‘Het gaat hier op een dictatuur lijken’


In Polen staan juridische hervormingen op stapel. Rechters, oppositie en analisten vrezen voor de rechtsstaat. De Europese Commissie dreigt met sancties.

‘Het gaat hier op een dictatuur lijken’, zegt Monika Frackowiak, districtsrechter in de Poolse stad Poznan. In een rechtsstaat onthouden rechters zich van politieke uitspraken, dat weet Frackowiak ook wel. Maar Polen zal niet lang meer een rechtsstaat blijven, zo waarschuwt ze.
De nationaal-conservatieve regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) maakt volgens rechters, oppositie en een reeks onafhankelijke analisten de Poolse scheiding der machten kapot. De Sejm, het lagerhuis van het Poolse parlement, debatteerde gisteren en vandaag over een haastig geïntroduceerd wetsvoorstel om alle leden van het Hooggerechtshof te vervangen.
Invoering van de wet zou het sluitstuk zijn van een reeks wetswijzigingen die samen ‘voorgoed de positie van de Republiek als rechtsstaat kunnen vernietigen’, zo schrijven vijf voormalige voorzitters van het grondwettelijke tribunaal in een open brief. Ook de Europese Commissie maakt zich zorgen.
Als het Hooggerechtshof op de schop gaat, kan PiS de controle verwerven over alle onderdelen van de rechtspraak en krijgt het de kans een nieuwe, loyale juridische elite te creëren.

Regeringscontrole
Alles begon eind 2015 bij het grondwettelijke tribunaal, waar de partij zelfbenoemde rechters binnenloodste, op een wijze die volgens het toenmalige tribunaal ongrondwettig was. Dat was aanleiding voor de Europese Commissie om een ‘rule of law-procedure’ te beginnen tegen Polen.
Vorige week besliste het parlement dat het voortaan zelf magistraten zal selecteren die zetelen in de Raad voor de Rechtspraak, het orgaan dat rechters benoemt. Bovendien kreeg minister van Justitie Ziobro, tevens chef van het Openbaar Ministerie, de bevoegdheid om voorzitters van rechtbanken te ontslaan en te benoemen.
Rest alleen het Hooggerechtshof, dat verkiezingsuitslagen controleert en zich uitspreekt over andere gevoelige zaken, zoals de wettigheid van de door PiS geregelde benoeming van de nieuwe voorzitster van het grondwettelijke tribunaal.

Als ook dat onder regeringscontrole komt, zou de nog resterende gerechtelijke onafhankelijkheid volledig verdwijnen, zei Frans Timmermans, de eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie vandaag op een persconferentie. ‘Het gerechtelijk apparaat zou volledig onder controle van de regering vallen.’

Nucleaire optie
De Commissie vroeg Polen dan ook de hervormingen in de koelkast te stoppen. Timmermans dreigde zelfs met de zogenaamde ‘nucleaire optie’ - de opschorting van het Poolse stemrecht in de EU: ‘We naderen het inroepen van artikel 7’.

Zo’n vaart loopt het voorlopig nog niet. De Commissie wil vooral dat Polen opnieuw met Brussel gaat praten over de hervormingen, hoewel de dialoog voorlopig weinig zoden aan de dijk heeft gezet. Om de druk op te voeren, worden er al wel inbreukprocedures voorbereid, die volgende week opgestart kunnen worden.

Kaste
PiS schildert het Poolse gerechtelijke apparaat af als een inefficiënte en corrupte kaste, vergeven van partijdigheid en communistische invloeden. Achter corrupte rechters aangaan, ‘daaraan wil ik als procureur-generaal best schuldig zijn’, zei Ziobro dinsdag in het parlement.

Rechter Frackowiak noemt de beschuldigingen over communisme schandalig. ‘Na ’89 bleven slechts enkele uitgesproken politieke rechters over. En dat is inmiddels bijna dertig jaar geleden. Ik ben veertig.’ Opmerkelijk detail: PiS-parlementariër Stanislaw Piotrowicz, voorzitter van de commissie juridische zaken, was zelf een communistisch aanklager.
De publieke omroep TVP besteedt ondertussen ruim aandacht aan elke rechter die van wandaden beschuldigd wordt, inclusief een gepensioneerde rechter die in 2006 een worst van 6 zloty (1,5 euro, red.) in zijn mouw stak. ‘Verdedigers van pedofielen en alimentatiewanbetalers zijn het gezicht van het verzet tegen de hervorming van de rechtspraak’, zo omschreef een balk op het scherm van een TVP-actualiteitenprogramma enkele bekende Polen die het opnamen voor de rechters. Een van hen had eerder de van pedofilie verdachte cineast Roman Polanski verdedigd.

Steekpenningen
Frackowiak had deze week bijna een ongeval op weg naar de rechtbank. Zo hard schrok ze tijdens het luisteren naar Radio Maryja, een katholiek-conservatief radiostation dat de regeringslijn uitdraagt: ‘Eerst spraken ze over Christus en genade, daarna gingen ze los op rechters die tegen de gewone man zijn.’

Anti-regeringsdemonstranten troepten dinsdagavond samen bij de Sejm, die omgeven was door een politiekordon. Maar veel Polen liggen niet wakker van hervormingen in de rechtspraak. Zij wantrouwen rechters en ergeren zich aan trage procedures, ook al bevinden Poolse rechtbanken zich in Europese vergelijkingen in de middenmoot qua efficiëntie. ‘Als je een rechtszaak verliest, moet de rechter wel steekpenningen aangenomen hebben’, zegt Frackowiak schamper. ‘Mensen vertellen me steeds: jullie zijn corrupt. Om vervolgens informeel advies te vragen over hun eigen rechtszaak.’

Bron: De Standaard, 19.07.2017
http://www.standaard.be/cnt/dmf20170719_02979350

Eigen mening:
In dit artikel schildert men het Pools rechtssysteem/justitie af als een corrupt en niet-koosjer gegeven. Ik begrijp dat, als de PiS inderdaad zorgt voor het uiteenvallen van de scheiding der machten, de EU stappen wil ondernemen. Of en hoe deze zullen gebeuren of het best zouden gebeuren weet ik niet.

Wat me meer interesseerde in het artikel was het protest in het mooie Warschau. Ik heb aan een goede vriendin van me (die geboren en getogen is in Polen; Województwo małopolskie ) gevraagd hoe men in haar land reageert op dit nieuws en hoe zij alles ervaart.
Dit is haar kijk op heel het gebeuren -vertaald natuurlijk-:
“Zelf heb ik niet het gevoel dat er iets slechts aan het gebeuren is; waarschijnlijk omdat ik niet zo enorm hard met politiek bezig ben. Doch zie ik verschillen tussen mijn land en andere leden van de Europese unie. Het valt me op dat vrouwen uit Polen dezelfde rechten willen als vrouwen uit West-Europa. Dat is begrijpelijk: de overheid zou met het volk bezig moeten zijn, maar in de plaats doet ze alles om haar eigen plannen te laten slagen. In deze plannen vergeten ze (vaak) de burgers. Het is nogal moeilijk uit te leggen."

Dan vroeg ik haar hoe de vrouwen hun rechten zagen in vergelijking met die van Westerse vrouwen; wat ze anders wilden zien. Anna zei me: “Je moet weten dat 90% van Polen bestaat uit katholieken. Sommige zaken kan/wil men niet aanpassen voor een minderheid van 10%. Bijvoorbeeld een abortuswet.”

Logischerwijs schrok ik wel een beetje bij het horen van dat laatste (“Jullie hebben geen abortus?!”). Na drie seconden na te denken over al mijn verblijven bij haar familie, verbaasde me dit ook weer niet. “Niet te hard op ingaan, Indy” – hoewel ik graag haar mening hoorde over abortus en bijvoorbeeld verkrachting.

“Abortus is hier in Polen illegaal. Ik ben ook geen voorstander van abortus, maar vind dat je als vrouw zelf moet kunnen beslissen of je voor of tegen bent. De regering moet haar moraal niet opleggen. Als je voor abortus bent, moet je zelf de beslissing kunnen nemen om de stappen naar zo’n kliniek te zetten.”

Ik kon het niet laten te polsen naar wie nu net de plak zwaait; de politici of toch de kerk?
“Kan ik dan zeggen dat Polen vandaag vergelijkbaar is met België pakweg 50 jaar geleden? Toen, voor de secularisatie, had de kerk het hier voor het zeggen; zij bepaalde je doen en laten. Is dat in Polen nog steeds het geval (en daardoor nadelig voor niet-christenen)?” opperde ik.

“Het is niet de kerk zelf” zei Anna, “die alle macht heeft. Het zijn eerder de religieuze politici die te bang zijn voor verandering. Deze hebben nog zoveel respect voor de standpunten voor de kerk dat ze gewoonweg blind zijn voor andere mogelijke wegen.”

De puzzelstukjes in mijn hoofd vielen samen. “Dus de PiS is zo’n partij; een partij die bang is voor verandering?”

“Inderdaad, zij zien de andere kant niet van heel het verhaal. Natuurlijk is dit geen perfecte opinie, maar zijn het grotendeels mijn gedachten en opvattingen.”

Ik kan je zeggen dat ik uit dit gesprek - adolescenten onder elkaar- veel wijzer geworden ben over de huidige situatie in Polen, dan uit het artikel. Het is natuurlijk belangrijk het artikel te lezen en te begrijpen wat er zich op hoger niveau afspeelt, maar de burger (en zijn bedenkingen) mag men zeker niet vergeten.

Dziękuję za uwagę!