‘Het ergste moet nog komen'


Standard&Poor's verhoogde deze week de kredietwaardigheid van Griekenland met zes stappen. Komt alles dan toch goed voor de Grieken?


Een bezoek aan Athene stemt veel minder vrolijk. ‘De enige goede politicus, is een dode politicus.'

Er staan kerstbeelden op Omonia, naast Syntagma het tweede grote plein in hartje Athene. Omonia stond het voorbije jaar symbool voor de ineenstorting van de Griekse samenleving. Het plein was vuil en gevaarlijk. Dakloze asielzoekers en immigranten troepten er samen, zorgden voor overlast en werden op hun beurt mikpunt van racisme en haat.

Maar de stad kuiste de voorbije weken het plein op – de asielzoekers werden uit het centrum gedreven – en met de kerstbeelden werd zelfs een illusie van gezelligheid gecreëerd. Maar een illusie is het wel, want wie de ‘3is septemvriou' instapt, een van de straten die vanuit Omonia vertrekt, loopt onmiddellijk de economische woestenij in. Van deze winkelstraat schiet bijna niets over. Hier staat 80 procent van de winkels leeg. Vitrines zijn overplakt met politieke affiches, muren staan vol graffiti.


Geen toeristen meer

Een eenzaam specerijenwinkeltje houdt kranig de deuren open. ‘Maar lang houd ik het niet meer vol', zegt Philip. ‘Ik moet elke maand nog altijd 1.200 euro huur betalen, maar ik verdien niets meer. Normaal gezien moet dit het drukste moment van de dag zijn. Zie jij hier iemand? Toeristen komen hier niet meer en de Grieken die nog geld hebben, zijn weggetrokken uit deze buurt. Ik denk niet dat ik 2013 overleef.'

Gelooft hij dan niet dat het ergste van de crisis achter de rug is? Athene kreeg vorige week opnieuw 34 miljard euro Europees geld. Tweederde daarvan wordt in de banken gepompt zodat die opnieuw geld in de economie kunnen pompen. Met de rest zal de Griekse staat haar schulden bij haar eigen burgers aflossen. Maar daar heeft Philip weinig vertrouwen in. ‘Geloof je echt dat dat geld in onze zakken terechtkomt?' Hij schudt het hoofd. ‘Zo naïef ben ik niet meer.'

Dat de gemiddelde Griek geen hoge pet op heeft van zijn politici was geweten, maar dat wantrouwen lijkt omgeslagen in pure haat. ‘De enige goede politicus, is een dode politicus', zegt de uitbaatster van een boekhandel.

Dat blijft het grote gevaar voor de redding van ons land, zegt Alexis Papachelas, de invloedrijke directeur van de krant Kathemirini: ‘Het politieke systeem kan de Griek niet overtuigen dat er uitzicht is op beterschap.' Dat blijkt ook uit een opiniepeiling deze week: ruim 65 procent van de Grieken verwacht dat ze het volgend jaar nog slechter zullen hebben. Ruim de helft staat ook negatief tegenover de huidige coalitieregering van Nieuwe Democratie, Pasok en Democratisch Links.

‘Ik weet echt niet of deze regering kan standhouden', zegt Papachelas. ‘Ik weet wel dat ze het bijzonder moeilijk zal krijgen. Vanaf januari worden uitkeringen en salarissen verder verminderd, terwijl de belastingen omhooggaan. De prijs van elektriciteit stijgt met bijna 40 procent. Die combinatie kan niet anders dan tot meer sociale onrust leiden. Bij de meeste Grieken is alle vet echt weggesneden. Hun spaargeld is op. Kunnen de parlementsleden van Pasok en Democratisch Links al die besparingen blijven verdedigen?'


Uit het moeras

Maar als de regering valt, dreigt de totale kladderadatsch. Bij nieuwe verkiezingen wordt Syriza zo goed als zeker de grootste partij. En dan komt het hele Europese reddingsplan weer op de helling, want Syriza zegt wel dat het in de Europese Unie wil blijven, maar alle besparings- en hervormingsafspraken worden dan naar de prullenmand verwezen. Papachelas: ‘Eigenlijk moet deze regering snel met een aantal succesvolle hervormingsverhalen naar buiten komen, en ik weet niet of dat zal lukken.'

Kan de Griekse samenleving zich echt niet aan haar eigen haren uit het economische moeras trekken? Bij Lambros Pigounis wekt de vraag alleen hoongelach op. Pigounos is muzikant en componist. Hij heeft enkele jaren in Londen gewoond, maar hij is tijdelijk terug in Athene. Hij speelt in het Poli Theater, een nieuw theatertje dat niet ver van het Omonia vorige maand zijn deuren opnieuw heeft geopend.

‘Natuurlijk lukt dat niet. Deze Griekse samenleving is helemaal kapot. Vijf generaties lang hebben de Grieken geen initiatief genomen. Het enige waar ze goed in waren, was de juiste politici aanschrijven om een postje te bemachtigen dat goed betaalde en waar ze niet hard voor moesten werken. En nu zou deze regering, onder druk van Europa, deze mentaliteit in een jaar ombuigen. Dat gelooft toch niemand?'

De woorden van Pigounis klinken hard en cynisch, maar ze worden ondersteund door een rapport van de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank, dat deze week werd vrijgegeven. Ook daarin wordt een pessimistisch beeld geschetst van de wil tot hervormen binnen de Griekse samenleving. Er staat letterlijk te lezen: ‘Om de economie nieuw leven in te blazen is het nodig de weerstand te breken van machtige lobbygroepen.'

Off the record vertellen hoge Europese ambtenaren dat de belastingcontroles nergens staan. Wie zijn belastingen niet betaalt, doet dat nog altijd ongestraft. ‘Men is nu bezig een callcenter op te richten dat onwillige betalers gaat opbellen. Als dat niets oplevert, zullen ze een brief krijgen en daarna een aanmaning. Enzovoort. U begrijpt dat het nog jaren kan duren voor de belastinginkomsten een min of meer aanvaardbaar niveau halen.'


Achterstallige belastingen

Dit jaar bestond de opdracht van Europa erin twee miljard achterstallige belastingen te innen. Daar is nauwelijks de helft van binnen. 1.600 superrijken hadden een controle moeten krijgen, bij nauwelijks een derde is dat gebeurd. En als de belastingcontroleurs toch uitrukken, worden ze tegengewerkt. Donderdag moest de oproerpolitie zelfs tussenbeide komen omdat enkele winkeliers hen met geweld te lijf gingen.

‘Maar ook het gerechtelijke systeem kraakt in al zijn voegen', zegt Papachelas. ‘Eigenlijk zijn de openbaar aanklagers permanent in staking.' Ook de ambtenaren legden deze week nogmaals het werk neer. ‘Wat wil je', zegt Ionnis Panagopoulos, president van Griekenlands grootste vakbond GSEE. ‘Onze mensen hebben al 40 procent van hun loon ingeleverd. Een jonge wetenschapper begint nu aan 660 euro. Maar het leven is even duur gebleven als voor de crisis. De benzineprijs gaat richting 2 euro. Hoe wil je dat hij gemotiveerd is? Van elke vijf ambtenaren die nu met pensioen gaan, wordt nog één vervangen. De Griekse economie zal volgend jaar opnieuw met 5 procent krimpen. Dat wordt dan het zesde recessiejaar op rij. Ondertussen is officieel 25 procent van de bevolking werkloos, bij de jongeren is dat zelfs 56 procent. Geen enkele moderne economie heeft dat ooit meegemaakt. En dat allemaal omdat Europa ons daartoe verplicht. Dat kunnen we niet pikken. Wij zijn een trots volk.'

In hoge regeringskringen is trouwens te horen dat de besparingen die de Grieken in 2013 te wachten staan, eigenlijk niet meer kunnen. ‘Het besparingsprogramma voor volgend jaar is overloaded', luidt het. ‘Maar we kunnen niet anders. Als klein land hebben we de wil van Europa te accepteren.' Ook Dimitris Daskalopoulos, de president van de Griekse werkgeversorganisatie, windt er geen doekjes om. ‘Als de EU ons verplicht te blijven besparen zoals we de voorbije 2,5 jaar hebben gedaan, dan verliezen we de strijd.'

Een bezoek aan het ministerie van Economische Zaken, aan het Syntagma, is een eyeopener. Hier voel je bijna aan den lijve dat de Griekse administratie een puinhoop is. Je krijgt eerder het gevoel dat je een armlastige ngo bezoekt dan een cruciaal ministerie. Maar voor Costis Hadzidakis is optimism a moral duty. Als minister, verantwoordelijk voor competitiviteit, ziet hij licht aan het einde van de tunnel.


Truckchauffeurs

Elke Griek die een bedrijf wil starten, moet voortaan maar langs een loket passeren, zegt hij trots. Ook beschermde beroepen, zoals truckchauffeur, worden voor iedereen opengesteld zodat de concurrentie echt kan spelen. ‘Wie wil kan morgen een transportbedrijfje beginnen', bezweert Hadzidakis.

‘Eerst zien en dan geloven', reageert Bruno Tersago, een Vlaming die al dertien jaar in Athene woont. ‘In de jaren zeventig moest je om truckchauffeur te worden een toelating kopen bij de staat. Dat kostte je toen misschien 2.000 euro. Maar wie zo'n bewijs had, was binnen. De truckers maakten onderling immers prijsafspraken. En in de loop der jaren werden die bewijzen onderling doorverkocht, voor heel veel geld. Er zijn Grieken die de jongste jaren voor enkele honderdduizenden euro's zo'n bewijs hebben gekocht. Dat wordt nu dus waardeloos. Denk je nu echt dat die hun nieuwe collega's die gratis beginnen, met open armen ontvangen?'

Hoe langer je in Athene rondloopt en hoe meer mensen je spreekt, hoe uitzichtlozer de situatie lijkt. Volgens de Duitse traumatoloog Georg Pieper beleeft Griekenland een ‘collectief trauma'. ‘Vooral de Griekse mannen weten met hun woede geen blijf', zei hij in Frankfurter Allgemeine Zeitung. ‘Omdat ze geen werk meer hebben, brengen ze die woede mee naar huis. En hun zonen gaan er de straat mee op. Daarom zijn zo veel immigranten slachtoffer van geweld.'


Crisis-pornografie

Is er dan werkelijk nergens een positief geluid te horen? In een café vlakbij Syntagma zitten Ismene en Aggelos, jonge dertigers.

Ismene heeft nog werk als vertaalster, Aggelos is pas werkloos geworden. Hij werkte in de reclame. ‘Ik krijg nu zes maanden een uitkering van 360 euro. Daarna moet ik mij zonder een euro steun zien te redden.' Maar klagen doet hij niet. ‘Ik weet dat ik vrienden heb op wie ik kan terugvallen.'

‘Wij zijn het stadium van klagen voorbij', zegt Ismene. ‘Eigenlijk hebben we elk stadium van een rouwproces doorlopen – van woede over moedeloosheid tot verdriet – maar hebben we besloten dat alleen optimisme ons nog kan redden.'

‘Daarom hebben we de Omikron-groep opgericht. Allemaal jonge mensen die alleen nog met een positieve boodschap naar buiten willen komen. En daarmee willen we de problemen absoluut niet onder de mat vegen. Maar in deze stortvloed van negativisme – crisis-pornografie noemen wij het – mag toch ook eens een ander geluid klinken, niet?'


DS, 22-12-2012 ('Dominique Minten)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB