Waar staat ons klimaat?

JEROEN VAN HORENBEEK
01-12-14, 08.06u

De klimaatverandering onder controle krijgen is nog steeds mogelijk. Maar het wordt zo langzamerhand wel roodgloeiend dringend. Ziehier de onweerlegbare feiten - en de bijbehorende urgante to do's - volgens de deskundigste experts ter wereld.

De politiek zet kleine stappen voorwaarts, terwijl de wetenschappelijke wereld vraagt, bijna smeekt, om een kwantumsprong of twee.

Klimaattoppen, het wordt stilaan een bekend recept. Voeg een mooie locatie zoals Rio of Doha, een hypermodern conferentiecentrum, een titel genre The Future We Want, minibusjes vol ambtenaren in een driedelig pak, boze milieuactivisten en honderden vergaderingen bij elkaar. Mix een week, en het resultaat is: teleurstelling.

Sinds medio jaren 90 publiceren experts van de Verenigde Naties over klimaatopwarming en de gevolgen daarvan voor onze planeet. Afgelopen zomer werd het meest recente rapport voorgesteld. Het bevestigt, voor de zoveelste keer op rij, de precaire situatie waarmee we geconfronteerd zullen worden als we de opwarming van onze planeet niet snel proberen te verhinderen.

Want ja, de klimaatopwarming bestaat. 97 procent van de wetenschappelijke gemeenschap is het erover eens: onze leefwereld is aan het opwarmen, en dat is geen toeval, maar een gevolg van menselijk handelen. Onze kennis van een zo complex systeem als het klimaat zal wel nooit voor 100 procent volledig zijn, , maar er is wel degelijk sterk bewijs dat de temperatuur van onze planeet significant aan het stijgen is.

Dat alles geeft te denken. Doem-denken hoeft nog net niet, maar dagdromen kan in elk geval niet meer. Op de volgende pagina's serveren we, in vier blokken, onweerlegbare feiten en cijfers over de klimaatverandering, gebaseerd op het recentste rapport van het Inter- gouvernementeel Panel van de Verenigde Naties (IPCC), het belangrijkste wetenschappelijk orgaan dat ons klimaat bestudeert. Het bestaat uit honderden experts van over de hele wereld.

Broeikasgassen

De wereldwijde uitstoot van 'menselijke' broeikasgassen (afkomstig uit auto's, huizen, landbouw en industrie) die de beschermende ozonlaag in de atmosfeer aantasten, is tussen 1970 en 2010 fors gestegen - met 1,3 procent per jaar. Dat is een alarmerend gegeven, maar erger is dat er tussen 2000 en 2010 dan nog eens een grote versnelling optrad: in het afgelopen decennium bedroeg de groei van de uitstoot van die schadelijke gassen 2,2 procent per jaar. En tegen 2020 komt daar ongetwijfeld nog wat bij.

Het enige lichtpuntje: nagenoeg alle westerse landen doen inspanningen om het tij te keren en de uitstoot van schadelijke broeikasgassen te laten dalen. Maar dan nog dreigen die pogingen in het niets te verzinken. Immers, de rest van de wereld, en zeker de grootste groeilanden zoals China en India, volgt nog niet of niet snel genoeg.

Besluit van het IPCC: we doen simpelweg niet genoeg. De uitstoot van broeikasgassen is omvangrijker dan ooit in de geschiedenis, ondanks de bestaande actieplannen en alle goede bedoelingen.

Opwarming

'Een graad meer of minder, wat maakt het uit, we kunnen het in de zomer maar lekker warm hebben.' Deze gedachte is bij veel mensen nooit veraf wanneer wetenschappers voor de zoveelste keer hameren op de dreiging van twee, drie of vier graden opwarming.

Niet alleen gaat dit buikgevoel voorbij aan de processen die de temperatuurstijging in gang zetten, zoals het smelten van poolijs. De gedachte creëert ook een statistische misleiding. Want achter een gemiddelde kunnen zeer grote variaties schuilen. Neem een 'vier graden plus'-wereld, die eraan komt als we niets doen aan de klimaatopwarming. Dit betekent dat een zomer in 2100 even warm zal zijn als de ergste hittegolven nu.

Als er zich dan een uitschieter voordoet, stijgt de temperatuur in Spanje bijvoorbeeld gemakkelijk met negen graden in vergelijking met de zuiderse zomers nu. Grote gebieden op onze planeet dreigen in zo'n 'vier graden plus'-wereld helemaal onleefbaar te worden, met droogtes en onvruchtbare grond tot gevolg.

Een temperatuurstijging van twee graden wordt beschouwd als the point of no return. Zodra onze planeet dit punt voorbij is, zal de klimaatopwarming amper nog onder controle te houden zijn.

In het huidige tempo zullen we de komende twintig tot dertig jaar al genoeg vuil de lucht in pompen om dat kritische niveau te bereiken, terwijl we eigenlijk nog maar half zoveel broeikasgassen mogen uitstoten als we de laatste 250 jaar samen hebben gedaan.

Om te vermijden dat we de grens van een temperatuurstijging met 2 graden Celsius overschrijden, moeten we volgens het IPCC onze uitstoot tussen 2010 en 2050 met 40 tot 70 procent verminderen. Tegen het einde van de eeuw moeten we een klimaatneutrale samenleving op poten hebben staan.

Poolijs

Op een paginagrote kleurenadvertentie in het magazine Life salueert een klein cartoonfiguurtje naar een foto van een majestueuze gletsjer. Ernaast staat de titel: 'Humble zorgt dagelijks voor genoeg energie om zeven ton gletsjerijs te smelten!' Humble Oil, de voorganger van ExxonMobil, geraakte er in 1962 vlotjes mee weg. De zeden waren anders ten tijde van John F. Kennedy, de tijd van het wetenschappelijke optimisme.

Zes decennia later zien wetenschappers het verdwijnen van gletsjers en poolijs als een van de grote problemen voor onze leefwereld. Van de 144 gletsjers die door onderzoekers gecontroleerd werden, zijn er tussen 1900 en 1980 welgeteld twee omvangrijker geworden en 142 achteruitgegaan.

Ook al lijkt het niet zo, de Noordpool is de snelst opwarmende plek ter wereld. De totale hoeveelheid ijs krimpt met een ongekende snelheid. In 2012 bleef tegen het einde van de zomer net minder dan 3,5 miljoen vierkante kilometer over. Dat is nog maar 40 procent van de totale massa tijdens de jaren 70. Ook de ijsdikte neemt gestaag af.

Ook op de Zuidpool gaat de opwarming veel sneller dan gedacht. Een ijsvrije Arctische Oceaan tegen de zomer van 2020 wordt almaar waarschijnlijker. Tegen het midden van de eeuw zouden we, volgens de wetenschappelijke trendmetingen, meerdere opeenvolgende jaren krijgen met ijsvrije zomers aan de polen.

Wegsmeltend ijs is meer dan een icoon van de klimaatopwarming. Iedereen kent de beelden van ijsberen in het water, op zoek naar grond onder hun poten. De 'koelkast van de wereld' is cruciaal voor de regeling van wereldwijde klimaatsystemen. Wegsmeltend ijs heeft een versterkend effect op de opwarming van onze aarde. Zeeijs reflecteert namelijk 80 procent van het zonlicht, open water slechts 7 procent.

Is het ijs eenmaal gebroken, dan versterkt de opwarming van het water het smelten nog verder. En is het ijs helemaal weg, dan verandert dat de warmtehuishouding van zowel de zee als de atmosfeer op het noordelijk halfrond.


Zeespiegel

Stijgend zeewater: tegen het eind van deze eeuw wordt waarschijnlijk 70 procent van onze kusten erdoor bedreigd. Tuvalu is een prachtige kleine eilandstaat in de Stille Oceaan die amper boven de zeespiegel reikt. Bekijk het paradijsje op Google, alles kleurt er kristalblauw.

Tuvalu is gedoemd om te verdwijnen. De bewoners van dit idyllische eiland moeten een nieuw thuis zoeken in Nieuw-Zeeland, nadat Australië heeft geweigerd hen op te vangen. Maar ook de Malediven, de favoriete huwelijksreisbestemming van velen, staat het water tot aan de lippen.

Tuvalu en de Malediven staan symbool voor een groter probleem: tegen 2100 zal de stijgende zeespiegel ruim twee derde van onze kusten bedreigen. De oceanen zijn de sponsen van de klimaatverandering. Enerzijds komt het smeltende ijs erin terecht, anderzijds zet water uit als het warm wordt. De gevolgen? Overstromingen, schade aan gebouwen en infrastructuur.

Geen goed nieuws, aangezien de helft van de wereldbevolking op vijftig kilometer van de zee woont en driekwart van alle grote steden aan de kust liggen. Het zeeniveau is de laatste jaren al aanzienlijk gestegen: tussen 1901 en 2010 met twintig centimeter. Dat is nooit gebeurd in de laatste zesduizend jaar. Zonder actie kan de zee tegen het einde van deze eeuw een halve tot een volledige meter hoger staan. Zelfs al zou onze uitstoot zwaar verminderen, houdt het IPCC rekening met een zeespiegel die tegen 2100 tussen 30 en 60 centimeter stijgt.

Wie nog niet wakker is geschud door deze alarmerende stand van zaken, kan het volledige IPCC-rapport raadplegen. Op de 127 pagina's staat maar liefst 350 keer het woord 'risico'. 'Kwetsbaarheid' of 'kwetsbaar' komen 61 keer voor. 'Onomkeerbaar' 48 keer.

Bron: Van Horenbeek, J. (1/12/2014). Waar staat ons klimaat?. http://www.demorgen.be/wetenschap/w...imaat-a2137331/

Mening: Ik vind het zeer goed dat De Morgen dit artikel heeft gepubliceerd. Ik merk dagelijks nog dat mensen niet echt bezig zijn met de opwarming van de aarde. Ik hoop dat deze mensen dit artikel zeker lezen en dan eindelijk beseffen dat het niet meer vijf voor twaalf is, maar vijf na twaalf. Het is bijna te laat. Dat staat ook duidelijk in het artikel. Er moet dringend iets gebeuren.
De zeespiegel stijgt en dit heeft grote gevolgen voor onze samenleving. Er wonen heel wat mensen aan de kust. Deze mensen zouden dan moeten verhuizen naar het binnenland. Maar dat is niet zo eenvoudig als het lijkt, want er is nu al een probleem met de huisvesting.
Ik hoop dat iedereen beseft, na het lezen van dit artikel, dat we dringend iets moeten doen.

Ik sluit me aan bij het feit dat dit een relevant artikel is. De meeste mensen weten dat er effectief een dreigend probleem is, daar zou ik me niet al teveel zorgen over maken. Het probleem is dat niemand of toch weinig mensen er iets aan doen. (luxe, comfort, lui,... ?) Gedurende de afgelopen drie jaar dat ik post op dit forum, heb ik al heel wat artikels zien verschijnen over de opwarming van de aarde, de gevolgen, de oorzaken,... Heel goed om de mensen te informeren, maar wat is er in die twee à drie jaar effectief veranderd? Oké, de westerse landen doen moeite om hun broeikasgassen te verminderen, maar dat haalt ook niet veel uit als de rest van de wereld niet volgt. Hier kunnen we dan de stelling: "Het helpt toch niet als ik er alleen iets aan wil veranderen". Enerzijds begrijp ik deze opvatting, maar anderzijds zou er als IEDEREEN er zo over denkt wel sprake kunnen zijn van een mogelijke verandering.
Wat duidelijk is, is dat er iets moet veranderen en best door iedereen. Maar of dat de doelstellingen die in het artikel aangehaald worden effectief haalbaar zijn, vraag ik me wel sterk af.
We zullen de tijd niet kunnen terugdraaien maar ik hoop wel dat we de opwarming van de aarde ten minste kunnen stabiliseren. Is het niet voor onszelf, dan voor ons nageslacht...