Britse pers regeert door angst


Dertig jaar lang hebben de tabloids ingevreten in het hart van de Britse samenleving, stelt TIMOTHY GARTON ASH vast. Toch kan de democratie er sterker uitkomen, zoals een patiënt na een hartaanval.


Het Britse afluisterschandaal is zelfs tot de - altijd door zichzelf in beslag genomen - Amerikanen doorgedrongen. Carl Bernstein, de legendarische reporter, vergelijkt het met Watergate. Op de ontbijttelevisie waarschuwt Hugh Grant de Amerikanen voor Murdochs verderfelijke invloed op hun media. Senator John D. Rockefeller eist een onderzoek naar de activiteiten van Murdochs holding, News Corp, en wil weten of ook in Amerika telefoons werden gekraakt.

Als zou blijken dat slachtoffers van 9/11 werden afgeluisterd, zal het voor de Amerikanen niet langer een buitenlands schandaal zijn. Alleen Fox News, dat eigendom is van Murdoch, doet alsof er niets aan de hand is.

Wat betekent dit allemaal? 'Dit is een soort Britse Lente', schrijft commentator David Carr in The New York Times. 'Geholpen door het zonlicht steekt in Groot-Brittannië de democratie de kop op.' Hij overdrijft, maar heeft ergens gelijk.

Het schandaal rond Murdoch legt een ziekte bloot die in de voorbije dertig jaar het hart van de Britse staat heeft aangetast. Dit is de hartaanval die je waarschuwt dat je ziek bent, maar je ook de kans geeft gezonder te worden dan voordien. De grondoorzaak van de Britse ziekte was de oppermachtige, meedogenloze, bandeloze macht van de media. Haar belangrijkste symptoom was angst.


Laffe politici

Van een Britse Lente spreken, naar analogie met de Arabische, is natuurlijk dichterlijke overdrijving. Vergeleken met de meeste andere landen is Groot-Brittannië een vrije natie. Het is vandaag in veel opzichten een betere natie dan in 1981, toen Murdoch The Times opkocht. Maar aan de top van het Britse openbare leven hebben mannen en vrouwen met een bang hart rondgelopen, en angst en vrijheid gaan niet samen.

Het was een geheime angst, een zelfbegoochelende lafheid die zich in stilte, eufemismen en uitvluchten hulde. Politici, adviseurs, PR-mensen, publieke figuren en blijkbaar zelfs de politietop durfden Murdoch niet aan te pakken, durfden niet in te gaan tegen de roddelpers. Murdoch en de zijnen maakten schaamteloos, gewetenloos en wetteloos inbreuk op de privacy, niet alleen om kranten te verkopen door een op sterren belust publiek met intieme details te prikkelen, maar ook om politieke invloed te verwerven.

Zelfs wie door de schandaalpers gespaard werd, moest altijd rekening houden met de mogelijke dreiging. In Rusland noemen ze dat kompromat: compromitterend materiaal dat op elk ogenblik tegen je gebruikt kan worden als je over de schreef gaat. We weten nu dat niets en niemand heilig was voor de journalisten en hun hackers. De koninklijke familie, de familie van gesneuvelde Brits soldaten, ontvoerde kinderen - allemaal waren ze doelwitten.

De overmacht van de media heeft bovendien de Britse politiek ingrijpend beïnvloed. In een commentaar over Tony Blair schreef ik ooit dat Rupert Murdoch de tweede machtigste man van het koninkrijk was. Maar als je de vraag 'wie is het bangst voor wie?' als ultieme maatstaf gebruikt, was Murdoch machtiger dan de jongste drie premiers. Zij waren banger voor hem dan hij voor hen.

Kijk naar de feiten. Blair had gezien hoe een vijandige pers zijn voorganger, John Major, en Labour-leider Neil Kinnock had afgemaakt. Hij had zijn lesje geleerd en deed alles om het de persbaronnen naar de zin te maken. Pas toen hij op het punt stond af te treden, na tien jaar, durfde hij de Britse media te verwijten dat ze zich 'als een wild beest' gedroegen.

Deze week vernamen we dat Blairs opvolger als premier, Gordon Brown, dacht dat de medische dossiers, de bankrekeningen en misschien de belastingaangiften van zijn gezin gekraakt waren. Brown vertelt dat hij in tranen was toen Rebekah Wade, de toenmalige hoofdredactrice van de Murdoch-krant The Sun, hem aan de telefoon vertelde dat de krant zou onthullen dat zijn vierjarige zoontje, Fraser, aan cystische fibrose leed. Maar toch verscheen Brown later op het huwelijk van Rebekah, tot gisteren de topvrouw van News International, de Britse vleugel van News Corp. Want er waren verkiezingen op komst en de boze heks van de Britse media was te machtig opdat de premier haar links zou laten liggen.

David Cameron overtrof Blair in het opvrijen van de persbaronnen in het algemeen en Murdoch in het bijzonder. Nog erger: hij koos Andy Coulson, een gewezen hoofdredacteur van News of The World, als zijn woordvoerder. Ik denk niet dat iemand in de Britse media de gewezen hoofdredacteur geloofde toen hij beweerde dat hij niets wist over wat zijn reporters hadden uitgevoerd. Maar Cameron luisterde niet naar de waarschuwingen.

Misschien wel het schokkendste is dat de Londense politie haar werk niet heeft gedaan. De notities van een privédetective die voor News of the World werkte, hadden duizenden namen opgeleverd van mensen die afgeluisterd waren. De politie informeerde hen niet. Pas na hardnekkige onderzoeksjournalistiek van The Guardian en The New York Times werd de zaak heropend.


Corrupte politie

David Cameron heeft nu een openbaar onderzoek onder leiding van een toprechter beloofd. De commissie zal op de eerste plaats een verklaring moeten vinden voor het gedrag van de politie. Opnieuw is angst de meest plausibele verklaring. De kranten van Murdoch hielpen de politie bij haar onderzoeken en loofden haar om haar inspanningen in de strijd tegen de misdaad. De politie wilde die goede banden liever niet in het gedrang brengen. Sommige politiemensen kregen bovendien geld van journalisten, en sommige hoge politieofficieren zeggen dat ook hun telefoon gekraakt werd. De enige redelijke conclusie is dat ook de politie bang was voor het wilde beest. En dus ging zij op haar beurt door de knieën.

Wat staat ons nog te wachten? Het nieuws dat een hoge rechter bespioneerd, overreed of geïntimideerd werd? Dat kan toch niet, roepen we. Maar hoe vaak hebben we al niet gedacht dat het absolute dieptepunt bereikt was, tot de volgende onthulling kwam?

Maar zelfs als er nog ergere onthullingen over het verleden op komst zijn, ziet de toekomst er beter uit. De beste Britse journalistiek heeft de slechtste aan de kaak gesteld. In het parlement is het tij gekeerd. Partijleiders en gewone parlementsleden bevestigen eindelijk de suprematie van verkozen politici boven niet-verkozen mediabaronnen. De barrière van de angst is gesloopt.

Uit dit stinkende moeras zou een totaal nieuwe regeling kunnen oprijzen voor het evenwicht tussen politiek, media en recht, voor de zelfregulering van de media en voor de beoefening van de journalistiek. Het gevaar is dat het land, eenmaal de eerste verontwaardiging voorbij, zich weer tevreden stelt met halve maatregelen die half worden uitgevoerd, zoals het ook gegaan is met de impuls voor grondwettelijke hervorming na de onkostenschandalen in het parlement. Maar voorlopig heeft een van de belangrijkste politieke crisissen in dertig jaar een nieuwe kans geschapen. Wanneer ik dit najaar naar Groot-Brittannië terugkeer, zal het een beetje vrijer zijn.

http://mediamatters.org/blog/201107110013

http://image.guardian.co.uk/sysfile...stersSpeech.pdf.


DS, 16-07-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB