De lange schaduw van BlackRock


BlackRock, de grootste vermogensbeheerder ter wereld, bezit belangen in alle Bel20-bedrijven. Dat aandelenpakket is vandaag 6,2 miljard euro waard. Het topje van een ijsberg van wereldwijd liefst 4.000 miljard dollar. Die machtspositie roept vragen op over mogelijke belangenvermenging.


Befimmo, Delhaize, KBC, AB Inbev, Belgacom... De voorbije maand regende het participatiemeldingen van één en dezelfde investeerder: BlackRock. Telkens met de kurkdroge mededeling dat de Amerikaanse vermogensbeheerder net onder of boven de strategische aandeelhoudersdrempel duikt van 3 of 5 procent.

En dat zijn niet de enige Belgische topbedrijven waarin het mysterieuze BlackRock recentelijk een belang nam. Wie de tijd neemt om via beursdataleverancier Bloomberg de lijst met grootste aandeelhouders van de Bel20-sterindex door te nemen, merkt dat de Amerikaanse investeerder vandaag in alle Bel20-bedrijven aanwezig is. Soms zichtbaar, vaak onder water. En dat meestal via een wirwar aan investeringen. In het geval van Delhaize bijvoorbeeld, via negentien verschillende trusts, hefboomfondsen en vermogensbeheerders, verspreid over de hele wereld.

Als je alles bij elkaar optelt, heeft BlackRock vandaag voor ruim 6,2 miljard euro in Belgische steraandelen geïnvesteerd. Een enorm bedrag. Althans voor gewone mensen, zoals u en ik. Ingewijden in de financiële wereld doet het nauwelijks nog de wenkbrauwen fronsen. Zij weten al lang dat dit slechts het topje is van een enorme ijsberg.


Groter dan het Duitse bbp

De schaduw van Blackrock is gigantisch lang. Met ruim honderd beleggingsteams in dertig landen, tienduizend werknemers en ruim 4.000 miljard dollar onder beheer – meer dan het bruto binnenlandse product van Duitsland – bedient BlackRock wereldwijd beleggers van klein tot groot. Je kunt het niet bedenken of het wordt door de traders van het enorme bedrijf verkocht of aangekocht.

Het beheerde vermogen bestaat hoofdzakelijk uit aandelen – BlackRock is de grootste aandeelhouder van liefst de helft van ’s werelds dertig grootste bedrijven – maar de Amerikaanse moloch investeert ook in obligaties, grondstoffen, hefboomfondsen en vastgoed en heeft mandaten voor een brede waaier aan alternatieve beleggingscategorieën.

Het is het kind van ceo Larry Fink (62), die het bedrijf ruim twintig geleden oprichtte met zeven partners, nadat hij was buitengezet door de investeringsbank First Boston. Daar maakte de briljante Fink in de jaren tachtig een blitzcarrière als een van de pioniers in effectisering, het herverpakken en doorverkopen van hypotheken en autoleningen. Tot een onverwachte rentedaling een einde maakte aan het sprookje en de traders van Fink een verlies van 100 miljoen dollar moesten slikken.

Daarop besloot Fink het anders aan te pakken. Hij werd medeoprichter en ceo van BlackRock – toen nog louter een specialist in obligaties – weekte het bedrijf in 1994 los van moeder Blackstone (een private-equityspeler) en bracht zijn nieuwe speeltje vijf jaar later al met succes naar de beurs. Het begin van een onwaarschijnlijke groei via fusies, overnames en de aanwerving van nieuwe klanten.


Winnaar van kredietcrisis

Tegen 2008 had BlackRock al 1.000 miljard euro onder beheer en werd het bedrijf door de Amerikaanse regering gevraagd om met zijn expertise te helpen bij het waarderen en doorverkopen van subprime-woonkredieten en andere toxische activa, waarvoor Washington zich inmiddels borg had gesteld. Een gouden kans, die Fink katapulteerde tot in de hoogste kringen van het Witte Huis en BlackRock maakte tot een van de weinige winnaars van de wereldwijde kredietcrisis.

Een jaar later, in 2009, terwijl de hele financiële wereld nog zijn wonden likte, nam Larry Fink voor 13,5 miljard dollar de financiële speler Barclays Global Advisors over. Daardoor mocht BlackRock zich officieel de grootste vermogensbeheerder ter wereld noemen.

Dankzij de transactie werd Larry Fink immers eigenaar van ’s werelds grootste aanbieder van ETF’s, het Ierse iShares. Wat meteen zorgde voor een nieuwe boost voor het bedrijf. ETF’s zijn passieve beleggingsproducten die overal ter wereld beursindexen volgen – zoals de Bel20, de CAC40 of de S&P500 – maar daarvoor veel lagere kosten aanrekenen dan ‘actieve’ beleggingsfondsen of hefboomfondsen.

Een markt die wereldwijd dermate ‘boomt’ dat ze bij BlackRock inmiddels goed is voor twee derde van de activaportefeuille. Het was dan ook nauwelijks een verrassing dat BlackRock in de lente van 2013 aankondigde dat het via zijn Ierse dochtermaatschappij iShares ook 31 trackers op de Belgische markt gaat promoten.


Andermans geld

De spectaculaire groei van BlackRock doet echter steeds meer vragen rijzen. En dat tot wanhoop van oprichter en ceo Larry Fink. ‘Hij rolt steevast met de ogen als hij eraan herinnerd wordt dat een van zijn luitenanten BlackRock ooit omschreef als één van de, zo niet de invloedrijkste financiële instellingen ter wereld’, schreef The Economist onlangs. ‘Fink houdt graag de perceptie levendig dat zijn bedrijf wel groot is, maar niet speciaal en zelfs een beetje saai. En helemaal niet te vergelijken met de zakenbanken van het hippe Wall Street.’

Voor een deel lijkt Fink daarin te slagen. Toezichthouders die de Amerikaanse moloch regels wilden opleggen omdat ze het enorme bedrijf zagen als een risico voor het financiële systeem, botsten totnogtoe steevast op de logica van Fink en zijn lobbyisten. BlackRock is volgens hen louter een vermogensbeheerder, die andermans geld investeert en beheert. En daarvoor lucratieve commissies opstrijkt. De winsten én de verliezen zijn uitsluitend voor rekening van de klanten.

Dat is heel anders dan banken, die bij een kleine waardedaling van hun activa onder beheer al in de problemen kunnen komen. Sterker nog, wanneer diezelfde wankele banken hun besmette activa onder druk moeten verkopen, kan BlackRock als koper zelfs het financiële systeem mee helpen stabiliseren. Een redenering waar de toezichthouders vooralsnog weinig konden tegenin brengen.


Belangenverstrengeling

Maar veel vragen blijven. Sterker nog, recent waren er de eerste tekenen dat het net om BlackRock zich stilletjes begint te sluiten. Niet vanwege het potentiële systeemrisico – al is BlackRock ook eigenaar van talrijke geldmarktfondsen, één van de domino’s die destijds Lehman Brothers deden omvallen – maar vanwege het gevaar op belangenverstrengeling.

En dan komen we bij Alladin, het elektronische handels- en risicoanalyseplatform van BlackRock, dat volgens het eigen reclamefilmpje op YouTube wereldwijd 30.000 investeringsportefeuilles beheert. En dat niet alleen bij BlackRock zelf, maar ook bij veel de concurrenten. Elke dag gebruiken 19.000 traders in 50 financiële instellingen de risico-analyse en adviezen van Alladin.

Critici zien hierin voor BlackRock een machtig wapen om de investeringsbeslissingen van al deze klanten – banken, verzekeraars, hefboomfondsen, vermogensbeheerders – te beïnvloeden en zo een gelijkaardige macht uit te oefenen op de financiële markten als bijvoorbeeld de ratingagentschappen (Moody’s, Standard & Poors en Fitch) in de aanloop naar de kredietcrisis. Al deze financiële beslissingnemers, die volgens cijfers van The Economist samen nog eens 11.000 miljard activa onder beheer hebben, kijken immers naar de wereld door de lens van BlackRock. Waardoor Alladin en de risicomodellen van Larry Fink – rechtstreeks en onrechtstreeks – meebeslissen over het lot van liefst 7 procent van alle aandelen, obligaties en leningen ter wereld.


Handel met voorkennis

Dat dit niet altijd op een correcte manier gebeurt, werd eind januari duidelijk. Toen werd BlackRock in de VS verplicht om een deel van zijn softwaresysteem te sluiten en verdere vervolging af te kopen, na beschuldigingen van handel met voorkennis.

Het is niet het eerste incident. In Italië startte de lokale beurstoezichthouder Consob in januari om gelijkaardige redenen een rechtszaak tegen Nigel Bolton, hoofd van de afdeling Europese aandelen van BlackRock.


Scheidingsmuur

En een maand eerder waren er in de Tweede Kamer vragen aan de Nederlandse minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem, over mogelijke belangenverstrengeling en misbruik van gevoelige informatie. BlackRock heeft namelijk een belangrijk belang in ING en kreeg tegelijk van de Nederlandse regering de opdracht om de zwaar afgewaardeerde Amerikaanse vastgoedportefeuille (Alt-A) te verkopen aan de hoogste bieder. Daardoor had de adviesafdeling van BlackRock toegang tot interne informatie van ING die het kon gebruiken als vermogensbeheerder. Maar Dijsselbloem wuifde de vragen weg en zei vertrouwen te hebben in de interne scheidingsmuren bij BlackRock.

De conclusie? Voorlopig zijn er (te) weinig bewijzen dat BlackRock zijn machtspositie systematisch of op grote schaal misbruikt. Maar hoe langer de schaduw van BlackRock wordt, hoe meer vragen er zullen worden gesteld over de Amerikaanse moloch.


DS, 15-02-2014 (Nico Tanghe)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB