Zonder commentaar


NADIA FADIL geloofde er niet in. 'We waren overtuigd van ons politieke pessimisme dat Arabische burgers liever tv keken dan zich te verzetten.' En toch lijkt een uitdeinende Arabische revolutie een feit.


Soms zijn er van die gebeurtenissen waar zelfs de meest verwoede commentator als ik stil van wordt. De huidige revolutie in de Arabische wereld, die in december in Tunesië losbrak en intussen op indrukwekkende wijze voortwoedt in Egypte, is er zo één. Al dagen is mijn sociaal leven, en mijn concentratiegehalte, een ramp. Net als veel van mijn vrienden ben ik niet weg te slaan uit het internet, en ben ik een ware verslaafd geworden aan Al-Jazeera en Facebook. Tientallen analyses moet ik intussen gelezen hebben, over de mogelijke naweeën van de huidige revolutie, de impact die ze op de Arabische wereld zou kunnen hebben, de positie van de islamisten, de kijk van het Westen op het conflict, de nieuwe geopolitieke realiteit die zich aftekenen, de relatie tot Israël, de gestrande toeristen. Ik heb honderden beelden gezien, duizenden minuten commentaren gehoord. En toch blijf ik sprakeloos.


Geen nuchtere afstand

Zo sprakeloos, dat het mij moeite kostte een duidende tekst te schrijven. Zoals het een goede commentator betaamt, trachtte ik een originele invalshoek te vinden, de zaken vanuit een nieuwer perspectief te belichten, bepaalde gebeurtenissen met elkaar in verband te brengen, een duiding te geven die je toelaat zaken van op een nuchtere afstand te aanschouwen en te duiden. Alleen: ik vond die niet. Elke poging om een duiding te geven, om 'iets' te zeggen, leek een maat voor niets. Want ze werd telkens achterhaald door de snelheid van de ontwikkelingen, de onvoorspelbaarheid van de ontwikkelingen, de diepte van de ontwikkelingen.

Over de Arabische wereld werd vaak, ook door mij, beweerd dat mensen te 'gedepolitiseerd' waren om de corrupte en dictatoriale regimes waaronder ze leefden omver te werpen. We waren rotsvast overtuigd van ons politieke pessimisme. Dat mensen liever aan de buis gekluisterd waren, dan dat ze in opstand kwamen tegen hun onderdrukkende condities.

Toen de revoltes in Tunesië losbraken, observeerde ik het met de nodige interesse, maar van op een nuchtere afstand. Het zou snel gekortwiekt worden, mijmerde ik met een aantal vrienden. Toen Ben Ali vluchtte, was ik onder de indruk, maar zocht ik verklaringen in het feit dat Tunesië geen grote geopolitieke speler was, en de inzet dus laag. Zoiets zou immers ondenkbaar zijn in een ander Arabisch land, zoals Egypte, knikten we zelfgenoegzaam. Egypte gaat immers over Israël, het gaat over de geopolitieke belangen van Amerika en West-Europa. En 'no way' dat de Israëli's of de Amerikanen het zouden toelaten.

Nog geen tien dagen later: datzelfde Egypte, diezelfde Moebarak waarvan iedereen overtuigd was dat hij stevig in het zadel zat, is nu een keizer zonder kleren. Het volk luistert niet langer. Het volk is niet langer bang. Noch van Moebarak, noch van de politie, noch van de repressie, noch van de Amerikanen.


Horoscoop

Allicht is dat de betekenis van een revolutie. Wanneer iedereen verrast wordt. Wanneer datgene wat verwacht werd, niet langer opgaat. Wanneer de sociale orde niet langer geldt. Wanneer mensen ophouden te handelen volgens het voorgeschrevene. Wanneer 'analyses' niet meer waard zijn dan de voorspellingen in de horoscoop. Wanneer een sociologe als ik niets kan duiden, niets kan zeggen, enkel observeren.

Ik heb geen flauw idee hoe de zaken verder zullen evolueren. Ik weet niet wat morgen brengt. Ik weet niet of Moebarak zal aanblijven, ik weet niet of hij vanavond richting Saudi-Arabië, of naar een andere bestemming, zal vluchten. Ik weet niet wat er van Egypte, Jordanië, Marokko, Palestina, Jemen zal geworden.

Al wat ik weet is dat we vandaag, met z'n allen, getuige zijn van de limieten van politieke macht. Dat we met z'n allen kunnen vaststellen waartoe de daad van één man, één uitgeputte en vernederde man, Mohammed Bouazizi, de Tunesische fruitverkoper die zichzelf in brand stak, kan leiden. Dat we met z'n allen kunnen zien wat collectieve verontwaardiging kan losmaken. Dat we met absolute zekerheid kunnen beweren dat orde, hoe repressief ook, altijd uitgedaagd kan worden. Dat sociale en politieke orde niets meer is dan een georganiseerde consensus die op losse schroeven staat zodra een groep beslist deze niet langer te volgen.


Komma-neukerij

Op zo'n momenten wordt Geschiedenis geschreven, wordt sociale verandering gerealiseerd, wordt de democratie beleefd. Niet tijdens de wollige parlementaire debatten die op een ritualistische wijze het democratische spel trachten te ensceneren, niet tijdens de vastgeroeste institutionele onderhandelingen die niet verder geraken dan technocratische komma-neukerij, niet tijdens de spektakelverkiezingen waarin vooral onze politici, journalisten en commentatoren zich uitleven, maar die voor ons vooral een welkom excuus zijn om op een vroege zondag koffiekoeken te gaan halen.

De zucht naar vrijheid die zich momenteel voor onze ogen aftekent verrast, ontroert, inspireert. Dat valt niet in woorden te vatten, komt niet in aanmerking voor nuchtere analyses, blijft onvoorspelbaar. Want elke afstand zou geveinsd zijn, elke duiding onvolledig, elke verklaring misleidend.

Daarom is al wat ik nu kan doen het indrukwekkende schouwspel aanschouwen. Simpelweg aanschouwen. Ontroerd, geïnspireerd en zonder commentaar.

Nadia Fadil, sociologe aan de KU Leuven


DS, 02-02-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB