Val toch dood!


Het internet is een vrijplaats voor scheldpartijen en lastercampagnes. De media proberen ze in toom te houden, de politiek maakt er zich grote zorgen over.


'Dedecker is zo een blaaskaak en egoist dat uiteindelijk neimand buiten een evengrote bedrieger als dewever hem nog moet.' Zo analyseert ene Toon de toestand op het discussieforum van uitgerekend Lijst Dedecker. Nogal wat vrienden van Vlaams Belang ventileren daar hun frustratie over de mislukte bundeling van extreem- en populistisch rechts in Forza Flandria. Fijnzinnig is het niet en qua spelling is het ook al niets om minderjarigen mee te confronteren.

Op het forum van Club Brugge houdt iemand die zich FcbLover noemt het erg kort: 'WEG MET DIE VREEMDELINGEN!!!! WEG MET DE PROBLEMEN!!!' De internet-etiquette stelt hoofdletters gelijk met roepen, al volstonden de uitroeptekens daarvoor al. Dan blijft The Renegade op het forum van Het Laatste Nieuws nog enigszins beschaafd als hij het kabinet-Verhofstadt III typeert als 'deze klote-interim-regering (lees: onkundig allegaartje zakkenvullers)'. De virtuele wereld is een barre plek.

Dat grove taaltje verontrust CD&V-senator en ex-journalist Pol Van Den Driessche, al laat hij zichzelf ook maar zelden betrappen op het nuttigen van thee met een geheven pink. Enkele niet erg menslievende commentaren over zijn voorman Yves Leterme op het web doen hem nu vrezen, zo liet hij vorige week via De Morgen weten, dat een warhoofd zijn virtuele verwensingen ook wel eens in de praktijk kan brengen.


Amateurs

De gemakkelijk toegankelijke, vrije ruimte van het internet toonde zich altijd erg geschikt voor opinies allerlei, op blogs, forums en nieuwsgroepen. Ze getuigen van een rond 2000 snel verzwonden droom, waarin de interactiviteit gestalte zou geven aan een nieuwe, radicale, democratische en niet door de commercie of marketing gestroomlijnde burgerjournalistiek. Maar vaak bleek de kwaliteit van zulke sites laag, de taalbeheersing beperkt en de publieke belangstelling gering. Journalistiek is dan toch echt wel een vak.

Sommige gespecialiseerde sites blijven leerrijk, andere bieden echter weinig meer dan gedigitaliseerde cafépraat en, zoals gezegd, beledigingen en laster. Volgens de Brits-Amerikaanse publicist Andrew Keen in zijn boek The cult of the amateur (2007) helpt het internet op die manier de cultuur om zeep, want het haalt reclamegeld weg uit de serieuze media en financiert daarmee de amateurs, wat de experts onder grote druk zet.

Gevestigde media organiseren de interactiviteit via discussieforums over de actualiteit, die vaak scepsis oproepen. Van Den Driessche lust ze niet en vorig jaar al vond de schrijver en hoogleraar Geert Buelens dat ze vooral extremistische meningen aantrekken die niets kwalitatiefs bijdragen tot de publieke discussie. In Nederland sloten De Telegraaf en Het Algemeen Dagblad in 2002 zelfs hun forum wegens de niet weg te branden grofheid.

'Ze brengen inderdaad niet altijd het beste in de mens boven', zegt internetspecialist Kristof Michiels (VUB). 'Vaak wordt wie er een afwijkende mening op na houdt, weggejaagd, zodat van een open debat weinig sprake is. Wie op YouTube een filmpje plaatst met zijn muzikale probeersels, wordt al snel genadeloos de grond ingeboord. Het gebeurt zelfs bij zoiets keurigs als de verkiezing van De Grootste Belg. Toen scholden fans van Rubens Bruegel uit voor een boerke, terwijl Bruegelsupporters Rubens afdeden als een landverrader die met Spanje collaboreerde.'

Wat mensen ertoe brengt om zich zo te gedragen, legde de nieuwste ster aan het Britse soulfirmament, de 19-jarige Adele Atkins, uit aan The Guardian: 'Ik heb ook wel op forums over mij gelezen: “Ik wou dat je doodviel., Whatever. Mensen houden van je of haten je, het is maar een mening, zoals in het gewone leven. Het raakt me helemaal niet. Ik heb het vaak genoeg zelf gedaan. Ik behoor tot die generatie, ook ik haat mensen! Ik heb op YouTube geschreven: “Ik wou dat ze fucking doodviel., Je kunt overal over alles commentaar geven. Het is ook zo'n kans! Als je niet van iemand houdt, kun je ze neerhalen. En het is anoniem, nietwaar? Ik haat het om tegen mensen te zeggen: “Zwijg nu even want ik lust je echt niet., Dus pak ik hen aan voor het oog van iedereen. I love it!'


Vrije meningsuiting

Niet dat schelden louter een zaak van jongeren is. 'Als ik het pessimisme zie in veel commentaren over de communautaire kwestie', zegt Kristof Michiels, 'denk ik vaak: dit zijn jonggepensioneerden met veel tijd.'

Voor Michiels vloeit de grofheid voort uit de anonimiteit en het ontbreken van direct menselijk contact. 'Ook bij verkeersagressie ziet men alleen nog de auto die in de weg staat, niet de mens achter het stuur. Wie zich eerst moet laten registreren, of, zoals op het gamesforum van Xbox, het nummer van zijn kredietkaart moet meedelen, wordt al snel minder onbeleefd.'

'Kranten houden de drempel laag en doen weinig om een community op te richten', vindt Michiels. 'Wat de grofheid ook tempert, is het inbedden van lezersreacties in content, zodat wie wil reageren toch eerst verplicht is om de artikels te lezen waarop ze reageren. Kranten zouden de reacties ook tot hun abonnees kunnen beperken. Dat maakt hen tot stakeholders, waarbij mensen op het forum weer mensen worden.'

'Bij Het Laatste Nieuws lees je de vreselijkste dingen,' zegt Michiels, 'want lezers kunnen er op alles reageren.' De Standaard bundelt lezersreacties via thema's die de redactie voorlegt. 'Niets komt zomaar op het net', zegt Jeroen Overstijns, manager DS Online. 'Iedereen moet zich registeren, zodat we weten wie reageert. Alles wordt vooraf beoordeeld op wat deontologisch aanvaardbaar is, wat voor anderen boeiend kan zijn en wat bijdraagt tot een zekere pluriformiteit in de volle breedte van de opinies.'

'Het aantal reacties varieert sterk, van enkele tientallen per dag tot soms meer dan duizend, zoals toen we vorig jaar met een gezamenlijke artikelenreeks met Le Soir begonnen. Een kern van zowat vijftig mensen wil over alles zijn zeg doen. Bij sommige onderwerpen, bijvoorbeeld over de Palestijnse kwestie, moeten we tot de helft van de inzendingen weigeren, bij andere hoeft het nauwelijks. Waarna we al eens een boze mail krijgen van mensen die vinden dat we dan hun recht op vrije meningsuiting schenden. Alsof we ook om het even wat in de krant afdrukken.'

Redactionele controle zeeft de grofheid misschien wel uit de nieuwssites, maar niet uit het internet. 'Toen het slecht ging met Club Brugge', vertelt Michiels, 'scholden de supporters op het clubforum het bestuur de huid vol. Waarna Club het forum sloot, de boze supporters naar andere sites trokken en het schelden onverminderd doorging. Op het internet vind je altijd wel een plek waar dat kan.'


DS, 01-03-2008 (Marc Reynebeau)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB