De smalle marge van de euro


Gaan we de euro verliezen? Volgens STEVEN ADOLF niet, op voorwaarde dat de muntunie grondig hervormd wordt. En dat zal niet simpel zijn.


Het was geen prettig gezicht de afgelopen dagen: regeringsleiders, spartelend als insecten die verpletterd dreigen te worden door het geweld van de internationale obligatiemarkt. Iedere keer dat een land, desnoods tegen zijn zin, steun krijgt verstrekt, kijkt de markt alweer gretig naar het volgende slachtoffer. België bijvoorbeeld. En natuurlijk Spanje: 'Too big to bail, but not too big to fail', zo klonk het verlekkerd in de markt.

De verschillende crises die vanaf 2008 over ons heen zijn gerold hebben ons hardhandig duidelijk gemaakt dat de economie uiteindelijk wordt bepaald door het vertrouwen in de toekomst. Een tweede les is dat het heilig verklaren van de markt als leidend moreel en politiek principe berust op een misverstand. Greed is not good en het kan ons als samenleving enorm veel geld en welvaart kosten. De enige manier omdat te voorkomen is het ingrijpen van de staat, steeds vaker een supranationale staat, die het algemeen belang beschermt met heldere en afdwingbare regels.

Die twee lessen zetten de huidige crisis van staatsobligaties en de euro in een scherp licht. Als de zaken nu niet grondig worden aangepakt, is de kans niet langer hypotethisch dat we straks de euro in zijn huidige vorm gaan verliezen. Maar dat vereist een systeemverandering waar enorm veel haken en ogen aan zitten.


Bizons

Eerst het acute gevaar. Investeerders in staatsobligaties zijn als een kudde bizons. Bij dreigend gevaar draaft de markt in een gesloten cohort naar het verkooploket en verplettert alles wat het op zijn weg tegen komt. Als de obligaties verkocht worden, daalt de koers en stijgt de rente. Landen zijn daardoor meer geld kwijt voor de herfinanciering met nieuwe staatsobligaties, het vertrouwen daalt verder en voor je het weet zit je in een spiraal van volautomatische zelfdestructie van de economie.

Bij Ierland is de stampede al nauwelijks te stoppen. Ook niet nadat het land de noodsteun door de strot geperst kreeg. Geen wonder: de bijbehorende bezuinigingsmaatregelen zullen Ierland nog voor jaren in een wurggreep houden. Volgende patiënt: Portugal. Accepteer de steun, anders komt straks Spanje aan de beurt, zo klinkt het nu al. Prompt steeg de rente op de Portugese staatsobligatie verder.

De Leuvense econoom hoogleraar Paul De Grauwe meent dat de huidige eurocrisis in wezen begon nadat Duitsland en Frankrijk hun wil erdoor drukten met het instellen van het Europese steunfonds voor financiële stabiliteit en het onder curatele stellen met een schuldsanering. De Grauwe argumenteert dat de boodschap aan de beleggers in wezen is dat er maar een beperkte steun aanwezig is. En dat de obligatiehouders dus een reëel risico lopen om een deel van hun belegging te verliezen.

Afgelopen weekeinde presenteerden Duitsland en Frankrijk een aantal nieuwe initiatitieven met het instellen van een permanent steunfonds. De vraag is of dat de markt kalmeert. De Duitse bondskanselier Merkel en haar woordvoerders lieten immers de afgelopen weken bij herhaling weten dat ze het wel op zijn plaats achten dat ook de obligatiehouders mee betalen aan het debacle. En dat hebben die laatsten goed in hun oren geknoopt.

Op zichzelf is dat overigens helemaal zo raar nog niet. De oorzaken van veel problemen liggen immers niet - behalve in het geval van Griekenland - bij de tekorten op de overheidsbudgetten. Zo hadden Ierland en Spanje hun overheidsfinanciën keurig op orde voordat in 2008 de crisis uitbrak. Het was de enorme schuldenexplosie in de particuliere sector - aangestuurd door de lage rente na de invoering van euro - die deze landen in de problemen hebben gebracht. In Spanje staken spaarbank vele honderden miljarden euro's in een speculatieve huizenbel. Op hun beurt kregen zij het geld geleend van banken en institutionele beleggers in Frankrijk en Duitsland. Die moeten daar dan ook maar voor bloeden in plaats van de zaken weer op het bordje van de overheid te leggen.

Maar het ligt helaas ingewikkelder. De enige manier om nu een eind te maken aan de voortrollende aanval op de euro, met alle vernietigende effecten op de onderliggende economie van alle betrokken eurolanden, is een eenduidig signaal aan de markt dat Europa zijn euro serieus neemt. Dat betekent niet alleen een permanent steunfonds, maar vermoedelijk ook een systeem van centrale Europese staatsobligaties en het instellen van een centrale monetaire autoriteit. Wie A zegt, moet B zeggen. Maar in veel commentaren is er al op gewezen dat de weg naar zo'n systeemwijziging bijna ondenkbaar is, al was het alleen maar vanwege het meervoudige verlies aan soevereiniteit van de lidstaten. De huidige crisis zou ons wel eens definitief kunnen dwingen tot het maken van dergelijke keuzes. Hoe we de zaken onderling vervolgens afrekenen is weer een ander verhaal. Misschien kunt u dat Spaanse huis dat u altijd al wilde hebben straks met een fikse korting via een schuldsaneringsfonds kopen. De vraag waar we nu voor staan is of u straks betaalt in euro's, franken of peseta's.

Steven Adolf, journalist


DS, 30-11-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB