Islam verbiedt alleen ,,beelden die een schaduw werpen''


In de islamitische traditie staat niets dat afbeeldingen van mensen, en zelfs van de profeet Mohammed, verbiedt. De islam verbiedt afbeeldingen van God, zegt professor Urbain Vermeulen, Arabist en islamkenner.


Over de afbeelding van mensen staat in de door de profeet Mohammed nagelaten traditie alleen dat er geen beelden gemaakt mogen worden ,,die een schaduw werpen'', want dan wordt de indruk gewekt dat de mens zich in de plaats stelt van de schepper.

Alleen beeldhouwwerken werpen een schaduw. ,,Schilderijen of miniaturen van mensen en andere levende wezens zijn in geen enkel opzicht verboden'', aldus Vermeulen. ,,Dat die misvatting is ontstaan, werd een ramp voor de islam waardoor hij zich afsloot voor het modernisme.''

En hoe zit het met het afbeelden van de profeet Mohammed? De profeet heeft gezegd, aldus Vermeulen, ,,la illa ila bashar'', dat wil zeggen, ,,Ik ben niets dan een mens''. Strikt genomen zou men dus ook de profeet mogen afbeelden.

In de eerste periode van de islam ziet men afbeeldingen van levende wezens. ,,Onder de dynastie van de Omayaden (661-750) werden planten en dieren afgebeeld in hun woestijnkastelen en zelfs naakte vrouwen in de badvertrekken.''

Het verbod op de afbeelding van God kwam er volgens Vermeulen onder invloed van de joden die gemeenschappen op het Arabische schiereiland hadden.

Het verbod op beelden schrijft hij toe aan de Byzantijnse invloed waarmee de islam door zijn veroveringen in contact kwam. ,,In de zevende eeuw en achtste eeuw speelden de iconoclasten, die beelden en fresco's verboden, een grote rol in de Byzantijnse wereld. Het is ondenkbaar dat dit geen invloed had op de islam die zich nog aan het ontwikkelen was.''

Bij het tot stand komen van de ,,klassieke islam'' werd dan ook de idee verspreid dat niets levends afgebeeld mocht worden. Maar, zegt Vermeulen, de sjiieten hebben daar een uitzondering op gemaakt. ,,Zij hebben levende wezens afgebeeld in hun miniaturen - een schilderkunst hebben ze nooit ontwikkeld.'' En ook de Turken en het islamitische rijk van de Mogols (in het huidige India) namen het niet zo nauw met dat verbod. ,,Bernini heeft zelfs fresco's geschilderd in het paleis van de sultan in Istanbul.''

En hoe zat het met de afbeelding van de profeet? ,,Ook die wordt afgebeeld in miniaturen maar zijn gezicht wordt niet getekend, het is een witte vlek.''

Door het contact met de Britten en Fransen in de negentiende eeuw ziet men steeds meer afbeeldingen van levende wezens. Maar vanaf het begin van de twintigste eeuw, aldus de professor, neemt de tegenstand daartegen weer sterk toe in de Arabische wereld. ,,Zelfs de grote leeuwen bij een brug over de Nijl in Caïro werden weggehaald.''

Volgens hem werd dat verbod vooral afgedwongen om politieke redenen, om zich te differentiëren van Europa, van de christenheid. ,,Het was een kunstmatig opgefokte tegenstelling die men in het leven wilde roepen'', aldus Vermeulen.


DS, 04-02-2006 (md)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB