Wat is het gevaarlijkst: alcohol of xtc? Kalmeermiddelen of lsd? Cannabis of vloeibare xtc (GHB)? De afgelopen twee jaar boog een Britse groep van onafhankelijke wetenschappers en experts zich over twintig verdovende middelen en rangschikte ze in volgorde van schadelijkheid.

Het resultaat is een verrassende en controversiële lijst, waaruit onder meer blijkt dat cannabis niet zo onschuldig als soms beweerd wordt, en alcohol - naast heroïne en cocaïne - één van de gevaarlijkste verdovende middelen is. 'Als alcohol vandaag was uitgevonden, zou het illegaal zijn,' zegt het hoofd van de onderzoeksgroep David Nutt. Hij is professor aan de universiteit van Bristol en adviseur van de Britse Gezondheidsraad.

David Nutt «In de Britse Misuse of Drug Act worden drugs onderverdeeld in drie klassen: van A, de meest gevaarlijke, tot C, de minst gevaarlijke. Maar het is onduidelijk waarom welke drug in welke klasse zit. Daarom hebben we de hele lijst nog eens onder de loep genomen en een nieuwe indeling gemaakt, gebaseerd op puur wetenschappelijke criteria.

»Eerst en vooral hebben we gekeken naar wat een drug precies met iemand doet, welke fysieke schade ze toebrengt. Bij heroïne kan het gebeuren dat je plots stopt met ademen: dan zit je natuurlijk met een groot probleem. Er is de onmiddellijke schade, zoals hartaanvallen door overmatig cocaïnegebruik, of alcoholvergiftiging - elke dag sterft één Brit aan de gevolgen. Daarnaast heb je de schadelijke effecten op langere termijn, zoals psychoses door het nemen van amfetamines, of longziekten bij langdurig gebruik van cannabis.

»We hebben ook rekening gehouden met twee andere vragen: hoe verslavend werkt een drug, en wat zijn de gevolgen voor de maatschappij?»

HUMO Wat direct opvalt is dat xtc pas op de achttiende plaats komt.

Nutt «Xtc is ook gevaarlijk, maar minder gevaarlijk dan bijvoorbeeld alcohol en tabak. Het doodt veel minder mensen.»

HUMO In Groot-Brittannië gemiddeld 27 doden op een jaar. En dan zwijgen we nog over de indirecte slachtoffers - bij ons in België kwamen vorige maand nog vier mensen om het leven nadat hun auto van de weg was gereden door een chauffeur onder invloed van xtc.

Nutt «Dat is natuurlijk verschrikkelijk, maar het aantal directe slachtoffers is al bij al beperkt. Vergelijk die 27 doden eens met de 20.000 doden door alcohol en de 140.000 doden door tabak. Het is ook niet zo verslavend. Mensen gebruiken het een tijd, en dan stoppen ze ermee. En dancings beperken de risico's door gratis water uit te delen - om oververhitting tegen te gaan - en door te zorgen voor chill-outruimtes.»

HUMO Is alcohol gevaarlijker dan xtc?

Nutt «Alcohol brengt veel meer schade toe aan derden: kijk maar naar al die dronken mensen die achter het stuur kruipen en verkeersongevallen veroorzaken. Denk ook aan de familiale problemen. Bij overmatig alcoholgebruik verandert je gedrag. Ik ben al vaak in nachtclubs geweest; ik heb nog nooit iemand agressief zien worden van xtc, wel van alcohol.

»Dat is ook de reden waarom alcohol hoger scoort in onze lijst dan tabak: tabak is ook uiterst schadelijk voor de gebruiker, maar het heeft geen invloed op je gedrag.»

HUMO GHB, vloeibare xtc, scoort ook erg laag. Dat staat nochtans bekend als een 'rapedrug', een verkrachtingsdrug.

Nutt «GHB scoorde zo laag omdat het weinig gebruikt wordt. Aan de andere kant: precies omdat het niet zo wijdverspreid is, weten we nog maar weinig over de gevaren.»

HUMO Barbituraten (kalmeringsmiddelen) en andere bedwelmende middelen zoals ketamine en benzodiazepines behoren tot de schadelijkste producten, zegt u.

Nutt «Misschien zegt het woord benzodiazepines u niet zoveel, maar het gaat om middelen als valium, rohypnol, temesta... Ze zijn zeer gevaarlijk, omdat je er makkelijk een overdosis van neemt. Ze zijn ook zeer verslavend. De afkickverschijnselen zijn enorm. De grootste gebruikersgroep zijn oudere vrouwen, maar benzo's worden ook in drugsmilieus verhandeld - ze kunnen namelijk een roes veroorzaken. Het gevaarlijkste is rohypnol: dat kan bij druggebruikers zorgen voor extreme agressiviteit en totale black-outs.»

HUMO Cannabis staat relatief hoog in de ranglijst, veel hoger dan lsd en xtc.

Nutt «Cannabis kan verslavend werken bij een beperkte groep gebruikers, zo'n tien procent. Het debat over de vraag of het schizofrenie kan veroorzaken is nog volop aan de gang, maar zeker is dat langdurig gebruik psychoses kan uitlokken. Het brengt ook fysieke schade toe, bijvoorbeeld longziekten, hoge bloeddruk en hartziekten.»

HUMO Net na cannabis volgen solventen - een typische 'armemensendrug'.
Nutt «Ja, denk dan aan lijm, verdunners, ontvlekkers, ether, benzine, gas uit een aansteker... Het wordt meestal gesnoven door arme en jonge mensen, want het is heel goedkoop. Het gevaar van lijmsnuiven wordt fel onderschat. We hebben geen precies beeld van hoeveel gebruikers er zijn, maar het veroorzaakt meer doden dan xtc in Groot-Brittannië. Vaak zeer jonge mensen: ik heb het dan over kinderen van tien, twaalf jaar.»

HUMO In de nieuwe top 20 staan solventen zelfs hoger dan lsd.
Nutt «Onze wetenschappers konden niet echt veel schadelijke effecten van lsd ontdekken, en het blijkt ook niet echt voor sociale problemen te zorgen... Het kan je een psychotische ervaring bezorgen, maar het is moeilijk te achterhalen of het ook nadien op je brein blijft doorwerken. Lsd wordt ook niet zoveel meer gebruikt.»

HUMO Als alcohol en tabak vandaag werden uitgevonden, zegt u, zouden ze allebei illegaal zijn. Dat zijn ze nu niet omdat de taksen de overheid zoveel geld opleveren.

Nutt «Maar helaas nog niet genoeg geld. Alleen al de medische gevolgen van alcohol kosten de maatschappij minstens dubbel zoveel als de heffingen op drank in het laatje brengen.»

HUMO Is dit een pleidooi om alcohol en tabak illegaal te maken?

Nutt «Absoluut niet. We wilden de Britse gezondheidsraad gewoon wijzen op bepaalde inconsistenties in de manier waarop we als maatschappij naar drugs kijken.»

HUMO Houdt de Britse overheid rekening met uw nieuwe top 20?

Nutt «Goeie vraag. Ze zijn het aan het bestuderen. In ieder geval hebt u me al opgebeld: dat is toch al iets (lacht).»

HUMO 14/04/08