggen dat het nieuwe hof een doodgeboren kind is. Machtsverhoudingen kunnen wijzingen en visies veranderen -ook Amerikaanse. Cruciaal is dat het Strafhof aan legitimiteit wint door de zaken die het wel kan behandelen zorgvuldig en efficiënt af te handelen. Dat is hondsmoeilijk, zo laat het Joegoslavië-tribunaal helaas zien. Het is echter de enige manier om niet alleen de slachtoffers van misdaden genoegdoening te geven, maar ook de volgende stap vooruit in het internationaal recht mogelijk te maken.


Trouw, 14-03-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB