Scharen de amish zich achter Donald Trump? De Republikeinen lonken naar de stem van deze conservatieve christelijke geloofsgemeenschap. Wij vroegen aan Ammon Zook en zijn vrouw Lydia hoe zij over politiek denken en werden tot onze grote verbazing uitgenodigd bij hen thuis, in Pennsylvania.‘Donald Trump? Wij houden van ingetogenheid.’



Het is de meest tot de verbeelding sprekende christelijke minderheid op aarde: de oerconservatieve amish. Ze zijn amper met 250.000, maar wel zo sterk geconcentreerd in de levensbelangrijke swing states Pennsylvania en Ohio, dat hun potentiële electorale kracht de Republikeinen doet watertanden. Want 70.000 mensen die en bloc stemmen, dat zou wel degelijk een slokje op de borrel betekenen.

En dus probeert Amish PAC, een organisatie die geleid wordt door een uitgetreden amish, deze op rust en bescheidenheid gestelde gemeenschap naar de stembus te *lokken om de brulboei Donald Trump te helpen verkiezen. Hun stemmen zouden het verschil kunnen maken, en het speelveld ligt open voor de Republikein, want een vrouwelijke president moet voor de amish met hun traditionele rollenpatroon ondenkbaar zijn. Alleen: hoe bereik je mensen die geen tv of internet kennen en hun contact met de buitenwereld en media beperken?

Mediaschuw

‘Praten met de amish? Vergeet het!’, waarschuwden vele mensen in Pennsylvania ons. In Lancaster County, de schilderachtige streek waar de grootste groep woont, verhuren ze ritjes met paard en kar aan toeristen, maar echt binnenkijken in hun leefwereld laten ze niet toe.

Veel overredingskracht was er nochtans niet nodig om Ammon Zook en zijn vrouw Lydia te bewegen om ons bij hen thuis te ontvangen. En mét fotografe. Het is een buitenkans. Want dat de amish niet gefotografeerd wensen te worden, omdat dat alleen maar tot ijdelheid kan leiden terwijl Demut en Gelassenheit hun ideaal zijn, is toch – naast hun absolute geweldloosheid en afwijzing van moderne techniek – het weinige dat vrijwel iedereen over hen weet?

Op weg naar Strongstown, een afgelegen gehucht in het landelijke centraal-Pennsylvania, weigert fotografe Lexey Swall te geloven dat ze zomaar haar gang zal mogen gaan. ‘Het huis misschien, of een foto van een achterhoofd en een hoed. Ze zijn erg mediaschuw hoor.’ Maar bij onze aankomst blijkt van enige reserve geen sprake. We worden hartelijk uitgenodigd om bij te schuiven aan het avondmaal, een stoofpotje van ree, met sla. De amish zorgen graag voor zichzelf en jagen is toegelaten in hun voorts 100 procent geweldloze cultuur. Op voorwaarde dat het niet voor je plezier is, maar om je gezin te voeden. ‘Zelf geschoten’, zegt Lydia, terwijl ze het vlees op de *tafel zet. ‘Ik kan aardig met een geweer omgaan, ja.’

Op zoek naar kalmte

Behalve Ammon (27) en Lydia (26) zitten er nog twee mensen aan de dis: hun schattige zoontje Nathaniel (2) en de zwijgzame Jeb (19). Die laatste werkt snel zijn eten naar binnen en vraagt of hij de tafel mag verlaten. ‘Jeb komt uit een gebroken gezin en worstelt met zichzelf’, zegt Ammon zodra de getroebleerd ogende jongen de kamer uit is. ‘Hij doet mee aan rodeo’s, een specialist in het berijden van een wilde stier. Wij geven hem wat standvastigheid en onderdak, tot hij over zijn toekomst kan beslissen.’ Hoewel ze bekendstaan als teruggeplooid op zichzelf, zijn de amish vanwege hun rust en eenvoudige levensstijl populair bij mensen die naar kalmte op zoek zijn.

Als ik vertel hoe verbaasd iedereen reageerde – ook journalisten uit de streek – over deze gastvrije uitnodiging, kijken *Ammon en Lydia met een ontwapenende blik. Ze dwepen niet met hun fanatieke *geloof, stellen geen vragen over het onze, stralen alleen minzame onschuld uit.

‘Ik moest wel ja zeggen toen je vroeg of je op bezoek mocht komen’, zegt Ammon. ‘Je interesse leek oprecht en ik vind dat wat meer openheid geen kwaad kan.’ Hij legt uit hoe in de 19de eeuw – toen deze afstammelingen van Zwitserse anabaptisten of wederdopers zich in de VS vestigden – en tot een stuk in de 20ste eeuw de contacten met andere mensen eenvoudiger verliepen. ‘Omdat er toen niet zo’n groot verschil in levensstijl was tussen ons en de English, zoals wij andere mensen noemen. Velen waren ongeveer zoals wij gekleed en iederéén reed toen met paard en kar. Maar toen de English de moderniteit omarmden, werden ze steeds onbeleefder tegen ons.’ (Onder Amerikaanse jongeren werd het een spelletje om amish te pesten of zelfs te slaan, om te testen hoelang hun geloof hen verbood weerstand te bieden.) ‘En als je je het mikpunt voelt van spot en vijandigheid, ga je het contact beperken tot het absolute minimum, uiteraard.’

De mooiste koe

De film Witness (1985) van Peter Weir, waarin gangsters naar een amish-nederzetting komen om een kind uit de weg te ruimen dat getuige is geweest van een afrekening, zegt Ammon en Lydia niets. Dit is een gemeenschap zonder tv, zonder cinema. De film met Harrison Ford die hun levensstijl en principes in de hele wereld bekendmaakte, is onder de amish vrijwel onbekend.

Lydia nodigt de fotografe uit op haar eentje de kamers van hun stevige, zelf*gebouwde, gerieflijke huis te ontdekken. Ze mag fotograferen wat ze maar wil. ‘Mensen maken andere keuzes in hun levens, maar wil dat zeggen dat we niet in elkaar geïnteresseerd mogen zijn?’, vraagt ze.

Ze zien er wellicht minder graten in dan de vorige generatie, omdat het met de vijandigheid vandaag reuze meevalt. We hebben elkaar ontmoet op de county fair, een driedaags dorpsfeest waar nochtans ook nogal ruw ogend volk rondloopt. Als ik zeg dat het me verbaasde daar amish te zien, op zo’n plaats waar mensen komen voor plezier en vertier, kijken de twee elkaar grinnikend aan. Halfschuldig, maar niet echt. ‘Heel af en toe houden wij ook wel eens van pret maken. Maar met mate: zoiets als een bezoek aan de county fair, dat doen we twee keer per jaar, niet meer.’

Het was dan ook bij de verkiezing van de mooiste koe dat ik Ammon en Lydia ontmoette. Niet bij pakweg de demolition derby, een razend populair evenement waarbij auto’s op elkaar inrijden tot er tussen het schroot één winnaar overblijft. *‘Eigenlijk zou ik dat ook wel eens willen zien, maar ik vrees dat ik de agressie en de onrechtvaardigheid en het valsspelen niet zou kunnen verdragen. Jammer dat ze geen paardenrace organiseren, dat zou me meer bevallen.’

Te ver voor het paard

De goedlachse Lydia komt zelden in contact met de English. Hun fraaie huis ligt prachtig aan een open plek diep in de bossen, bijna twee kilometer van de openbare weg. Vroeger was ze onderwijzeres en stond ze voor de klas – een amish-klasje, welteverstaan. Deze geloofsgemeenschap organiseert haar eigen scholing: kinderen van alle leeftijden zitten allen samen in één klas, tot hun vijftiende. Daarna krijgen ze nog hooguit een uur of drie les en leren ze een ambacht.

Sinds de geboorte van Nathaniel blijft *Lydia thuis. Boodschappen doet ze – af en toe – met de taxi. ‘De dichtstbijzijnde supermarkt is op meer dan twintig kilometer van hier, dat is te ver om te doen met paard en buggy.’ En die pick-uptruck dan die we op het erf zagen staan? Nee, daar mogen zij zelf echt niet mee rijden.

Ammon leidt een goed draaiend bedrijfje met vijf werknemers: hij bouwt huizen, met alles erop en eraan. De amish hebben de reputatie uitstekende ambachtslui te zijn, en goudeerlijk bovendien – nooit gedonder over de rekeningen.

En ja, hij gebruikt soms modern gereedschap bij zijn werk, zwaar elektrisch materiaal – hoe zou dat anders kunnen? ‘Onze elders(de gezaghebbende oudere leden van de gemeenschap, red.) laten wel wat toegevingen aan de moderne wereld toe. Maar een auto besturen zou een stap te ver zijn: wie dat doet, wordt gegarandeerd uitgesloten uit de gemeenschap. En dan bedoel ik ook echt radicaal uitgesloten.’ Vier van de vijf werknemers van Ammon zijn echter niet-amish en meerijden met een auto wordt wél door de vingers gezien.

De filosofie achter die strenge veroordeling van de auto – of althans het zelf sturen – is interessant. ‘Wij zijn een zeer hechte gemeenschap. Zeker in Lancaster County, met zijn tienduizenden amish, maar ook in kleinere gemeenschappen zoals hier in Strongstown, waar we maar met tien gezinnen zijn. Als we toelaten dat amish een auto besturen, bestaat het risico dat we alle kanten uitwaaien. Bovendien versnelt een auto het leven te zeer. Ik vang wel eens op welke plannen mijn klanten of werknemers maken voor ’s avonds of in het weekend. Ze gaan naar bars of naar sportwedstrijden en zo. Ik veroordeel hen niet, maar ik verkies onze manier. Als ik klaar ben met werken, kom ik naar huis en breng ik tijd door met mijn vrouw en mijn kind.’

Geen tweede Bush

Het wild is op, Lydia’s heerlijke koekjes staan op tafel, tijd om te weten hoe dat nu zit met die poging van de Republikeinen om de amish te mobiliseren voor Trump. ‘Wij stemmen niet’, zegt Ammon. ‘Deze wereld waarin wij leven is slechts tijdelijk. Politiek is mij te veel de waan van de dag en ik denk dat mensen vooral hun stem uitbrengen op een kandidaat die hen economisch vooruit zal helpen. Dat is niet de juiste weg voor ons. Ik wil sereen zijn: werken, voor mijn gezin zorgen, en verder een rustig hoofd hebben om God te eren. Als wij tot hem bidden, zal hij voor ons zorgen. God zal ons redden, niet die meneer Trump of een andere politicus.’

In 2004, zo herinnert Ammon zich – hij was nog maar veertien – kwam George W. Bush op bezoek bij de amish in Lancaster County, waar hij toen nog woonde. ‘Dat werd toen wel erg gewaardeerd, maar of er echt veel mensen zijn gaan stemmen, betwijfel ik.’

Op het internet is het resultaat van die knieval van Bush makkelijk terug te vinden. Zowat 13 procent van de amish hebben dat jaar gestemd bij de presidentsverkiezingen, 95 procent van hen koos voor Bush. Vanwege dat bezoek, maar ook omdat de amish erop vertrouwden dat Bush een ware christen was met conservatieve waarden, die zich verzette tegen de horror van abortus en homohuwelijk.

Maar vandaag hebben de Republikeinen een schreeuwerige New Yorkse miljardair als speerpunt, wiens taalgebruik en levenswandel niet lijken te rijmen met de afkeer van hoogmoed en cultivering van eenvoud onder de amish.

Uiteraard heeft Ammon de naam *Donald Trump al horen vallen. Hij rijdt mee in de auto met zijn medewerkers en vaak staat daar de radio op en hij hoort hij hun reacties. Maar dat Trump ook rechtstreekse pogingen doet om de stem van de amish te winnen, is nieuw voor hem.

Een serene driftkop

Ammons glimlach verraadt scepticisme. ‘Er zijn amish, ook in mijn kleine gemeenschap, die gaan stemmen. Ik heb geen idee op wie, maar aan mij is het niet besteed. Dat heeft met mijn karakter te maken. Als ik van nature heel erg rustig was, zou ik misschien het nieuws kunnen volgen en het meteen van me afzetten. Maar zo ben ik niet. Als ik dingen hoor die mij gemeen of onrechtvaardig lijken, dan houdt me dat erg bezig. Meer dan goed voor me is. En dus ga ik het uit de weg, want wat ik soms hoor in die toespraken en zo… daar zou ik erg boos van kunnen worden, want dat heeft weinig te maken met wat God ons leert.’

Schuilt er dan zo’n driftkop in deze minzame, zacht pratende man? ‘Het gaat vooral om innerlijke boosheid die ik probeer te vermijden’, zegt Ammon. ‘Echt boos of agressief mogen wij nooit worden. Alleen in mijn kinderjaren herinner ik me soms handgemeen, altijd met mennonieten. Dat is een andere conservatieve geloofsgemeenschap, inhoudelijk niet eens zo verschillend van ons, maar ze zien er anders uit: ze dragen altijd jeans en zijn gladgeschoren. In mijn jeugd waren dat de grote concurrenten, met wie we stiekem gingen vechten, ook al mocht dat niet van onze ouders.’

Ammon praat het meest, maar Lydia laat zich niet onbetuigd. Zeker als we het hebben over religie. Ze zijn allebei zeer gelovig en lezen ’s ochtends en ’s avonds in de Bijbel. Maar dat heeft hun gezond verstand niet helemaal aangetast. ‘Je kunt verzen uit de Bijbel misbruiken om mensen je controle op te dringen’, zegt Lydia. ‘Met één enkel vers, helemaal uit zijn context getrokken, kun je álles uitleggen. Ook in onze gemeenschap zijn er mensen die dat proberen, vooral om tegen vrouwen te zeggen dat ze moeten zwijgen en luisteren. Maar ik ben niet zo’n type dat altijd alleen maar ja knikt en zwijgt. Vrouwen moeten respect opbrengen voor hun man als hoofd van het huishouden. Het is nu eenmaal de natuur der dingen, dat mannen liever leiden en vrouwen graag een leider hebben. Maar wij bespreken alles, mijn man neemt nooit een belangrijke beslissing zonder mij erin te kennen.’

Ammon: ‘Weet je waar een man in hoort te leiden? Als je ruzie hebt, de eerste zijn om je te verontschuldigen.’ De liefde in het huishouden is tastbaar.

Zeven kinderen per gezin

Onder elkaar spreken de Zooks *Pennsylvania Dutch, een taal die van klankkleur wat lijkt op Nederlands en Duits of zelfs Jiddisch, maar die voor ons – behalve een woord hier en daar – onbegrijpelijk is.

Toch spreekt zelfs de kleine Nathaniel al een aardig woordje Engels. Als hij met een uitzonderlijk geduld voor zo’n peuter samen met papa en mama heeft geposeerd voor een gezinsportret, slaat hij opeens met zijn handjes in elkaar. ‘All done’, zegt hij en stapt de tuin in.

De amish zijn polyglotten, zeker naar Amerikaanse normen. Behalve het huiselijke Pennsylvania Dutch en het Engels van de dagelijkse omgang met buitenstaanders, *gebruiken ze ook nog keurig Duits (Hochdeutsch) tijdens de gezamenlijke misvieringen, die om de veertien dagen bij iemand anders thuis worden georganiseerd.

Op ons verzoek doet het gezin gewoon wat het anders zou doen in de vooravond. Voor Lydia betekent dat spelen met Nathaniel, die dol is op frisbeeën. Ammon gaat ondertussen verder metselen aan een van de muurtjes waarmee hij de tuin verfraait. Zonder cement – ‘Als je juist stapelt, breed genoeg van onderen, is dat niet nodig.’ Het oogt allemaal idyllisch in de avondzon.

Men kan veel bedenkingen maken bij streng gelovige gemeenschappen die geen huwelijken met buitenstaanders dulden, die de moderne wereld voor een flink stuk afzweren om hun isolement in stand te houden en waar hyperconservatieve oude mannen allerlei strenge regels over het dagelijks leven uitvaardigen. Bedenkingen die de ontmoeting met één gezinnetje zoals de Zooks niet van tafel kan vegen, maar zij tonen wel dat echte liefde en geluk mogelijk zijn in zo’n bestaan.

Ik durf hen niet te vragen waarom ze nog maar één kind hebben. Dat is erg weinig voor een amish-koppel dat al zes jaar getrouwd is. Een gemiddeld amish gezin heeft zeven kinderen, het is een van de snelst groeiende minderheden in de wereld.

Tot begin 2013 woonden ze in Lancaster County. Toen verhuisden ze zowat 200 kilometer naar het westen, naar de kleine gemeenschap Strongstown, met amper een tiental gezinnen. Ze zeggen het niet met zoveel woorden, maar het was wellicht een keuze voor een bestaan in de luwte – weg van een overdosis betutteling.

Alles of niets

Bij de amish word je pas formeel lid van de geloofsgemeenschap nadat je gedoopt bent, meestal rond je 18 jaar. Daarvoor is er in veel gemeenschappen een periode die rumspringa (‘rondspringen’) wordt genoemd, waarin wordt getolereerd dat adolescenten een poosje proeven van het leven. Zo wordt de keuze voor het doopsel alleen maar meer gemotiveerd, is de redenering.

Zoals onlangs te horen was in een reportage van de National Public Radio onder deze jongeren: ze hebben een iPod, luisteren naar rockmuziek en kijken naar films. Later weten ze dus wat ze missen. Het maakt de beslissing om bij je gemeenschap te blijven of ermee te breken rond je achttiende hard. Toch is de uitval niet zo groot: zowat 10 procent. De anderen kiezen ervoor gedoopt te worden en te blijven. Hebben Ammon en Lydia ooit getwijfeld? Misschien wel even, geeft Lydia toe, maar niet lang. ‘Het zou een dramatische beslissing zijn. Zodra je een klein beetje afstand neemt van je gemeenschap, you’re gone! Dan ben je je familie en vrienden voor altijd kwijt.’ Alles of niets. Je kunt niet een beetje amish zijn.

‘Maar het leven hier is goed. Een beetje losser dan in Lancaster County. Jongere predikanten zien in dat radicaal mensen uitstoten zodra ze het kleinste regeltje wat losser interpreteren, niet altijd de ideale weg is. We vormen een piepkleine gemeenschap, amper tien gezinnen, en we doen ook soms leuke dingen samen. Op donderdagavonden in de zomer spelen we soms baseball. Niet om te winnen, competitiedwang is niet goed, maar gewoon voor de gezelligheid. En ik heb ongelooflijk veel geluk gehad een man als Ammon te ontmoeten.’

Terwijl ze haar kruidentuin toont, vertelt Lydia hoe ze hem heeft leren kennen.

‘We woonden zowat twintig kilometer van elkaar, maar we waren lid van dezelfde jeugdgroep. En toen werden we heel erg verliefd. Hij heeft dan mijn hand gevraagd aan mijn ouders, zoals een jongen dat hoort te doen. En verder was het geduld uitoefenen tot we getrouwd waren. Nu ja, handen vasthouden en kussen deden we al wel, al mocht dat uiteraard niet. Maar daar bleef het bij. Misschien klinkt dat ouderwets voor jou, maar geef toe: wat je van de wereld van de English soms hoort, met meisjes die zwanger worden op hun dertien en zo, dat is toch ook niet zoals het hoort?’

Televisie of internet hebben de Zooks niet. ’s Avonds praten of lezen ze, in hun gezellige ruime woonkamer of in de schommelbank op de veranda. ‘Maar een beetje handenarbeid, dat is altijd goed’, zegt Ammon. ‘Er zijn geloofsgenoten die alleen maar handel drijven, maar dat is niet helemaal volgens de regels. Jezus was de zoon van een timmerman. Een beetje zweten, is goed, het ontspant een mens. Geloof me, als je zo’n gezinnetje hebt, dan is thuis de beste plaats om ’s avonds te zijn.’

Bron: De Standaard, 25.09.2016
http://m.standaard.be/cnt/dmf201609...a5b3f2a0093cc1b

Eigen mening:
Eerst en vooral wil ik melden dat ik veel respect heb voor mensen die zich, net zoals de amish, volledig inzetten voor hun geloof. Aangezien dat deze groep uit een groot aantal potentiële stemmers bestaat, is het niet dom om als presidentskandidaat te proberen hen aan jou zijde te krijgen. Doordat ze het leven op aarde als “tijdelijk” aanzien, én doordat ze zich zoveel mogelijk proberen af te zonderen van de buitenwereld, is het wel niet evident dat iedereen van deze groep gaat stemmen.
Als je deze presidentsverkiezingen vanuit het standpunt van de amish bekijkt, zie je dat het (voor hen) ook geen voor de hand liggende keuze: een vrouw aan de macht, of een “schreeuwerige New Yorkse miljardair” wiens standpunten niet voldoen aan hun levensstijl.
Mocht Trump het toch voor elkaar krijgen de amish voor zich te winnen, dan zou dit nog eens een spannende race kunnen worden.
Een klein maar minder “relevant” gegeven bij de presidentsverkiezingen maar wel bij de levensstijl van de amish: ik ben volledig voorstander van het dopen op 18jarige leeftijd. Op die manier kan je zelf kiezen of je verder gaat met de manier van leven die je ouders je aanleerde. Ik denk wel dat het zeer moeilijk is het geloofspatroon van je ouders/omgeving niet over te nemen en daar voor uit te komen. Zo voedden atheïstische ouders vaak atheïstische kinderen op en (sterk) religieuze ouders (sterk) religieuze kinderen.
We moeten wel in het achterhoofd houden niet iedereen over de zelfde kam de scheren, er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen.