Het tijdperk van de ontevreden massa


In het somberen over de multiculturele samenleving, het onderwijs en de zorg, worden volgens SCP-directeur Paul Schnabel de feiten te vaak genegeerd. „We moeten leren van de Amerikanen.”


De Nederlander is de afgelopen jaren steeds meer gaan doemdenken. Als het aan socioloog en SCP-directeur Paul Schnabel ligt kunnen we een voorbeeld nemen aan de veel optimistischer houding van de Amerikanen. „Hoewel zij het vaak weer overdrijven, hebben ze wel een houding van: je kunt zelf dingen veranderen. Daar kunnen wij nog wat van leren.”

Goed nieuws wil Nederlanders vaak niet bereiken, meent Schnabel. „In onze onlangs gepubliceerde Armoedemonitor stellen we dat 65-plussers geen risicogroep meer zijn voor armoede. Dat is een fantastische prestatie die je uit zou moeten dragen. Dat zouden Amerikanen ongetwijfeld doen. Maar hier moet je zoiets honderd keer herhalen voor het tot Nederlanders doordringt. Het zit in het hoofd van mensen dat oud en arm bij elkaar hoort”, zegt de directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau.

Schnabel ziet het als taak van het SCP om Nederland uit te leggen aan de Nederlanders. Opdrachten komen van de ministeries; de onderzoeken halen vaak het nieuws.

Het SCP kreeg dit jaar wel eens het verwijt wat al te positief te zijn. In de tweejaarlijkse uitgave ’de Sociale Staat van Nederland’, die in september verscheen, was een belangrijk gegeven dat 82 procent van de Nederlanders gelukkig is. Het haalde voorpagina’s.

Schnabel: „Wij verzinnen dat niet, dat is wat mensen antwoorden op vragen in een enquête. We zijn geen reclamebureau, we wijzen mensen alleen op de feiten. Wel hebben we dat nieuws bewust benadrukt.”

Hoewel mensen gelukkig zijn, is het vertrouwen in de overheid nog steeds laag, schrijft het SCP in hetzelfde rapport. Het historisch dieptepunt lag in 2002, na de moord op Fortuyn. Nergens anders in Europa was men zo zwartgallig over de toekomst van hun land. Niemand, ook het SCP niet, zag de katalyserende werking aankomen die Fortuyn op de ontevredenheid had, zegt Schnabel.

„Het hielp niet voor de sfeer dat alle media van schrik op zoek gingen naar de gemiddelde Nederlander. Journalisten gingen massaal de wijken in om het gekanker bij de friettent op te tekenen”, zegt SCP-collega Joep de Hart.

Het was ook een totale omslag ten opzichte van de jaren negentig. „Onder de kabinetten Kok I en Kok II maten we een grote tevredenheid onder de bevolking. Het poldermodel was een voorbeeld voor de hele wereld, iedereen kwam kijken hoe wij het deden. Blair en Clinton namen een voorbeeld aan Kok.”

De kritiek op die periode kwam pas achteraf. Net als nu, lag Nederland er economisch gezien rooskleurig bij. Alleen was toen ook de stemming optimistisch. „Die ontevredenheid van nu heeft ook te maken met de toonzetting van het maatschappelijk debat. Na Fortuyn moest ineens alles gezegd worden. Ook media doen daaraan mee. Maar het duurt ondertussen wel erg lang dat alles gezegd moet worden. Ik weet het wel zo’n beetje.”

Veel bestaande beelden kloppen ook gewoon niet, zegt Schnabel. Hij somt op: „De vergrijzing is in Nederland niet dramatisch vergeleken met andere landen. Het geboortecijfer is niet drastisch gedaald. Neem de arbeidsparticipatie: die is nergens zo hoog. In Nederland roept iedereen dan meteen: ’ja, maar dat telt niet, want het is allemaal deeltijdwerk’. Zo kan je er ook tegenaan kijken. Maar het geeft weinig energie. Wij gingen dit jaar met die nadruk op positieve feiten bewust een keer tegen de stroom in.”

Ook als het de multiculturele samenleving betreft vergeten veel mensen te letten op grote doorbraken die er wel degelijk zijn, zegt Schnabel. „Niemand lijkt te horen dat er steeds meer allochtone jongeren hoger onderwijs volgen. Of dat Turken en Marokkanen veel minder huwelijkspartners uit het buitenland halen. Of dat het geboortecijfer onder allochtonen spectaculair daalt – er is daar echt een demografische revolutie gaande.”


Trouw, 29-12-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB