Hoe bankiers de rente kunnen manipuleren


BRUSSEL - De London Interbank Offered Rate of Libor, de rente die banken elkaar aanrekenen voor kortetermijnleningen van één dag tot zes maanden, is één van de hoekstenen van de financiële wereld.


Niet alleen het geldverkeer tussen banken onderling is op het tarief gebaseerd, ook de rente die bedrijven en consumenten op hun eigen leningen moeten betalen. Wereldwijd zouden financiële producten met een waarde van 350.000 miljard dollar aan de Libor gekoppeld zijn, vooral dan in Groot-Brittannië en de VS. Het gaat daarbij zowel om klassieke producten – zoals bedrijfskredieten en variabele woonkredieten – als complexe derivaten zoals opties, futures en swaps.
Vreemd genoeg komt de Libor niet tot stand door de wetten van vraag en aanbod, maar door een dagelijkse enquête bij een beperkt clubje van 14 tot 18 grootbanken dat elke dag doorgeeft aan de British Bankers' Association hoeveel het bereid is te betalen. De hoogste en laagste tarieven worden weggelaten, en van de rest wordt een gemiddelde berekend dat elke dag stipt om 11 uur wordt bekendgemaakt.

De voorbije jaren groeiden verdenkingen dat de bankiers daarbij onderling geheime afspraken maakten. Telkens er grote spanningen op de geldmarkt waren, zouden ze bewust te lage tarieven doorbellen. Niet alleen om hun eigen reputatie te beschermen – een bank die duur geld leent, is op de markten al snel aangeschoten wild – maar ook om zelf winst te maken op eerder afgesloten transacties met bedrijven of grote beleggers, of om verliezen daarop te beperken.

De eerste resultaten van langlopende onderzoeken in de VS, Groot-Brittannië en Zwitserland bevestigen die vermoedens. Het onjuist doorgeven van rentetarieven lijkt schering en inslag. Chinese muren binnen de banken bestonden niet. Bankmedewerkers die de rentetarieven doorgaven, luisterden niet alleen naar traders van hun eigen bank, ze waren ook bereid om grote klanten te helpen die speculeerden op een lage(re) Libor.

De boete voor het Britse Barclays – waar twee grootaandeelhouders dit weekend het hoofd eisten van ceo Bob Diamond – is dan ook wellicht het topje van de ijsberg. Ook tegen bankreuzen als Citigroup, UBS en Deutsche Bank lopen er volop onderzoeken, in Azië en de VS is er een tsunami van schadeclaims op komst en in Europa onderzoekt de Commissie het zusje van de Libor: de Euribor.

In afwachting zetten de Britse bankiers de hakken in het zand. Volgens de Financial Times dachten de managers bij Barclays dat de kunstmatig lage Libor-tarieven de goedkeuring hadden van de Bank of England, die meermaals met ceo Diamond over het renteprobleem zou gesproken hebben.


DS, 02-07-2012

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Banksters schaden bankiers

Johan Van Overtveldt


Enkele maanden terug deed het totaal onverwachte verlies van 1,2 miljard dollar bij zakenbank JP Morgan de wenkbrauwen fronsen. Jamie Dimon, de in het verleden vaak gelauwerde topman van JP Morgan, schoot er prompt een flink stuk van zijn reputatie bij in. Populistische anti-bankkreten weerklonken eens te meer alom. Analisten en commentatoren die het goed menen met de financiële wereld stelden ook eens te meer vragen omtrent het gedrag van de bankiers en het klaarblijkelijke onvermogen van regulatoren om excessen bij de banken af te remmen. Tientalle vertegenwoordigers van de twee belangrijkste Amerikaanse regulatoren, de Securities and Exchange Commission (SEC) en de Federal Reserve (Fed), zaten met hun neus bovenop de transacties bij JP Morgan en zagen niks (of wilden niks zien).

Met de heisa rond JP Morgan nog steeds vooraan in het nieuws, klom de toestand van de Spaanse banken naar de headlines in de internationale berichtgeving. Al gauw kwam aan het licht dat vooral de toestand bij de regionale spaarbanken, de zogenaamde cajas, de hoofdoorzaak vormde van de acute Spaanse bankenproblematiek. Gerund door lokale maffia’s van partijbonzen en hun zakelijke cronies stapelden deze cajas de ene verdachte lening op de andere. Nu draaien de Spaanse en de Europese burgers op voor het criminele mismanagement van deze cajas. Niks wijst er op dat de schuldigen aan het Spaanse bankdebacle zich ook expliciet zullen moeten komen verantwoorden.

Terwijl Europa de reddingsboeien voor de Spaanse banken uitwierp, kwam in Groot Brittannië een nieuw megaschandaal in bankenland aan de oppervlakte. De Britse grootbank Barclays zou op grote schaal de LIBOR-rente gemanipuleerd hebben. De LIBOR is een rentevoet die een cruciale plaats inneemt in het geld- en kapitaalverkeer. Deze manipulatie, zo bleek al snel, dikte de winsten van Barclays fors aan en dit op de kap van de klanten van de bank, niet in het minst een groot aantal ondernemingen die het in de barre economische omstandigheden van dit moment vaak sowieso al moeilijk hebben om het hoofd boven water te houden. De voorzitter en de CEO van Barclays stapten op, echter niet zonder langs de kassa te passeren voor bijzonder gulle opstappremies. Tegelijk blijft het afwachten in hoeverre het Britse gerecht nu echt zal doorduwen. Het staat immers als een paal boven water dat niet alleen Barclays zich onledig hield met onwettige praktijken rond en met LIBOR.

Ondertussen blijven ook in België de banken in troebel water. De bad bank van Dexia blijft als een zwaard van Damocles boven de ganse gemeenschap hangen. Miljardenverliezen zijn een absolute zekerheid, wat de betrokken beleidsverantwoordelijken de burger ook vergoelijkend proberen op de mouw te spelden. De aanwijsbare verantwoordelijken voor dit complete debacle genieten van een vorstelijk pensioen, van een dik betaalde job bij een andere financiële instelling, van een iets minder dik maar nog altijd goed betaalde job bij een Parijse denktank, van een andere ministerportefeuille dan die van Financiën en van een vorstelijke terugkeer naar het establishment in Parijs. De doorsnee burger begrijpt er geen snars meer van maar voelt wel haarscherp aan dat in een dossier zoals Dexia al te vaak een loopje met persoonlijke, morele en maatschappelijke verantwoordelijkheidszin genomen wordt. De directe betrokkenheid van vakbondsorganisatie Arco wakkert de burgerwoede enkel maar verder aan.

Belfius heeft in de nabije toekomst een belangrijke injectie van vers kapitaal nodig om te kunnen overleven, zo verneem je zowel binnen als buiten de organisatie. De betrokkenen zoeken koortsachtig naar wegen om dit zo elegant mogelijk aan de burger te verkopen. BNP Paribas Fortis gaat een portefeuille gestructureerde producten rond export- en projectfinanciering vanuit Parijs toegewezen krijgen. Aan de basis van deze beweging ligt, volgens de top van de groep in Parijs en in Brussel, het overschot aan werkmiddelen van de Belgische tak van de groep, nl. BNP Paribas Fortis (waar ook de activiteiten in Polen, Turkije en Luxemburg onder ressorteren). De door te schuiven portefeuille moet de rendabiliteit van de werkmiddelen verhogen. Dit klinkt allemaal logisch en constructief maar de ervaring van de jongste jaren zorgt voor argwaan (mogelijks unfair t.a.v. BNP Paribas). Wat zit er concreet in die portefeuille? Wederom toxische toestanden die uiteindelijk de winst van de Belgische tak van BNP Paribas niet zullen versterken maar net ondergraven? Het déja vu-gvoel is erg acuut.

Al het bovengaande speelt zich af tegen een achtergrond van een opnieuw verscherpende recessie waarvan de roots nog altijd wortelen in de excessen welke in de bancaire wereld in de jaren voor 2008 werden opgebouwd (deels met de regulatoren als co-verantwoordelijken). Veel betrokkenen verklaren voortdurend dat de bankwereld haar lesje wel geleerd heeft en dat een nieuwe generatie bankmanagers orde op zaken stelt. De naakte realiteit van elke dag leert evenwel dat die claim niet opgaat. Het Barclays-dossier is de meest extreme maar helaas lang niet enige uiting van het voortduren van de business as usual-mentaliteit. Alsof bankiers lak hebben aan de maatschappelijke kosten die ze veroorzaken, elke dag opnieuw.
Het gaat natuurlijk niet op om alle bankiers op dezelfde hoop te vegen. Heel wat financiële instellingen blijven op een degelijke manier hun job doen en zodoende een belangrijke bijdrage leveren aan de maatschappelijke welvaart. Helaas blijven de ontsporingen en aberraties een even grote realiteit. De maatschappelijke tolerantiegrens voor die bancaire excessen lijkt heel dicht bij, zo mogelijk reeds overschreden. Het feit dat juridisch voor de hand liggende consequenties voor de betrokkenen al te vaak uitblijven, speelt daarbij een belangrijke rol. Zoals ik uitgebreid argumenteer in mijn boek Red de vrije markt. De terugkeer van Milton Friedman leidt het (wan)gedrag van een beperkte groep van bankiers tot een ondermijning van de maatschappelijke legitimiteit van de vrije markteconomie. Deze vorm van organisatie van het economisch leven blijft naar welvaart en welzijn toe de beste resultaten voor de burgers opleveren.

Het wordt hoog tijd dat de maatschappij bankiers de mogelijkheden ontnemen om de legitimiteit van de vrije markteconomie te blijven ondergraven. Concreet houdt dit in dat we het fenomeen van de systemisch belangrijke banken zo efficiënt mogelijk moeten indijken. Dat kan door exponentieel stijgende kapitaalverplichtingen op te leggen in combinatie met de installatie van een snel en doortastend werkend resolutiemechanisme dat toelaat om falende instellingen zonder systeemschade te ontbinden. Zulk een regulatoire omgeving zal, zeker weten, de kredietverlening duurder maken. Uit alle ernstige analyses blijkt echter dat deze kost niet opweegt tegen de kolossale maatschappelijke kosten die de bankwereld thans veroorzaakt.


Blog Knack, 04-07-2012 (Johan Van Overtveldt)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB