Die Schotten zijn zo kwaad niet


Na vandaag weten we of David Cameron met het referendum over Schotse onafhankelijkheid gegokt en verloren heeft. Als dat zo is, dan hebben de pro-stemmers het gehaald. Een van de Britten die pro zijn, Billy Bragg, heeft zich tijdens de campagne geërgerd aan de benepen reflex van zijn progressieve landgenoten, die elk ‘nationalistisch’ gedachtegoed als kwalijk afserveerden.


Het meest frustrerende in het debat over de Schotse onafhankelijkheid vond ik dat de Engelse linkerzijde maar niet wilde inzien dat er meer dan één soort nationalisme is. Mensen die tijdens een betoging of op een congres de vele varianten van socialisme tot in de kleinste details kunnen uitleggen, zijn niet in staat om een onderscheid te maken in soorten nationalisten.


Onlangs kwam ik iemand tegen die beweerde dat hij geen verschil zag tussen de Scottish National Party (SNP) en de British National Party (BNP). Ik vraag me dan af of dit dezelfde koppigheid is als die waarmee The Daily Mail volhoudt dat iedereen die naar een rechtvaardige samenleving streeft, een stalinist is.

De afgelopen maanden heb ik gediscussieerd met kameraden die niet begrijpen dat iemand die een nieuwe versie schreef voor ‘De Internationale’, voor een onafhankelijk Schotland kan zijn. ‘Je verraadt de Britse arbeidersklasse’, zeggen ze. ‘Waar blijft je internationale solidariteit?’ Het is me een raadsel waarom een stem tegen de gevestigde orde van Westminster een vorm van klassenverraad zou zijn. Dezelfde mensen die in de jaren 80 tegen kernwapens demonstreerden, zeggen nu dat het verkeerd van me is om een beslissing te steunen die Groot-Brittannië kan dwingen om zijn kernwapens op te geven.


Eng en ruimdenkend nationalisme

In Schotland, Wales en Ierland is nationalisme de term die ze op de campagne voor zelfbeschikking hebben geplakt. James Connolly heeft zijn leven gegeven voor de nationalistische zaak. John Maclean was wellicht de grootste vertegenwoordiger van links die Schotland ooit heeft voortgebracht. Hij was voor onafhankelijkheid en voerde campagne voor een Schots parlement. Allebei beseften ze dat de Britse staat zich sterk tegen hervormingen verzette en dat de belangen van de werkende klasse meer gebaat zouden zijn bij een breuk met het Verenigd Koninkrijk. Omdat Engeland er een dominante rol in speelde, voelde het nooit de behoefte om zich te bevrijden van de Britse staat. Het gevolg daar was dat er een nationalisme ontstond dat etnisch van aard was en dat de autochtone bevolking wilde verenigen tegen de vermeende dreiging van buitenstaanders.

In die context hoeft het niet te verbazen dat veel linksen zo voorspelbaar reageren op het woord nationalisme. Het etnische nationalisme van de BNP is zonneklaar: een plan voor een samenleving dat mensen uitsluit op grond van hun ras. Het programma van de SNP neemt een diametraal tegenovergesteld standpunt in: een inclusieve samenleving gebaseerd op waar je woont, niet op waar je vandaan komt.

Dat soort nationalisme getuigt van burgerzin: het idee dat alle burgers betrokken moeten worden bij de besluitvorming over de koers van onze samenleving en niet dat ze om de vier, vijf jaar even het roer mogen aanraken. Het gebruikt daartoe het ‘vieze’ woord nationalisme, omdat democratie op een nationaal niveau de beste kansen biedt op fundamentele verandering.

Het burgerlijk nationalisme groeide voort uit de vruchtbare grond van de Scottish Constitutional Convention (SCC), een alliantie van actievoerders, politici en burgerlijke leiders die in de jaren 80 opkwam voor een Schots parlement. De leden van de SCC kwamen voornamelijk uit de bovenlaag, maar het huidige referendum over onafhankelijkheid heeft veel verschillende groepen in Schotland geïnspireerd om het debat aan te gaan over een betere organisatie van hun samenleving.


Londen heeft het aan zichzelf te danken

Allerlei initiatieven pro onafhankelijkheid hebben de Schotse kiezers een nieuw elan gegeven en ideeën aangedragen voor een rechtvaardigere samenleving, met heel andere prioriteiten dan Westminster gewoonlijk heeft. De deelnemers aan die evenementen zijn geen nationalisten genre Nigel Farage (fulmineren tegen immigranten en klagen over verlies van eigenheid).

Wel zijn het mensen die niet langer gelukkig zijn met de richting die Groot-Brittannië opgaat: omdat de kloof tussen extreme armoede en rijkdom niet wordt aangepakt, omdat de mensen met politieke en economische macht meestal van een privéschool komen, omdat er een xenofobe onderstroom leeft bij de Conservatieven en omdat er bij de Labourpartij te weinig kamerleden uit de arbeidersklasse komen.

In plaats van de ja-campagne af te doen als een bekrompen uiting van minderwaardig nationalisme, zouden de Engelse linkse politici de Schotten beter helpen bij een breuk die tot een hervorming van de gecentraliseerde Britse grondwet kan leiden. Ja, de Schotse parlementsleden, onder wie veel leden van Labour, zullen Westminster moeten verlaten. Maar het idee dat de Tories daardoor automatisch een meerderheid krijgen, is bangmakerij. Er zijn sinds 1945 maar twee Labour-regeringen geweest die de Schotse stemmen nodig hadden voor een meerderheid.

Als er na de onafhankelijkheid gediscussieerd wordt over het bestuur van de resterende delen van het VK, wordt de kleinere rol van Engeland een factor van betekenis. Regionale parlementen op basis van evenredige vertegenwoordiging en met bevoegdheden zoals het Schotse Holyrood-parlement bieden de mogelijkheid om iets te doen aan de ongelijkheid die tussen Londen en de rest van het land ontstaan is.

Steun voor de Schotse zelfbeschikking stemt overeen met een oude, progressieve traditie die tot diep in de Engelse geschiedenis teruggaat: een koppige vastberadenheid om degenen met al te veel macht om rekenschap te vragen. Als we tijdens de constitutionele regeling na het referendum in Engeland die traditie herontdekken, kunnen we misschien dat etnische nationalisme aanpakken met een golf van burgerlijk engagement die een rechtvaardiger samenleving kan inhouden voor iedereen.

© The Guardian, in DS, 18-09-2014

Billy Bragg is een Engelse zanger

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Wij en de Schotten


Filosoof Ludo Abicht hoopt dat Vlaanderen een en ander kan leren uit de Schotse campagne.


Jarenlang heeft de conservatieve meerderheidspartij CDU de kiezers van de Duitse Bondsrepubliek kunnen overtuigen met de bewust dubbelzinnige slogan Bleiben wir beim Alten! Dat wil zeggen: schenken we nog maar eens ons vertrouwen aan de wijze oude man in Bonn of, en dat kwam op hetzelfde neer, kiezen we opnieuw voor de comfortabele status-quo? Onder bondskanselier Konrad Adenauer betekende dit een keuze zowel tegen de misdadige en catastrofale nationaalsocialistische ‘revolutie’ van de voorafgaande jaren als tegen de uit en door de Sovjet-Unie geïmporteerde marxistisch-leninistische ‘revolutie’ in de DDR.

Misschien was het gewoon nog te vroeg om in te zien dat er ook vanuit linkse hoek een democratische verandering mogelijk en zelfs wenselijk was. Heel anders klonk het tijdens dezelfde periode in het Congo van de Indépendance Cha Cha, toen de bevolking fundamentele veranderingen verwachtte van Patrice Lumumba, en hetzelfde gold uiteraard voor de revolutionaire ommekeer in het Zuid-Afrika van Nelson Mandela.


En voor de Schotten hetzelfde

Je zou vandaag, met de nodige nuances, kunnen zeggen dat de nee-stemmers in Schotland eerder voor de stabiliteit van het oude vertrouwde Groot-Brittannië kiezen, wars van het avontuur waarin de onafhankelijkheid hen mogelijk zou kunnen storten. Ze worden daarbij aangemoedigd door de hoogste vertegenwoordigers van de Europese Unie en door sprekers namens de Spaanse en Belgische federale regeringen, die met politieke, institutionele en economische sancties dreigen, mocht een meerderheid van de Schotse bevolking voor onafhankelijkheid stemmen.

We kunnen daarom, zonder een waardeoordeel uit te spreken, stellen dat de neen-stemmers overwegend tot het behoudsgezinde kamp behoren, terwijl de ja-stemmers verandering en verbetering verwachten van verregaande autonomie. Autonomie is niet hetzelfde als volledige soevereiniteit, want zolang ze vasthouden aan het Britse pond en de monarchie, kan je hooguit van een doorgedreven vorm van confederalisme spreken.

Wat opvalt is de redelijke toon van het jarenlang gevoerde debat, waar beargumenteerde en hoffelijke discussies overheersen en, uiteraard, het feit dat de voorstanders van een grotere onafhankelijkheid zich ondubbelzinnig links van de sociaaldemocratie opstellen.

Hoe dan ook zullen er vandaag geen echte verliezers zijn, want elk van beide kampen is voldoende intelligent en integer om te beseffen dat het vanaf morgen met een oppositie moet leven die ongeveer de helft van de bevolking beslaat.


Drie lessen voor Vlaanderen

Vlaanderen kan uit deze Schotse campagne een en ander leren.

1. Streven naar grotere autonomie is niet automatisch of vanzelfsprekend conservatief of progressief, maar kan beide kanten opgaan. Iedereen die niet al te provinciaal denkt wist dit vanzelfsprekend al lang, omdat het volstaat af en toe naar het internationale nieuws te kijken. De vraag is, waarom deze nuchtere informatie zo zelden tot het publieke forum doordringt. Het lijkt er bijna op dat de voorstanders van meer autonomie, noem het confederalisme, hier koste wat het kost als achterlijke en regressieve nostalgici (of erger) moeten worden afgeschilderd, waardoor het debat volledig vertekend wordt.

2. Zowel voor- als tegenstanders van meer Vlaamse autonomie, wat in wezen neerkomt op een uitbreiding van de bevoegdheden én de verantwoordelijkheid voor de mensen, moeten leren inzien en toegeven dat er altijd een aanzienlijk percentage van de bevolking voor de andere optie zal kiezen, maar dat je ook met hen rekening zal moeten houden, als je die autonomie niet wil laten verworden tot etnisch nationalisme en het exclusivisme dat daarmee gepaard gaat. Indien het zo is, en alles wijst er inderdaad op, dat we nog een paar decennia met de hervorming van de instellingen bezig zullen zijn, zouden we de dialoog daarover het best vandaag aanvangen.

3. Waarom is het zo godgeklaagd moeilijk om hier rustig, open en evenwichtig, sine ira et studio, over deze thema’s te praten, zonder moralisme of demonisering van diegenen die het niet met ons eens zijn? Mochten we dit van de Schotten kunnen leren, zal hun referendum voor ons niet nutteloos geweest zijn.

Ludo Abicht is filosoof. Van hem verschijnt vandaag ‘Patriottisme kent geen grenzen. Naar een nieuwe progressieve agenda voor Vlaanderen’, uitgeverij Pelckmans.


DS, 18-09-2014

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB