Geweld ingebakken op school


In het artikel 'Steeds meer geweld op school' (DS 21 november) geven enkele directeurs van secundaire scholen aan hoe zij geweld op school preventief proberen aan te pakken. Maar geweld op school is ook een structureel probleem. Het zit ingebakken in het competitieve karakter van ons onderwijs en in onze onderwijsstructuur, namelijk in het 'leerstofjaarklassensysteem.' Een kleine toelichting.


'Iedereen is gelijk voor de wet', klinkt vele directies en leerkrachten nog altijd vertrouwd in de oren. Vanuit dat principe worden alle leerlingen op een gelijke wijze geïnstrueerd, werken ze allemaal in eenzelfde leeromgeving, leggen ze allemaal dezelfde examens af. Leerkrachten geven les voor de zogenaamde standaardleerling (die in werkelijkheid niet bestaat). Maar men vergeet hierbij al te gemakkelijk dat gelijkheid niet hetzelfde is als gelijkwaardigheid. Leerlingen zijn niet gelijk, al worden ze dikwijls ten onrechte gelijk behandeld, zelfs bij het geven van zogenaamde collectieve straffen, en dat is een vorm van geweldpleging op hun eigenheid.

In ons onderwijs staat de leerinhoud voorop. Elke leerling moet dezelfde leerstof binnen een vastgestelde termijn (één jaar) en een vaste klasgroep kunnen verwerken. De leerstof wordt dus verbonden met een jaarklas, uitgaande van het idee dat een gelijktijdige en gelijkmatige vooruitgang bij alle leerlingen bereikt kan worden. Aan alle leerlingen worden dezelfde prestatie-eisen gesteld.

De leerlingen, die de voorziene eisen niet aankunnen, worden achterblijvers en geraken in (leer)moeilijkheden. Zulke leerlingen worden dikwijls aan hun lot overgelaten en verwaarloosd. Daardoor geraken ze gefrustreerd en dat heeft soms grensoverschrijdend gedrag tot gevolg: spijbelen, pestgedrag enz. Ieder kind of jongere wil immers meetellen in het onderwijs. Het zittenblijven, de enige individualiserende maatregel binnen het leerstofjaarklassensysteem, veronderstelt dat een zittenblijver het volledig jaar overdoet, ook voor die leergebieden of leerinhouden waarvoor een voldoende resultaat werd behaald, wat ongetwijfeld negatief inwerkt op de motivatie van zo'n leerling.

In het leerstofjaarklassensysteem, niveau lager onderwijs, heeft elke vaste groep leerlingen één leerkracht. Hij organiseert heel het pedagogisch-didactische gebeuren voor zijn klas en bepaalt het verloop van het klasleven. De leerlingen blijven dus vrij lang bij dezelfde leerkracht en in dezelfde klas zitten, wat spanningen, conflicten en wrevel kan teweegbrengen. Meestal verloopt zo'n klasleven echter probleemloos, maar in het Rudolf Steineronderwijs, waar één leerkracht in het lager onderwijs zes jaar lang gekoppeld blijft aan een vaste klasgroep, kunnen er wel heel wat problemen rijzen.

Het leerstofjaarklassensysteem, dat volledig steunt op het gelijkheids- en gelijktijdigheidsbeginsel, is veel te sterk gericht op prestaties van de leerlingen. Heel wat onderwijsmensen zijn er bovendien van overtuigd dat de indeling van de leerlingen in vaste niveaugroepen of -klassen discriminatie in de hand werkt.Zij pleiten almaar sterker voor de differentiatie van het onderwijs binnen een versoepeld leerstofjaarklassensysteem. Die versoepeling bestaat hierin dat men het onderwijs differentieert in functie van het individu, zodat elk kind optimaal het zijne krijgt.

Kwalitatief goed onderwijs kan maar gestalte kunnen krijgen binnen een versoepeld leerstofjaarklassensysteem of binnen een onderwijssysteem met flexibele progressie, waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de individuele en culturele verschillen tussen de leerlingen. Deze problematiek wordt op 4 december behandeld in een 'Recht op antwoord' als onderdeel van het congres: 'de geweldige school? Leer-kracht'.

We kunnen besluiten. De huidige prestatieschool is nog al te vaak een 'kindzwakke school', zowel op het niveau van het lager als het secundair onderwijs. Een 'kindrijpe school' is een school die elk kind of jongere weet op te vangen en hen de nodige ontwikkelingsperspectieven kan aanbieden op cognitief (voor het 'hoofd'), dynamisch-affectief (voor het 'hart') en psycho-motorisch (voor de 'handen') gebied.

Is het niet schrijnend dat nog altijd één op de tien jongeren al vroegtijdig is opgebrand in het onderwijs en tien procent van de leerlingen zoveel stress vertoont dat ze te kampen krijgen met burn-out-verschijnselen? Het is erg belangrijk dat opgroeiende jongeren in de school inzicht krijgen in de waarden en onwaarden van de westerse samenleving waarin de heroïsche mens nog altijd de plak zwaait.

Roger Boonen is lector aan de Karel De Grote Hogeschool

www.geweldigeschool.be


DS, 26-11-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB