‘Hoe diverser de buurt, hoe ingewikkelder het samenleven’


Nederland trekt niet alleen meer migranten aan, ze komen ook uit meer landen. En die superdiversiteit vergt een andere aanpak.


Ruim een vijfde van de Nederlandse bevolking heeft een migratieachtergrond. Veertig jaar geleden was dat niet eens tien procent. Maar dat is niet eens het opvallendste verschil. Vroeger kwamen grote groepen migranten uit een handvol plekken, vandaag uit maar liefst 223 verschillende landen.

En die ‘nieuwe verscheidenheid’ heeft grote maatschappelijke gevolgen, die niet gezien worden als op de klassieke manier naar migratie en integratie wordt gekeken. Al te vaak, stellen de onderzoekers van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), wordt in beleidsdocumenten ingezoomd op gastarbeiders en mensen uit de gewezen kolonies. Voor Nederland zijn dat onder anderen Marokkanen, Turken, Antillianen en Surinamers.

Maar die behoren al lang niet meer tot de top-15. Dat waren afgelopen tien jaar Polen, Syriërs, personen uit de voormalige Sovjet-Unie, Bulgaren, Chinezen, Indiërs, Roemenen, Italianen, Duitsers, Somaliërs, Eritreeërs, Spanjaarden, Hongaren, Grieken en Iraniërs.

Door de lagere sterftecijfers en het grotere aantal geboorten zal de diversiteit ook in de komende decennia blijven toenemen, ook al zouden de grenzen vandaag hermetisch dichtgaan. Het is dus volgens de onderzoekers voor beleidsmakers zaak om vanuit dit fijnmaziger perspectief naar Nederland te kijken.


Onveiligheidsgevoel

De grotere diversiteit heeft een grote impact op het leven in de buurt. ‘Naarmate buurten diverser worden, wordt het samenleven ingewikkelder’, zegt Godfried Engbersen, een van de onderzoekers, aan het NRC Handelsblad.

Mensen van verschillende herkomst hebben minder vaak contact met elkaar, beoordelen die contacten minder positief, en zijn over het algemeen niet zo tevreden over hun leefomgeving. Ze voelen zich minder thuis en onveiliger. En het zijn niet alleen autochtonen die er zo over denken. Ook bij migranten die al jaren in Nederland wonen, is dit te horen.

Die negatieve gevoelens zijn vooral sterk bij de middenklasse. Allicht, opperen de onderzoekers, omdat de lagere groepen meer ervaring hebben met diversiteit en omdat de rijken de mogelijkheid hebben te verhuizen als het leven in hun wijk hen niet langer zint.

Op andere aspecten van sociale cohesie scoren deze superdiverse buurten echter niet slechter dan homogenere wijken. Ze doen niet minder aan vrijwilligerswerk of mantelzorg. En hun algemene vertrouwen in de samenleving ligt niet lager.


Misdaden

In die diverse gemeenten worden ook meer misdaden gepleegd. ‘Dat geldt niet alleen voor armere gemeenten’, zegt onderzoeker Mark Bovens. Het heeft met diversiteit te maken, niet met inkomen. ‘Bloemendaal en Wassenaar zijn beide rijke gemeenten met veel hoogopgeleiden. Wassenaar is diverser en daar is de kans op daderschap groter.’

De onderzoekers vroegen zich ook af welke invloed de groeiende verscheidenheid heeft op de economische groei. In regio’s waar relatief veel hogeropgeleiden wonen, is het effect ronduit negatief. Maar dat geldt niet voor de rest van Nederland. In Utrecht en de Randstad kun je er evenwel niet omheen.

De onderzoekers bestrijden geenszins dat diversiteit voor afzonderlijke bedrijven een stimulans voor innovatie en creativiteit kan zijn. ‘Maar de regio waar het bedrijf is gevestigd, kan meer geld kwijt zijn aan de kosten die deze diversiteit met zich meebrengt.’ Ze vermelden bijvoorbeeld de relatief hoge uitgaven voor huisvesting of onderwijs, of voor maatregelen om de sociale cohesie te bevorderen.

Groeiende verscheidenheid stelt groeiende eisen aan het beleid. De onderzoekers hopen dat de beleidsmensen dat goed beseffen.

www.wrr.nl

DS, 31-05-2018 (esn)