Evenwichtskunstenaars op hoog niveau


In zijn functie van minister van Onderwijs formuleert Frank Vandenbroucke bedenkingen bij de reeks 'Mijn Kind, Druk Kind'. 'In internationale onderwijsvergelijkingen doen we het goed. Het gevaar is dat je dan zelfgenoegzaam wordt. Voortdurend verstandig vernieuwen is de boodschap.'


Het nieuwe schooljaar is een week oud. De Standaard ondersteunde de onderwijsrentrée met een boeiende reeks 'Mijn Kind, Druk Kind'. De enquête laat een verhaal van zorg en ambitie horen. Ouders zijn ambitieus ten aanzien van hun kinderen. Ze zijn ook bezorgd. Ze leggen de verantwoordelijkheid niet enkel bij de school: ze dragen zelf hun steentje bij. En dat geldt zeker niet alleen voor hooggeschoolde ouders. Ouders liggen wakker van verkeersveiligheid (ook op weg naar school), gezondheid, inspanningen voor een geslaagde schoolloopbaan. Het is leerrijk en geruststellend om te weten dat dat ouders bezig houdt. De Standaard liet ook zien dat onderwijs vandaag geen massaproduct is, integendeel: het gaat om maatwerk. Elk kind vraagt specifieke aandacht. Maatwerk leveren van hoge kwaliteit vraagt grote professionaliteit. De voorbije jaren werkten we aan gunstige randvoorwaarden daarvoor. Met een hervormde lerarenopleiding, een nieuwe regeling voor studietoelagen en studiekosten, meer personeel voor beleidsondersteuning, investeringen in de uitrusting van technische en beroepsscholen, verhoging van de werkingsmiddelen, twee cao's…. creëerden we randvoorwaarden voor datgene waar het echt om gaat: prima onderwijs. Dat is wat ouders verwachten.

Onderwijs op hoog niveau, daar heeft elk kind recht op. Ik pleit voor gelijke kansen, niet omdat kinderen gelijk zijn, maar omdat ze verschillen. Sommige hebben talent te over, bij anderen is het talent moeilijker aan te boren. De ene leerling heeft aanleg voor taal, een andere voor technologie, nog een andere voor wiskunde. Nagaan waar kinderen goed in zijn en die talenten voluit helpen ontwikkelen, dat moeten we doen. Een gelijkekansenbeleid mag dus niet nivelleren. Integendeel, het moet van verschil het beste maken. Door van elk talent het beste te maken. In deze zin is het een elitaire ambitie, of beter, een ambitie waarin iets van de perfectionistische ethiek van Aristoteles weerklinkt. Het is een ambitie die niet gedwarsboomd mag worden door sociaal-economische achtergrondverschillen van kinderen. Het is alleszins een ambitie die inspanning vraagt. Werken in onderwijs is voortdurend evenwicht zoeken tussen zelfstandige prestaties eisen en ondersteuning bieden. Steun en inspanning gaan hand in hand, daarom hebben we bijvoorbeeld ook de fors verbeterde schooltoelagen gekoppeld aan aanwezigheid op school.

Ouders willen dat hun kinderen het goed doen op school. Maar ze zijn ook bezorgd of ze het wel aankunnen. Voor de school betekent dit leerlingen uitdagen en de lat hoog leggen. Maar er tegelijk voor zorgen dat alle talenten aangeboord worden. Dat lukt alleen als leerlingen graag naar school gaan: in de kleuterklas is dat vaak zo, maar in de verdere schoolloopbaan ligt dat soms minder voor de hand. Vandaar mijn titel: onderwijs is een evenwichtsoefening op hoog niveau. Voor de leerkrachten, de ouders, … en het beleid.

De talenbeleidsnota legt de lat hoog voor talen. Eigentijds talenonderwijs opent bij leerlingen nieuwe horizonten, speelt in op hun interesses en maakt hen taalvaardig. Maar het veronderstelt ook dat leerlingen gaandeweg taalstructurele elementen bijgebracht wordt, die helder spreken en denken mogelijk maken. Het gaat om vaardigheden, maar ook om kennis. Om dat evenwicht passen we dit jaar de eindtermen voor Nederlands en moderne vreemde talen aan.

Op 1 september bezocht ik een TSO-studierichting elektromechanica en stond versteld van de helderheid waarmee een leerling me inwijdde in de mogelijkheden van een nieuwe robot. Uitstekend onderwijs hoort in alle onderwijsniveaus en -vormen thuis. En je vindt het overal. Die realiteit wil ik meer laten spreken vanuit de technische en beroepsscholen.

