Naast snelweg wonen is 17 sigaretten per dag roken


De norm voor fijn stof is dit jaar al 16 keer overschreden. Dat is drie keer zo veel als in 2010 en verwacht wordt dat de Vlaamse lucht de komende maanden nog vaak tot smog zal verworden.


Hoe meer economische activiteit, hoe meer industrie en vervoer en dus hoe meer fijn stof De Bond Beter Leefmilieu (BBL) waarschuwt ook dat de nieuwe inschrijvingstaks de concentraties zal doen toenemen (DM 21/11). Maar wat is fijn stof ook alweer en wat doet het met u?


Wat is fijn stof?

Het toxische fijn stof wordt veroorzaakt door de uitstoot van (diesel)wagens en industrie en bestaat voor tweederde uit koolstofdeeltjes. Er zijn drie maten fijn stof, variërend van de 'grote' deeltjes van 10 micrometer tot de kleinste deeltje van 20 à 100 nanometer. De grootste groep blijft doorgaans hangen in de bovenste luchtwegen, maar de allerkleinste partikels kunnen tot in de kleinste longblaasjes doordringen en zo eventueel in de bloedbaan terechtkomen.


Wanneer is het een probleem?

In vergelijking met de voorbije jaren scoort 2011 erg slecht en de voornaamste reden is klimatologisch: het heeft weinig geregend en het was vaak windstil. In de wintermaanden is er de bijkomende factor inversie. Dat is een weersituatie waarbij een koude luchtlaag net boven de aarde blijft hangen met daarboven een warmere laag lucht. Dat zorgt ervoor dat het fijn stof in de laagste luchtlagen blijft hangen en niet weg kan.

Dat dit jaar een opmerkelijk slecht jaar is qua fijn stof heeft ook te maken hebben met een opflakkering van de economie: hoe meer economische activiteit, hoe meer industrie en vervoer en dus hoe meer fijn stof.


Wie heeft er last van?

Vooral wie in de directe omgeving van een snelweg - pakweg een straal van 200 à 300 meter - woont, loopt risico. Het Nederlands ministerie van Verkeer vergelijkt de effecten van naast een drukke snelweg wonen met het roken van zeventien sigaretten per dag. Verderaf daalt de impact snel.

Wie fietst door druk stadsverkeer krijgt zeven keer zoveel fijn stof binnen dan wie in de wagen zit, maar ook chauffeurs blijven binnen de besloten ruimte van hun auto dus niet volledig buiten schot.

Wie dagelijks in de file zit, ademt in zijn wagen eveneens fijn stof in via het ventilatiesysteem. Vooral in tunnels kunnen die concentraties hoog oplopen. Ook de voorligger speelt een rol: in de file of aan het rode licht sta je best achter een nieuwe wagen. Oude auto's en vrachtwagens jagen de hoeveelheden de hoogte in.


Wat zijn de effecten?

Algemeen wordt gesproken over een verminderde longfunctie, toenemende klachten aan de luchtwegen, maar ook hart- en vaatziekten. Aangenomen wordt dat de kleinste deeltjes, eens ze in het bloed circuleren, onstekingen zouden kunnen veroorzaken die op hun beurt verantwoordelijk kunnen zijn voor schade aan het hart.

Wetenschappers zijn nog volop bezig met de bekijken hoe hoog en hoe lang de blootstelling moet zijn om effecten op langere termijn waar te nemen. Ze gaan er op dit moment wel vanuit dat je een bovengemiddelde blootstelling moet hebben om echt effecten te merken. Al hangt het ook af van de individuele gevoeligheid.

Fijn stof wordt in de media ook regelmatig gelinkt aan de chronische longziekte COPD. Zo'n 90 procent van de COPD-gevallen zijn te wijten aan roken, maar in zowat 10 procent van de gevallen wordt inderdaad gedacht aan fijn stof als oorzaak.


Wat kunnen we doen?

Wanneer de norm twee dagen op rij overschreden wordt, kondigt Vlaanderen een smogalarm af waarbij de snelheid beperkt wordt. In Brussel wordt in extreme omstandigheden alternerend rijden toegepast: even nummerplaten op de ene dag, oneven op de andere. Al is dat nog nooit in de praktijk gebracht. Een andere kortetermijnmaatregel is de verbranding van hout tijdens piekperiodes inperken. Dat gebeurt nog niet, maar zou een grotere impact hebben dan tot nu toe gedacht.

Sommige buitenlanden, zoals onder meer Duitsland, nemen structurele maatregelen waarbij de meest vervuilende auto's niet tot in de stadskern mogen rijden. In Vlaanderen lijkt daar vooralsnog geen draagvlak voor te zijn.

Met dank aan Frank Fierens van de Intergewestelijke Cel voor Leefmilieu en dokter Walter De Backer, pneumoloog in het UZ Antwerpen.


DM, 22-11-2011 (Kim Herbots)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB