Is de islam voor moslims een hindernis om zich in de westerse samenleving te integreren?


JA, maar

Een aantal terreuraanslagen in westerse landen werd gepleegd door moslims die geen reden tot klagen hadden: zij waren goed opgeleid, hadden een leuke job en engageerden zich in allerlei verenigingen. Voor velen is dit het ultieme bewijs dat moslims zich niet kunnen integreren in het Westen.

Niettemin besloot de Nederlandse onderzoeker Frank Buijs - auteur van het goede boek ,,Strijders van eigen bodem'' - dat de opkomst van de radicale islam in West-Europa de uitdrukking vormt van de toenemende integratie van jonge moslims en van de triomf van het individualisme van de Verlichting. Hij stelde immers vast dat jonge westerse moslims in toenemende mate individuele keuzes maken en zich niet storen aan wat hun ouders of andere gezagsfiguren uit 'de gemeenschap' hiervan vinden.

Hun individualisme leidt er soms toe dat zij een hoofddoek dragen, terwijl hun moeders hiertegen zijn. Andere moslimjongeren beroepen zich op de islam om voort te studeren of om zelf een huwelijkspartner te kiezen, tegen de wil van hun ouders in. Dit individualisme kan er uitzonderlijk echter toe leiden dat moslims volledig breken met hun familie en hun omgeving, om zich aan te sluiten bij extremistische groeperingen. Mohammed B. was zo iemand: het individualisme dat hem aanvankelijk in staat stelde om maatschappelijke verantwoordelijkheden op te nemen, was een noodzakelijke voorwaarde voor zijn latere radicalisering.

Het Westen lijkt het echter moeilijk te hebben met bepaalde individuele keuzes van moslims, zeker als deze keuzes ook op publieke plaatsen geuit worden (hoofddoek op de werkplaats, halal voedsel tijdens schooluitstappen,…). Vanuit deze optiek houden moslims het Westen een spiegel voor. Welke plaats geven we aan de islam of, meer algemeen, aan religie? Kiezen we voor een strikt laïcisme of voor een actief pluralisme? Mogen ambtenaren weigeren een homohuwelijk af te sluiten?

De vraag of moslims zich kunnen integreren hangt dus niet alleen af van de wijze waarop zij invulling geven aan hun geloof, maar ook van de manier waarop de westerse samenleving georganiseerd wordt. Hierbij mag niet uit het oog verloren worden dat moslims geen eendimensionale identiteit hebben, maar ook beïnvloed worden door factoren waar zij soms wel en soms geen vat op hebben, bijvoorbeeld de sociaal-economische positie van hun ouders.

Mohamed El Olarmi is stafmedewerker bij de zelforganisatie Divers&Actief


NEE, maar

Als godsdienst beroept de islam zich, net zoals het jodendom en het christendom, op de Waarheid. De islamitische leer biedt echter ruimte voor coëxistentie met andersgelovigen, met name joden en christenen. Dit betekent dat de islam van meet af aan altijd in coëxistentie met andere godsdiensten en cultuurgebieden bestaan heeft, getuige hiervan onder meer het middeleeuwse Spanje.

De islamitische cultuur daarentegen bestrijkt het geheel van culturele uitingen en gebruiken die in een gemeenschap ontstonden waarvan de spiritualiteit aan de islam, als godsdienst, ontleend wordt. Bovendien spreken we vandaag in het Westen van de Europese islam. Deze Europese islam begint nu de kenmerken van een civiele religie te vertonen, waarbij religieuze aspecten civiele waarden worden.

De mechanismen die de integratie van de moslims in de Belgische samenleving belemmeren, moeten niet zozeer in deze Europese islam gezocht worden, maar wel in de gebruiken en conventies van de Europese moslims, die hun integratie en ontplooiing in vele Europese samenlevingen belemmeren én hen in de marginaliteit dreigen te brengen. Immers, de kloof tussen de ,,islam'' enerzijds en de ,,moslims, anderzijds kan zodanig groot zijn dat het ooit een van de grootste islamitische reformisten, Mohammed Abduh, deed zeggen over zijn reis naar Frankrijk begin twintigste eeuw: ,,In Europa vond ik moslims zonder islam, in de moslimwereld vind je islam zonder moslims''. De reformist looft daarmee de westerse stiptheid en vooruitgang, en beklaagt de achterstand in de moslimwereld die aan lokale tradities te wijten zijn.

En het zijn precies deze lokale tradities, die contraproductieve mechanismen produceren - zoals uithuwelijken, inperking van de rol van de vrouw - die de integratie van moslims in de westerse samenleving belemmeren, en niet de islam. Want moslimgeleerden hebben de stelling geponeerd dat een moslim, in de religieuze zin van het woord, zich dient te onderwerpen aan de wetgeving van het land waarin hij zich vestigt, op voorwaarde dat dit hem niet belemmert moslim te blijven. Maar dit staat niet ter discussie, omdat godsdienstvrijheid grondwettelijk is gegarandeerd.

Abied Alsulaiman is docent Arabische talen aan de Lessius Hogeschool in Antwerpen en medeauteur van het rapport ,normen en waarden', in opdracht van de Vlaamse minister van Inburgering Marino Keulen.


DS, 14-03-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB