De aankondiging van een staakt-het-vuren in Syrië is een verrassing, in de eerste plaats omdat het door sancties geïsoleerde Rusland weer een hoofdrol opeist op de internationale scène, terwijl het Westen en de Verenigde Staten veroordeeld zijn tot toekijken langs de zijlijn. Hoe is het zover kunnen komen?

Hoe heeft Poetin het laken naar zich toegetrokken?

Het Russische leger is nu zowat een jaar actief op het Syrische strijdtoneel en heeft de kansen van het zwaar onder vuur liggende regime in Damascus doen keren. Waar het regime van president Bashar al-Assad vorig jaar nog zwaar in de verdrukking leek door de opmars van terreurgroep IS en allerlei andere rebellengroeperingen, heeft het Syrische leger met de steun van sjiitische bondgenoten en Russische bommenwerpers veel gebied kunnen heroveren.

Hoewel grote gebieden van Syrië nog altijd aan de controle van Damascus ontsnappen, heeft de herovering van Aleppo de kansen van Assad doen keren. Bij die herovering hebben de zware bombardementen door Russische vliegtuigen een niet onbelangrijke rol gespeeld.

De Russische president Vladimir Poetin is al een tijdje zowat de paria van het Westen. Met dank aan de crisis in Oekraïne, de annexatie van de Krim en militair spierballengerol.

Sinds kort hebben Poetin en zijn Turkse ambtsgenoot Recep Tayyip Erdogan de banden weer aangehaald. Na de mislukte coup van juli en de koele steunbetuigingen vanuit het Westen aan het adres van de Turkse machthebbers kijkt Erdogan weer in oostelijke richting om zijn eigen machtspositie te consolideren. Turkije maakt weliswaar deel uit van de NAVO, maar ligt ook op een strategisch kruispunt in de oostelijke Middellandse Zee: een belangrijke regionale bondgenoot voor Poetin, dus.
Speelt het Westen een rol van betekenis?

Het antwoord op deze vraag is kort: nee. De Verenigde Staten hebben zich niet zwaar geëngageerd in het Syrische conflict. President Barack Obama wilde er onder geen beding "Amerikaanse boots on the ground", kwestie van niet in een nieuw wespennest te belanden, zoals in Irak of Afghanistan. Washington steunt wel enkele rebellengroeperingen tegen het regime van Assad, maar die hebben niet echt veel potten kunnen breken.

Door die enigszins weifelende houding kan Washington niet echt veel druk op de strijdende partijen uitoefenen, in tegenstelling tot Moskou, dat zich wel zwaar in de strijd heeft geworpen.

De soft power van de Europese Unie is in Syrië veel te soft gebleken. Op enkele ronkende verklaringen na heeft de EU er zo goed als niets in de pap te brokken.
Welke rol speelt Erdogan?

De rol van Turkije in Syrië is niet eenduidig, maar wel van kapitaal belang. Dat heeft te maken met de strategische ligging van het land - tussen Europa en de islamitische wereld, tussen oost en en west, net ten noorden van Syrië -, met het Turkse leger dat het op één na grootste van de hele NAVO is en met de Koerdische dimensie van de oorlog in Syrië.

Aanvankelijk was de Turkse president Recep Tayyip Erdogan tégen zijn Syrische collega Assad, vóór de rebellen, maar tégen de Syrisch-Koerdische rebellen uit vrees voor problemen met de Koerdische bevolking in eigen land. Zijn houding tegenover IS was aanvankelijk nogal onduidelijk.

Maar aanslagen door IS en Turks-Koerdische rebellen en de mislukte couppoging van afgelopen zomer hebben Erdogan tot andere inzichten gebracht. Vandaar de toenadering tot Poetin, die ook door het Westen wordt uitgespuwd, maar wel zijn machtspositie aan het verstevigen is, en bijgevolg zijn toegeeflijker houding tegenover Assad. IS en de Syrische Koerden hoeven niet langer op Ankara rekenen.

Erdogan heeft nieuwe allianties gesmeed om zijn eigen politieke toekomst te verzekeren. Hij wordt nu beloond met een sleutelrol aan de Syrische onderhandelingstafel.
Wat heeft Iran in Syrië te zoeken?

Hoewel Iran niet aan Syrië grenst, is het toch betrokken partij. Het sjiitische regime in Teheran onderhoudt vriendschappelijke relaties met het alawitische regime in Damascus. De alawieten vormen een geloofsgemeenschap die van de sjiitische islam is afgesplitst en zijn geen goede maatjes met allerlei soennitische milities en terreurgroepen. Iran heeft de voorbije jaren met lede ogen gezien hoe het regime van Assad in de verdrukking raakte.

Voor zover we weten, is Iran niet rechtstreeks betrokken bij de oorlog in Syrië. Er is wel sprake van Iraanse vrijwilligers in het land, en voor de rest is er ook logistieke steun. Onrechtstreeks is het land wel nauw betrokken via de Hezbollah-militie, een bondgenoot uit buurland Libanon. Vooral sinds 2013 fungeren naar schatting 3 à 5.000 Hezbollahstrijders als stoottroepen van het Syrische regime. In tijden van nood moet men zijn vrienden helpen, heet zoiets.

Dat Iran nu een rol krijgt toebedeeld bij de vredesonderhandelingen over Syrië in Kazachstan, is geen toeval.
Waarom nu een bestand, na bijna 6 jaar oorlog?

Dat er net nu een doorbraak komt in de vastgeroeste posities, is geen toeval. Nog maar enkele weken geleden heeft het Syrische leger Aleppo heroverd op de rebellen, een niet onbelangrijke psychologische opsteker. Wat meer naar het oosten wordt IS teruggedrongen, weliswaar met luchtsteun van enkele westerse landen.

Op internationaal vlak zitten de Verenigde Staten in een machtsvacuüm. Sinds de presidentsverkiezingen van vorige maand is president Obama een "lame duck" die nog maar weinig nieuwe initiatieven kan nemen, terwijl president elect Donald Trump pas op 20 januari aantreedt en pas daarna zijn eigen politieke strategie kan ontwikkelen.

Voor Rusland, Turkije en Iran is vandaag dus een ideaal moment om met een mediatiek vredesinitiatief uit te pakken. Al blijft het natuurlijk nog afwachten of dat initiatief ook succesvol zal blijken. Afspraak in 2017, dus.

bron: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.2856274
datum: 29/12/2016

reactie:

Om eerlijk te zijn kan het mij niet schelen wie het conflict in Syrië oplost. Of het nu de westerse wereld is (de goeden), die conflict op Syrische bodem niet willen uitvechten met troepen, maar wel alles plat bombarderen met hun luchtmacht. Of wordt het Rusland (de slechten), die zich in het conflict mengen door Russische troepen in Syrië te stationeren en zo slachtoffers maken, maar wel het initiatief heeft genomen om een bestand op te stellen dat -eventueel- tot vrede kan leiden.

Wat wel opvalt aan dit bestand is dat:
- heel de situatie rond de Koerden onduidelijk is
- Islamitische Staat niet in het bestand zit, terwijl dit net de groep is waar zowat gans de wereld in oorlog mee is. Als je ergens vrede kan tussen scheppen is het hier denk ik.

Maar misschien ga ik te hard mee met de kritische houding van het westen t.o.v. Rusland. Belangrijk is dat je het groter geheel ziet. Als dit bestand er in slaagt om het aantal gevechtsfronten in Syrië te verkleinen (en dus ook het aantal vechtende partijen), dan wordt het uiteindelijk ook gemakkelijker om tussen de overige groepen vrede te scheppen. Het is namelijk makkelijker om het conflict op te lossen tussen 2 of 3 mensen dan een conflict tussen 10 mensen die allemaal andere belangen hebben.