Voor het eerst menselijk embryo erfelijk gewijzigd


Voor de allereerste keer slaagden onderzoekers erin een fout gen in een levend embryo te herstellen. Het ging om het gen dat ‘plotse hartdood’ bij jonge atleten veroorzaakt. De geslaagde proef opent een nieuw ethisch debat.


Een ploeg van onderzoekers uit de VS, Zuid-Korea en China slaagde erin om één van de zowat tienduizend erfelijke ziekten waarvoor men het gen kent, te repareren. Ze wijzigden daarvoor het DNA van een menselijk embryo op zo’n manier dat niet alleen die persoon, maar ook diens nakomelingen van de ziekte verlost zijn. Dat melden ze in het toonaangevende blad Nature.

Bij mensen die weten dat ze drager zijn van een erfelijke ziekte, gebruiken artsen nu vaak ivf (bevruchting in de reageerbuis). Ze halen dan uit de heel jonge embryo’s één cel weg en onderzoeken of die het foute of het gezonde gen meegekregen heeft (een drager heeft meestal één exemplaar van beide in zijn DNA). Is het embryo gezond, dan kunnen ze het met een gerust gemoed inplanten. De andere embryo’s zijn verloren.

Nu gingen de onderzoekers een stap verder dan embryo’s met slechte genen wieden. Ze redigeerden het slechte gen, ze veranderden dus de DNA-tekst ervan, zodat het gezond werd. Het foute gen kan ‘plotse hartdood’ veroorzaken bij jonge atleten, die totaal onverwacht sterven. Die afwijking, hypertrofe cardiomyopathie, komt voor bij een op de 500 mensen – die er gelukkig lang niet allemaal aan sterven. Maar het zou een hele geruststelling zijn, mochten ze het foute gen niet doorgeven aan hun kinderen.


Wenselijk?

De speurders konden driekwart van hun embryo’s (42 van de 58) ‘erfelijk genezen’. Anders gezegd: alle cellen van het uiteindelijke individu, ook de zaad- en eicellen, bevatten het gecorrigeerde gen. Bovendien zagen de onderzoekers – door al dat knippen, overschrijven en plakken – bij geen enkel embryo schade opduiken elders in het DNA.

Al benadrukken ze dat ze nog heel wat extra onderzoek naar de veiligheid van de techniek moeten doen, eer het verantwoord is om de embryo’s te laten uitgroeien tot mensen. En sommige mensen zullen helemaal niet willen dat er in de menselijke erfelijkheid ingegrepen wordt. Ook dat debat moet eerst gevoerd worden, vinden de wetenschappers.

De onderzoekers hielden de menselijke embryo’s slechts een paar dagen in leven. Maar er zijn al voldragen muisjes geboren bij wie het gen voor een erfelijke vorm van staar via crispr gecorrigeerd was, in al hun cellen, ook hun voortplantingscellen.

Niemand durft op dit ogenblik te zeggen wanneer men de techniek voldoende veilig acht om gewijzigde menselijke embryo’s in een baarmoeder in te planten. Maar eens het zover is – én er bij het publiek voldoende draagvlak voor is – kunnen duizenden, vaak ongeneeslijke, ziekten bij miljoenen mensen voorkomen worden.


Hoe werkt de crispr-techniek?

De vorsers gebruikten een recente techniek om DNA te wijzigen, de zogenaamde crispr-techniek. Ze oefenden eerst op huidcellen van een man met de afwijking, tot ze de fout (vier ontbrekende letters) in de DNA-tekst vlot konden herstellen. Vervolgens injecteerden ze donor-eicellen van een gezonde vrouw met sperma van de man, plus het crispr-reagens. Het reagens knipte de foute DNA-tekst van de man weg, waarna de eigen reparatiemechanismen van de cel het gat dichtten, waarbij ze het gezonde gen van de moeder als sjabloon gebruikten. Volgende stap: de reparatie in alle cellen laten gebeuren. Ook dat lukte.


DS, 03-08-2017 (Pieter Van Dooren)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB