‘Rien ne va plus' als uiting van politiek realisme


Luc Huyse roept op tot relativering. De politieke toestand leest niet zo dramatisch. Maar het wetenschappelijke oeuvre van de Leuvense socioloog noopt juist tot pessimisme. Bovendien neemt hij de eigen wensen voor werkelijkheid.


Ooit heb ik geloofd in een snelle afloop. De uitslag sloot elke discussie uit: de N-VA en de PS werden de as van een nieuwe regering. Die onontkoombare conclusie, samen met het feit dat N-VA-voorzitter Bart De Wever zijn PS-collega Elio Di Rupo de Zestien aanbood, kon louterend werken in het verzoenen van het onverzoenbare.

Dat optimisme vervelde tot een diep pessimisme. De blokkering lijkt totaal, de helden zijn vermoeid. Ook de journalistiek, de stoottroepen van de historiografie, vraagt zich wanhopig af of er nog een frisse invalshoek rest. Luc Huyses pleidooi in diverse media voor terughoudendheid klinkt daarom even verleidelijk als heilloos. In een wereld van Twitter en smartphones zet niemand de tijd stil. Een moordende concurrentieslag, die nog voor affluiten eindverslagen eist, jaagt iedereen op.

Dat journalistieke opbod ligt volgens Huyse aan de basis van het woekerende rien ne va plus-sfeertje. We vergelijken appelen met citroenen. In tegenstelling tot Nederland (ex-Europees recordhouder), of godbetert Irak (wereldrecordhouder), gaat het naast een regeringsvorming ook om een staatshervorming. Dat laatste kost veel tijd. Het gebrek aan een blauwdruk — Huyse heeft hier een punt — maakt dat een aantal communautaire kreten pas en cours de route kunnen werden ingevuld. ‘Fatalisme leidt tot het verkwanselen van mogelijkheden', wijst hij ons terecht.

Dat optimisme, zelf verkiest hij ‘realisme', van de socioloog verwart. Uitgerekend zijn wetenschappelijk oeuvre (o.a. Het onvoltooide land en Vernieuwbouw, het vierde deel uit zijn verzamelbundel Over Politiek) levert meer dan voldoende munitie voor een niets ontziend pessimisme. De politieke grammatica die ooit de syntaxis bepaalde voor elk akkoord, bestaat niet meer. Het compromis komt niet langer elke partij ten goede. Het pacificatiemodel rijmde op economische groei. Geld bezwoer sociaaleconomische, levensbeschouwelijke en communautaire twisten. Dat geld is op, de nieuwe regering kijkt zelfs aan tegen een zware besparing.

Christendemocraten en socialisten patroneerden alle staatshervormingen. In Vlaanderen was CD&V baas, in Wallonië zwaaide de PS de plak. De twee partijen netwerkten met hun zwakkere partner aan de andere kant van de taalgrens. Die netwerken zijn verdampt. Bovendien verstoorde de N-VA-overwinning het machtsevenwicht. Niet voor niets ergert Elio Di Rupo zich blauw aan CD&V. Die partij koppelde haar wagonnetje aan de N-VA-locomotief en dat veroorzaakt een communautair opbod. Vol nostalgie denkt de PS aan de tijd dat met de christendemocraten nog deals waren te sluiten. ‘Een terugkeer naar de sereniteit bij CD&V zou de N-VA tot kalmte aanmanen', hoopt hij. Maar die N-VA is nog niet rijp voor wat de Franstaligen une choix cornélien noemen: een toekomst als rechtse volkspartij of als louter een separatistische zweeppartij.

De teloorgang van de netwerken gaat gepaard met een totale vervreemding. België lijkt een dubbeldemocratie, met een koning en twee verschillende publieke opinies. Een gemeenschappelijk project ontbreekt. De Franstaligen willen meer bevoegdheden, maar geen financiële verantwoordelijkheid (verarming!). De Vlamingen willen zo veel mogelijk van alles. Een vastomlijnd plan voor de toekomst van de federatie is spoorloos. Aan de onderhandelingstafel spreekt iedereen Frans, maar elk spreekt een andere taal. Genadeloos vergroten de media dit uit.

Deze journalistieke wetmatigheid geeft elk beleidsdossier een onterechte communautaire bijsmaak, zo betoogt Huyse. Toch staat het vast dat de meningsverschillen tussen noord en zuid de jongste jaren elk efficiënt bestuur blokkeerden waardoor enkel het impotente concept van rustige vastheid overbleef. De typische links-rechtstegenstelling (Vlaanderen stemt rechts, Wallonië valt voor links) verklaart dit slechts gedeeltelijk. Het gaat echt om een mentaliteitsverschil. Dat hoeft niet erg te zijn, op voorwaarde dat het niet wordt ontkend. Huyse onderschat bijgevolg de behoefte aan regionaal maatwerk om problemen op te lossen. Volgens The Economist wordt subsidiariteit een van de belangrijkste Europese trends voor dit jaar. Verantwoordelijkheid moet van de centrale overheid weg: verhuizen naar lokale instellingen. Geldgebrek laat geen andere optie toe.

Huyse blijft twijfelen aan de communautaire inborst van de Vlaamse kiezer. Onderzoek naar de verkiezingen van 2009, onder leiding van Kris Deschouwer en Stefan Walgraeve, geeft de socioloog gelijk. Gemiddeld liet nog geen tiende van de Vlaamse kiezers zich door de staatshervorming leiden, in Wallonië was dat minder dan een op de twintig. (Het thema begeesterde haast een kwart van de N-VA-kiezers, tegenover nog geen tien procent bij CD&V-kiezers). De belangrijkste motivators waren de internationale crisis en de sociale zekerheid.

Bij dit alles past een flinke kanttekening, gaf Walgraeve tijdens de persconferentie toe. De financiële crisis of de sociale zekerheid zijn containerbegrippen. Zo kan een Vlaamse kiezer best denken dat meer staatshervorming juist een oplossing betekent voor die crisis. Bijgevolg wordt de communautaire reflex onderschat. Dat laatste ondervond ik tijdens een lezing onlangs aan den lijve. Het communautaire thema, en dat ziet De Standaard elke dag op het discussieforum van Online, maakt heel veel emotie los.

Onderhandelingen smeken om discretie willen ze succesvol zijn. Dat lijkt op het intrappen van een open deur. Toen De Standaard vorige week een reconstructie maakte van de tien dolle dagen na de verspreiding van de nota Vande Lanotte begin dit jaar, viel het op dat we elke betrokkene op korte termijn konden spreken. Natuurlijk kunnen we dat als een eigen verdienste etaleren. Even goed valt het toe te schrijven aan de wens van elke politicus om uit te leggen waarom hij/zij niet aan de basis van de impasse ligt. Deze pleidooien pro domo vormen het beste bewijs dat ze er zelf niet echt in geloven. Anders zou het muisstil blijven.

Bart Brinckman leidt de politieke redactie.


DS, 22-01-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB