Geen laptop voor huiswerk, geen tuin, familiaal geweld... coronavirus straft kwetsbare jongeren ongemeen hard

Sinds de regering vorige donderdag draconische maatregelen heeft afgekondigd om de coronacrisis te bezweren, draaien de jeugdwelzijnswerkers overuren. Contact leggen met kinderen en jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties is zelfs in de beste omstandigheden niet eenvoudig. Met het land in "lockdown" is het een waar titanenwerk.

Jeugdwelzijnswerkers vrezen nu dat duizenden kinderen en jongeren, in grootsteden én landelijk gebied, uit de boot zullen vallen. Deze jeugd gaat vandaag gebukt onder een ongeziene stress door online-huiswerkopdrachten, veel te kleine huisvesting, gevoelens van isolement en GAS-boetes. In tijden waarin iedereen de mond vol heeft van gezondheid, blijft dus de vraag: wie is bezorgd om de gezondheid van de meest kwetsbare kinderen en jongeren?

Huiswerk vergroot kansenkloof
Ik begrijp de onderwijskoepels wanneer zij kinderen en jongeren huiswerk meegeven. Het is belangrijk dat zij geprikkeld blijven en leerstof herhalen, ook in coronatijden. Maar in de praktijk maakt het kwetsbare jongeren dikwijls extra kwetsbaar.

Zo wordt hen vaak gevraagd om online taken te maken via bijvoorbeeld Smartschool, maar dat is geen evidentie als je thuis nu eenmaal geen laptop of computer hebt. Deze jongeren willen hun taken maken, maar kunnen het niet. En dus lopen ze meer leerachterstand op.

Hun ouders willen hen ondersteunen, maar slagen daar niet altijd in. Ze zijn niet hooggeschoold of snappen niet altijd wat de school nu exact van hun kinderen verwacht. De school mag er dus niet zomaar van uitgaan dat elke ouder thuis makkelijk kan helpen bij het huiswerk.

Het zet kinderen en jongeren ertoe aan om hun huiswerk samen met een klasgenootje te maken of de laptop van een buur te lenen. Ze zoeken plekken op waar ze hun taak kunnen afdrukken. Tijdens een crisis waarin social distancing actief wordt aangemoedigd en iedereen op het hart gedrukt wordt onnodig contact met anderen te mijden, is dat verontrustend.

En dat zijn niet de enige drempels. Veel kinderen en jongeren steken dezer dagen een handje toe in het huishouden. Ze zorgen voor hun broers, zussen, ouders… Dat vreet aan de tijd die ze aan huiswerk kunnen besteden. Je taken maken als je een kamer deelt met meer dan één broer of zus, maakt het er ook niet makkelijker op. De nodige rust is dan ver te zoeken en de ruimte voor conflict vergroot, bijvoorbeeld als er maar één laptop aanwezig is in een gezin van drie kinderen.

Huiswerk versterkt sociale ongelijkheid. Dat wees onderzoek al meermaals uit. Dat is vandaag extra verontrustend omdat (minstens) drie weken lang het onderwijs uit alleen maar huiswerk bestaat. Het lijkt dus een uitgemaakte zaak dat deze coronacrisis de kloof tussen kansarme en kansrijke kinderen alleen maar zal vergroten.

Voorkom isolement in te kleine woonruimtes
Dat kinderen en jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties vaak in slecht onderhouden appartementen en huizen wonen, is genoegzaam bekend. De woonruimte is bovendien dikwijls erg klein. Buitenruimte is lang niet altijd aanwezig. De meeste kinderen hebben geen toegang tot een tuin. Dat is een immens probleem nu onze jeugd weken aan een stuk verplicht thuis zit. Zij zien de muren elke dag wat dichter op zich afkomen.

Ik hoorde ook het verhaal van een jonge papa die ziekteverschijnselen vertoonde. Hij moest in quarantaine blijven van zijn dokter. Maar dat is onmogelijk, want hij draagt zorg voor zijn dochtertje. De mama woont in Roubaix: zij kan niet zomaar de grens over. Dergelijke schrijnende toestanden laten littekens achter bij jonge kinderen!

Tekorten bij voedselbanken, familiaal geweld
Het hamstergedrag van de bevolking zorgt bovendien voor grote tekorten bij de voedselbanken. Kinderen in kwetsbare gezinnen worden daardoor extra getroffen. Hun ouders werken al doorgaans via interim- of IBO-contracten en verliezen op een moment dat elke cent telt hun inkomen, zonder garantie op een uitkering.

En dan heb ik het nog niet over jongeren die opgroeien bij ouders met een verslaving of in appartementsblokken waar drugs en alcohol een probleem zijn. Zij zijn vandaag extra kwetsbaar voor familiaal geweld. Ze kunnen namelijk geen veilige plek meer opzoeken als het jeugdwelzijnswerk wegvalt.

Kortom: het isolement weegt zwaar op deze kinderen en jongeren. Uit De Marge vzw maakt zich ontzettend veel zorgen om hun mentale en fysieke gezondheid. Jeugdwelzijnswerkers proberen online een luisterend oor te bieden, maar dat volstaat niet om de uitdagingen het hoofd te bieden. Zij willen helpen, maar kunnen het niet altijd. Met lede ogen zien zij aan hoe kwetsbare jeugd door een niets ontziend virus broodnodige bescherming misloopt.

Politie kan jongeren helpen informeren
Verbaast het dan dat heel wat jongeren toch nog op straat samenkomen? Soms zien ze de ernst van de coronacrisis niet in: de overheidsinformatie bereikt hen niet via de traditionele kanalen, terwijl ze extra vatbaar zijn voor complottheorieën op de nieuwe media die ze wél frequent gebruiken. Daarin herkennen ze immers uitsluitingsmechanismen die ze al hun hele leven voelen.

Maar meestal gaat het gewoon om jongeren die even willen ontsnappen aan de precaire thuissituatie. Daar moet ook de politie begrip voor tonen. Het is hét moment om hen op straat te informeren, hen positief te benaderen en de dialoog aan te gaan. Meteen repressief optreden en monsterboetes uitdelen, zoals sommige lokale korpsen doen, is nefast. Dat is een onnodige extra straf voor een kwetsbare groep die al zo vaak gestraft wordt door de maatschappij.

Daarom vraagt Uit De Marge vzw aan alle overheden in ons land: geef bijkomende aandacht aan kinderen en jongeren die opgroeien in maatschappelijk kwetsbare situaties. De impact van de coronacrisis op hun leven is immens: het legt de structurele problemen waar kinderen en jongeren in armoede mee worstelen extra bloot.

Deze kinderen en jongeren vechten al jaren tegen een hardnekkig virus in onze samenleving: armoede en uitsluiting. En toch heb je geen vaccin nodig om dat virus te stoppen: alleen snelheid, wat goede politieke wil en daadkracht volstaan. Misschien groeit uit deze ongeziene crisis dan alsnog iets moois: een structurele oplossing voor kwetsbare kinderen en jongeren op vlak van huisvesting, psychisch welzijn, precaire werkomstandigheden en toegang tot gezonde voeding en gezondheidszorg.


Bron: VRT , 21 maart 2020

5 weken geen les: “Corona kan schoolloopbanen ontwrichten”

Door corona zijn leerlingen minstens 5 weken lesvrij. Sommigen krijgen thuis veel leerkansen, anderen niet. Hoe beïnvloedt dat hun leerproces? Vergroot leren op afstand de kloof? Klasse vraagt het aan socioloog Ignace Glorieux.

Wat zal het effect zijn van deze 5 lesvrije weken?
“De problemen die we ook zien bij huiswerk, zien we nu in het groot. Nu de meeste kinderen afstandsonderwijs volgen, spelen de verschillende thuissituaties meer dan ooit een rol.”

“Op het journaal zag ik een gezin dat alles tot in de puntjes managet, met planningsschema’s en beloningssystemen. In zo’n gezin blijft structuur, de ouders volgen het leerproces op.”

“Ik ken ook een Syrisch vluchtelingengezin. Een alleenstaande moeder met 3 kinderen. Ze leren net Nederlands, ze zoeken hier hun weg. Ze hebben een gammele computer en vinden het moeilijk om daarmee te werken.”

“Die moeder heeft het beste met haar kinderen voor, maar ze mist de sociale en materiële capaciteiten om hun leerproces te ondersteunen. In het beste geval blijven haar kinderen ter plaatse trappelen. Maar het is waarschijnlijker dat ze achteruitgaan. Dat ze hun oefeningen niet maken en hun Nederlands verleren.”

“Vergelijk het met sport. Je hebt wielrenners die nu 5 weken voor de tv hangen en wielrenners die op de hometrainer kruipen. Die laatste pikken de draad gemakkelijk op. Maar de rest? Die zijn kilo’s verdikt, hebben spiermassa verloren, zijn hun techniek kwijt. Datzelfde geldt voor cognitieve leerprocessen.”


Vergelijkbaar met het ‘zomerverlies’ na de grote vakantie?
“Vergelijkbaar, maar deze situatie is toch veel erger. Tijdens de zomervakantie verwachten we niets van kinderen. We sturen ze naar huis en gaan weer verder in september. Nu doen scholen alles wat ze kunnen om het leerproces te ondersteunen. Kinderen krijgen opdrachten mee, moeten videolessen volgen.”

“Maar hoe gaat dat Syrische gezin dat klaarspelen, als het internet wegvalt en niemand hen opvolgt? Zo wordt de bestaande kloof tussen leerlingen nog versterkt. En het zijn niet enkel vluchtelingen die in deze situatie zitten.”

“In de zomervakantie kan je kinderen in kwetsbare thuissituaties stimuleren om naar sport- of taalkampen te gaan, of naar de bibliotheek. Nu vallen al die diensten weg. Dus wat doen kinderen? Wat ze ook doen tijdens een vakantie, als niemand hen alternatieven biedt: hangen.”


Welke gevolgen heeft dat voor hun schoolloopbaan?
“De coronacrisis is vooral riskant voor leerlingen die nu al achterop zitten. Van wie je zegt: ’t is kantje boord, maar als je nu een tandje bijsteekt … Als niemand hen opvolgt, kunnen zij de overstap naar het volgende jaar op hun buik schrijven.”

“Ze toch laten overgaan, gezien de uitzonderlijke omstandigheden? Dan blijven ze tekorten meeslepen. Maar soms kan je niet anders. Als leerlingen al eens bleven zitten, worden de leeftijdsverschillen te groot.”

“Laten we hopen dat het bij 5 weken blijft. Want als deze situatie nog langer duurt, kan het schoolloopbanen ontwrichten. Zeker in de cruciale leerjaren. In het eerste secundair, waar leraren je nog niet goed kennen, kan het je studierichting bepalen.”

“En een kind uit het eerste leerjaar, dat net leert schrijven en 5 weken die fijne motoriek niet traint? Die moet een inhaalslag maken. Ook na de crisis zullen leraren dus moeten differentiëren.”


Hoe loods je kwetsbare leerlingen door deze periode?
“Leraren moeten leerlingen met een kwetsbare thuissituatie intensief begeleiden. Ook al is een leerling van goede wil, zonder hulp lukt het niet. Ik zie daar 2 mogelijkheden voor.”

“Ofwel gebruik je social media. Maak regelmatig online contact, bijvoorbeeld via Whatsapp of Skype. Regel een computer in bruikleen en internet voor leerlingen die dit niet hebben. Dat vergt een grote inspanning, maar het maakt echt een verschil.”

“Ofwel haal je leerlingen terug naar school. Via digitale platformen als Gimme en Smartschool ontdek je snel wie afhaakt. Wie reageert nooit op berichten? Wie haalt geen enkele deadline? Van wie weet je dat hij in een onveilige thuissituatie zit? Die leerling is misschien beter af op school. Voor hen is er vaak geen alternatief om bij te blijven met de leerstof.”

“Op voorwaarde dat de leerling gezond is, natuurlijk, en de school de regels voor hygiëne en social distancing respecteert. Op dat vlak zal je de ouders gerust moeten stellen. Beslis niet voor hen, maar ga – samen met het CLB – met hen in dialoog.”

“Wat je ook beslist, er moet een rechtstreekse lijn zijn naar kwetsbare gezinnen. Een vaste contactpersoon die ze kunnen bereiken, ook tijdens de paasvakantie. Laat ze niet los.”

Er gaan ook stemmen op om scholen volledig te sluiten.
“Dat zou rampzalig zijn. En niet alleen omdat kinderen dan worden opgevangen door grootouders. Voor sommige leerlingen is school de enige plek waar ze structuur vinden en een luisterend oor.”

“Een gevaar voor de gezondheid? Je kan het ook omdraaien. Niet alle gezinnen zijn in staat om de richtlijnen van de overheid na te leven. Hoe houd je 1,5 meter afstand als je met z’n drieën een matras deelt? Hoe voorkom je besmetting als je geen zeep of zakdoeken kan betalen?”

“Ik begrijp dat we niet alle maatschappelijke problemen op het onderwijs kunnen afschuiven. Maar leraren zijn de ideale personen om kinderen op te vangen, als de ouders dat niet kunnen. Het zijn ‘hun’ kinderen. Ze kennen hun pedagogische noden, hun thuissituatie. Net als de zorgsector moet ook het onderwijs zijn verantwoordelijkheid nemen.”

“Vandaag beseffen we meer dan ooit dat we onze zorgverleners op handen moeten dragen. Ik hoop dat door de coronacrisis ook de waardering voor leraren stijgt. Want als het fout loopt op school, loopt er veel fout.”


Wat doen leraren als de lessen weer beginnen?
“Geef aandacht aan de leerlingen met de grootste leerachterstand. Natuurlijk is het makkelijker werken met leerlingen die vooruit gaan, dan met de achterblijvers. Middenklasse ouders zullen ook willen dat je de ‘achterstand’ van hun kind wegwerkt.”

“Leraren moeten een diagnose stellen: op welke onderdelen zijn er tekorten? Valt een leerling uit op Franse woordenschat, op meetkunde? Om die zaken bij te spijkeren, zijn inhaalklassen nodig. Thuis extra oefenen heeft geen zin; dat haalde de weken ervoor ook niets uit.”

“Het hangt ervan af hoe lang de coronacrisis duurt, maar misschien kunnen we zomerscholen organiseren. Samen met het welzijnswerk, de jeugdbeweging, sportclubs en bibliotheken kunnen scholen daar een leuke, leerrijke ervaring van maken. Op voorwaarde dat het lokaal en gratis is, natuurlijk.”

“Leraren moeten het niet alleen doen. Ook stagiairs van de lerarenopleidingen, die nu thuis zitten, kunnen helpen. En zou het niet fantastisch zijn als ook vrijwilligers zich engageerden voor bijles? Op dit moment zien we een golf van solidariteit. Hopelijk blijft dat zo als we elkaar weer een hand mogen geven. En komen er burgerinitiatieven die verder gaan dan boodschappen doen.”

Bron: Klasse, 21 maart 2020