Binnen de structuur van het secundair onderwijs moeten we ook behoedzaam op zoek naar nieuw evenwicht. De waterval en het starre denken over de bestaande onderwijsvormen (BSO, TSO, ASO) moeten doorbroken worden. De eerste graad van het secundair kan nauwer aansluiten bij het basisonderwijs en leerlingen laten kennismaken met verschillende kennis- en vaardigheidsdomeinen, maar zonder voor iedereen precies hetzelfde aan te bieden. Een 'eenheidsworst' zou haaks staan op de uiteenlopende talenten en interesses van leerlingen. Er moet al wat keuzeruimte zijn. Nieuw evenwicht brengen in de bovenbouw houdt minstens de integratie van techniek in algemene vorming in. Tijdens het komende jaar willen we de aanzet formuleren tot een visie daarover, zodat een volgende regering knopen kan doorhakken op basis van breed overleg

Nog in deze regeerperiode willen we aan het eind van het secundair onderwijs, in het netwerk van secundair, hoger en volwassenenonderwijs 'hoger beroepsonderwijs' (HBO) tot stand brengen. Omdat in vele sectoren een diploma secundair onderwijs niet volstaat en een professionele bachelor niet hoeft. HBO zal de onderwijsladder versterken doordat de sporten op een meer gelijkmatige afstand van mekaar komen te staan. Via de brug van HBO zullen sommige studenten alsnog een kwalificatie van hoger onderwijs kunnen bereiken.

Ik zet dit schooljaar ook de betrokkenheid van ouders uitdrukkelijk op de agenda. Mondige betrokkenheid van de ouders moet in evenwicht zijn met respect voor het natuurlijke gezag van leraren. Alle ouders moeten zich engageren dat zij hun kinderen naar school sturen, dat zij op tijd op school aankomen, dat zij hun huiswerk maken, dat de ouders aanwezig zijn op oudercontacten. Het gewicht van opvoeden en onderwijzen wordt zo evenwichtig verdeeld. De DS-enquête leert ons dat de meeste ouders dit vanzelfsprekend vinden. De wetgever zal een signaal geven dat dit voor alle ouders de normale regel is.

Vele leerlingen kampen met leerproblemen. In het dossier 'leerzorg' pleit ik voor een genuanceerd evenwicht tussen de rol van gewoon en van buitengewoon onderwijs, met aandacht voor de draagkracht van elke school. In basisonderwijs is die draagkracht sinds 1 september groter dankzij extra zorgcoördinatoren. Maar er is nog werk aan de winkel. De reeks in De Standaard illustreerde dat we alle kinderen de nodige zorg moeten bieden, maar dat dit niet mag leiden tot een overdaad aan individuele etikettering en problematisering. Op dat punt is het evenwicht in ons onderwijsbestel nog niet gevonden. Net daarom legt 'leerzorg' sterk de nadruk op een scherpere bril waarmee we naar leerproblemen van kinderen moeten kijken, de nood aan eenstemmigheid over die bril en aan deskundigheid om de bril te hanteren.

Het werk van evenwichtskunstenaars is niet te onderschatten. Het werk van leraren zeker niet. In internationale vergelijkingen doen we het goed. Het gevaar is dat je dan zelfgenoegzaam wordt. Jonge mensen veranderen, de manier waarop ze leren wijzigt, de wereld draait snel verder. Een evenwichtskunstenaar mag je niet hardhandig uit evenwicht brengen maar hij is ook nooit 'in rust': hij blijft bijsturen waar onevenwicht dreigt. Zo is 'rust' in het onderwijs een misleidende gedachte: voortdurend verstandig vernieuwen is de boodschap. Dat is het leidmotief van de proeftuinen: binnen een regelluwe omgeving worden onderwijsvernieuwingen uitgetest. Wat deugdelijk blijkt, nemen we op in de regelgeving.

Ik formuleer mijn onderwijsbeleid graag als een tienkamp voor gelijkeonderwijskansen. De proeven van de tienkamp draaien rond wat hiervoor aan bod kwam: taal, goede studiekeuze, leren uit ervaring door scholen, resultaten eisen, ouderbetrokkenheid. Voor vele jongeren eindigt de tienkamp in het hoger onderwijs, voor alle jongeren begint hij in de kleuterklas. Daarom gaan we dit jaar ook door op het elan van het Jaar van de Kleuter. Achterstand die je vermijdt in het kleuteronderwijs, laat leerlingen toe op de onderwijsladder te klimmen tot op de hoogste sporten. Dat is onze ambitie. Ze is hoog gegrepen. Maar ze beantwoordt aan de zorg en de aspiratie van talloze ouders, die de voorbije dagen in De Standaard aan bod kwamen.

Frank Vandenbroucke (SP.A) is minister van Onderwijs


DS, 05-09-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB