'Geef ons de feiten over Tibet'

Lulu Wang


Het relaas van de Tibetaanse en Chinese media over de rellen in Tibet kon niet verder uiteen liggen. Is het water ook zo diep tussen Chinezen en Tibetanen zelf?


Over één ding zijn ze het eens, de Chinese schrijfster Lulu Wang die al meer dan twintig jaar in Nederland woont, en Lhamo Svaluto, een Tibetaanse activiste van De Vrienden van Tibet in België. Hoe triest ze de rellen in Tibet en de aanpalende regio's ook vinden, ze zien er vooral een aanleiding in om in alle openheid en ernst de problemen op het dak van de wereld te regelen. En ze zijn het nog over iets eens. Ze willen weten wat er precies gebeurd is sinds 10maart, de dag waarop de protesten in de Tibetaanse hoofdstad Lhasa uitbraken. 'De dalai lama vroeg deze week een onderzoek naar de feiten. Ik kan die vraag alleen maar bijtreden', zegt Wang. 'We moeten een totaalbeeld krijgen, van beide kanten, voor we met boycots dreigen of welke actie dan ook ondernemen.'

Maar zal China daartoe bereid zijn?, vraagt Lhamo. 'China loopt op de tippen van de tenen nu de Olympische Spelen naderen. Die zijn voor het land een vitrine om zijn economische macht te etaleren. China wil wat er in Tibet gebeurt, minimaliseren.' Er woedt een informatieoorlog tussen Chinese en Tibetaanse nieuwsbronnen die diametraal tegenovergestelde versies de wereld in sturen. 'De Tibetaanse zaak oogst sympathie', meent Lhamo, 'maar ik begon te vrezen dat dat zou omslaan door de beelden die de Chinese overheid uitstuurde om haar versie te ondersteunen. Ook voor ons waren de beelden van Tibetanen die Chinezen sloegen shockerend, maar er was zoveel meer aan de hand. Pas de laatste dagen zien we andere beelden naar buiten sijpelen, van de zware militaire opbouw of van dode Tibetaanse manifestanten.'

Precies daarom wil ze dat journalisten Tibet binnen kunnen om zelf vast te stellen wat er gebeurt. Maar China lijkt de censuur nog te verstrakken. De laatste westerse journalist werd verzocht om het land te verlaten. 'Ik weet niet welke factoren de Chinese overheid in rekening neemt om hun de toegang te ontzeggen', zegt Wang. 'Als een land een beleid heeft, kunnen we er als buitenlanders toch geen ander dicteren? In Nederland loop je toch ook niet zomaar het paleis van de koningin binnen.' Zelf vindt ze dat toegangsverbod géén goed idee. 'Door weinig informatie vrij te geven aan de buitenwereld, maak je jezelf zwak.' Dat de versie van Tibetanen en Chinezen zo extreem uit elkaar loopt, toont volgens Wang vooral dat er van beide kanten een onverzoenbaarheid is. 'Het wijst op een gebrek aan communicatie.'

Wang wil haar oordeel over de rellen reserveren 'tot er meer informatie is', maar ze werd bekoord door een analyse in The Washington Post. Daarin werd de verklaring vooral gezocht bij de frustraties van Tibetanen over de manier waarop geïmmigreerde Han-Chinezen in Tibet de economie naar hun hand hebben gezet. 'Denk je echt dat Tibetanen niet willen dat Chinezen de economie doen opleven? Dat willen ze wel, maar ze willen ook zelf meer welvaart. En ze hebben het gevoel dat zij ervan uitgesloten blijven. De bevolkingsexplosie in China maakt dat mensen steeds verder kijken om kansen te vinden. Chinezen gaan naar Afrika of in tomatencontainers naar Dover. Waarom dan niet naar Tibet? Ze gaan waar ze kansen zien. Misschien bevoordelen sommige Chinese overheidsregels de nieuwkomers in Tibet door de nadruk op het Mandarijns. Maar overal in China merk je dat de overheid het Mandarijns heeft doorgedrukt als eenheidstaal. Wie het niet kan, blijft achter, of dat nu in Tibet is of in Sjanghai.'

De economische frustraties van de Tibetanen spelen zeker een rol in het ongenoegen, beaamt Lhamo. 'Maar er is meer dan dat. Waarom wordt er gezwaaid met Tibetaanse vlaggen en met foto's van de dalai lama? Het is óók politiek. Die economische migratie was maar de laatste van de pogingen van de Chinese overheid om de Tibetaanse identiteit uit te vlakken en deze bevolking te marginaliseren. Ze komt bovenop het misprijzen en de aanvallen op de essentie van onze identiteit, de spiritualiteit. China wil de schijn van de Tibetaanse identiteit ophouden om toeristen te lokken, maar vanbinnen moet het hol zijn. We moeten folklore worden. Onze cultuur wordt bedreigd.'

'Het protest had geen etnisch karakter, maar het ongenoegen heeft zich geënt op de Chinese aanwezigheid', meent Lhamo. Chinese winkels en huizen moesten eraan geloven. 'De Chinese overheid heeft niets gedaan om het samenleven tussen Tibetanen en Chinezen te bevorderen, integendeel. En ook in de rest van China wordt de haat tegenover Tibetanen nu aangewakkerd. De Tibetanen hebben de mooie vitrine aan diggelen gegooid.'

'Wij zijn realistisch. We beseffen dat Tibet deel zal blijven uitmaken van China. Maar we vragen respect voor onze cultuur, opdat we onze identiteit kunnen vrijwaren. Als we die weg niet kunnen opgaan, zal dat de haat tussen de gemeenschappen voeden.'

En hier krijgt Wang het koud. 'Ik wil niet dat er gedacht wordt in etnieën. Ik heb van kinds af geleerd dat ik een mens ben en leef met veel verschillende mensen en dat we elkaar in onze waarde moeten laten. Ik ben Han, maar ik ben ook een zuster van de Tibetanen. Een Deense ooggetuige vertelde hoe hij had gezien dat Tibetanen Han-Chinezen hielpen ontsnappen aan de plunderingen. Ik weiger te geloven dat alle Chinezen tegen alle Tibetanen zijn en alle Tibetanen tegen alle Chinezen.'

'Autonomie als doel, ik weet het niet', zegt Wang. 'Maar er moet over gediscussieerd kunnen worden. We moeten de verschillen tussen ons niet als eindpunt, maar als beginpunt zien. We moeten praten over wie zich benadeeld voelt.'

Het leek wel of de manifestanten in de straten van Lhasa en elders in Tibet en daarbuiten de afgelopen week de buik vol hadden van dialoog. 'Het was een moment waarin alle frustratie naar boven kwam', zegt Lhamo. 'Hiermee geven deze jongeren te kennen dat ze echt veranderingen willen zien. Er wordt gezegd dat de jongere generatie radicaler is dan de oudere. Dat geloof ik niet. Ze hebben gewoon vastgesteld dat de weg die tot nog toe is gevolgd, nergens toe heeft geleid.'

'Maar wat heeft de plundering van winkels te maken met overtuiging en godsdienstvrijheid?' vraagt Wang boos. 'De dalai lama sprak wijze woorden deze week. Wat er ook gebeurd is, zei hij, er mag geen geweld gebruikt worden, van geen van beide kanten.' Lhamo is het eens dat het opgeven van geweldloos verzet niet de oplossing is. 'Tibetanen hebben een grenzeloos vertrouwen in de dalai lama. Ze begrijpen dat hij door zijn functie niet radicaler kan zijn. Die rol moet iemand anders spelen, maar het is niet evident om iemand te vinden met zijn charisma en aura.'

'Tibetanen zijn pragmatisch. Ze weten dat geweld collectieve zelfmoord zou zijn tegenover de militaire macht van China. Maar ze hebben ook het gevoel dat het nu of nooit is, dat dit het wapen is van de laatste kans.'

Wat nu? Rond de tafel. Als het gaat om échte onderhandelingen en dialoog, zegt Lhamo, niet het Chinese schaduwspel dat Peking volgens haar opvoerde als Tibetaans-Chinese gesprekken. 'Als er niet snel oplossingen komen, zal het alleen slechter worden.'

Rond de tafel, zegt ook Wang. 'Ik heb respect en bewondering voor de dalai lama omdat die beide kanten oproept tot dialoog. Ik denk de laatste dagen vaak aan Confucius en aan het taoïsme en het boeddhisme. China heeft vijfduizend jaar van wijsheid en die wijsheid hebben alle Chinezen, ook de Tibetanen, nodig om dit in overleg op te lossen. Je lost niets op door een eeuwige klaagzang zonder einde af te steken, maar door de problemen een na een aan te pakken. Duizend mijl begint met de eerste stap.'

Fijn, maar als er niet snel een eerste echte stap komt, zegt Lhamo, moet aan andere middelen worden gedacht. 'Geen boycot van de hele Olympische Spelen. Atleten hebben jaren getraind en we willen ook de Chinezen niet straffen. Als er niets beweegt, willen we een boycot van de openingsceremonie. Chinezen blijven door hun eigen overheid ook verstoken van informatie. Dit is een manier om openheid te forceren.'

'Een boycot betekent dat je elke dialoog verbreekt', zegt Wang. 'Je roept wel je eigen gelijk, maar de andere partij hoort je niet, want alle contact is verbroken. Je moet blijven praten. Als je je afsluit, heb je er helemaal geen greep meer op.'

'Ik ben niet de spreekbuis van de Chinese overheid. Ik praat niet goed wat ze doet. Ik probeer te begrijpen en in context plaatsen. Als ik door China te veroordelen alle problemen kon oplossen, dan zou ik dag en nacht veroordelen. Maar je lost niets op met te roepen.'

'Ik voel de diepe onmacht van de Tibetanen, ik heb ze zelf gevoeld als kind, mijn ouders hebben ze gevoeld. Maar het helpt niet om erin te zwelgen.'

'Misschien ben ik naïef. Ik wil naïef blijven. Tijdens de Culturele Revolutie had ik al mijn vertrouwen in de mensheid verloren. Ik heb nu een stijfkoppig geloof in de goedheid van de mensen. Het is mijn enige houvast. Als ik daaraan begin te twijfelen stort mijn wereld ineen. Daarom ben ik een optimist.'


DS, 22-03-2008 (isa van dorsselaer)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB