Verbleekte charme


Cher Elio,

Je zult het je ongetwijfeld niet herinneren, maar goed tien jaar geleden heb ik je geïnterviewd voor de VRT-televisie. Een gezellige babbel naar aanleiding van Euro 2000. Je was toen nog niet zo lang PS-voorzitter en was beginnen Nederlands te studeren. Mijn voorstel om het interview dan ook in het Nederlands te doen, wimpelde je zachtaardig maar beslist af. Het interview heeft amper tien minuten geduurd, en ook in die korte tijdsspanne was ik flink onder de indruk gekomen van je charmes: je fijne Franse retoriek, de prettige en idealistische twinkeling in je ogen, je koket geëtaleerde onwetendheid over het voetbalthema. Als ik het me goed herinner is dat interview door een misverstand op de VRT-redactie nooit in de ether geweest. Dat betreur ik nog altijd.

Een decennium later ziet je leven er heel wat prozaïscher uit. De idealen zijn herleid tot bizar België en zijn grijze politieke realiteit. Ook mijn verwachtingen waren nochtans hooggespannen, beste Elio. Als iemand dit vegeterende land uit de lethargie zou kunnen halen, was jij het wel, dacht ik. Ik had vernieuwende ideeën verwacht, een progressieve en met pathos uitgedragen visie op een samen-leven in België. Maar we kregen meer van hetzelfde. Een staatshervormingsezel stoot zich minstens zes keer aan dezelfde steen. Als je nota al zou leiden tot een akkoord, Elio, dan kennen we het scenario al: alle betrokkenen zullen dit roemen als dé ultieme hervorming, de totaal murw geschreven en geprate Wetstraatpers zal het akkoord welwillend bejegenen en zijn kritische zin graag even opzijzetten. Maar iedereen weet dat dit akkoord de kiemen van de volgende tegenstellingen en onvrede in zich draagt. Want een akkoord dat gedragen zou worden door zowat de hele Franstalige en slechts de helft van de Vlaamse volksvertegenwoordiging, kan geen duurzaam Belgisch akkoord zijn. Dat weet jij als intelligente rationalist beter dan wie ook, Elio. Je mag het enkel niet luidop zeggen.


19de-eeuws denken

Wat dat vernieuwende dan wel had kunnen zijn, vraag je me? Laat het me beperken tot dé twee communautair gevoelige elementen die de almaar groeiende aanhang voor het Vlaams-nationalisme verklaren. Ten eerste probeert ook jouw nota op allerlei manieren om de invloed en de macht van de Franstaligen in de Rand, dus in Vlaanderen, te vergroten. Misschien niet op zoek naar een grotere Lebensraum, maar wel naar een territoriale uitbreiding van de espace culturel. What's the difference, dear Elio? In beide gevallen is het de buur die moet wijken, toch? Je hebt met jouw nota de kans gemist om te breken met dat 19de-eeuwse denken en het moderne principe van goed nabuurschap consequent te introduceren.

Ten tweede denk je voor Brussel in essentie langs dezelfde twee fundamentele lijnen als alle vorige Brussel-akkoorden: meer geld voor Brussel en minder taalgedoe met dat vervelende Nederlands. Terwijl een nieuwe en moderne visie had kunnen betekenen: een voluntaristisch plan om van Brussel een échte Belgische hoofdstad te maken. Met een Franse gemeenschap én een Brussels gewest die eindelijk afstappen van hun hautaine houding tegenover het Nederlands als noodzakelijk kwaad. Met een stimulerend plan om het Nederlands als een vanzelfsprekendheid in het intussen veeltalige Brussel te beschouwen, om interesse voor de Vlaamse en Nederlandse cultuur te wekken. Wedden dat er andersom plots ook veel meer authentieke sympathie voor het Frans zou ontstaan? Vlaanderen heeft in België zijn historische oorlogsschuld erkend. Zou het niet louterend werken als de Franstalige gemeenschap in België haar historische taal- en cultuurschuld zou erkennen? En dat in de praktijk zou tonen in de Brusselse taalrealiteit? Maar wat je voor Brussel doet, beste Elio, is het tegenovergestelde. Je beschouwt die taalverplichtingen, de Franstalige logica getrouw, als last in plaats van als winst. En op die manier zet je het historische en hedendaagse falen van Brussel als romp-België in de verf.


Vernieuwing? Waar?

De Belgische constructie genereert taal- en cultuurtegenstellingen, en jouw nota ontkracht dat proces niet, maar bevestigt het. Je nota is een tactisch werkstuk in plaats van een principiële vernieuwing. Ik heb de indruk dat je je charmes vooral hebt ingezet om je Vlaamse gesprekspartners te verdwazen. Wat er met CD&V en Open VLD gebeurt, interesseert mij persoonlijk niet zozeer. Maar omdat mijn hart links zit, stoort de communautaire onverschilligheid van Groen en SP.A me veel meer. Van Besien en Gennez maken zichzelf en hun kiezers wijs dat ze zich met de échte problemen zullen kunnen bezighouden na dit compromis. Terwijl de geschiedenis hen zou moeten leren dat net dit soort Belgisch compromis ervoor zorgt dat links nietiger blijft in Vlaanderen dan waar ook in West-Europa.

Ik had gehoopt dat jij daar verandering in kon brengen, Elio. Dat jij tegemoet zou kunnen komen aan mijn postnationalistische overtuiging. Dat jij het Vlaamse en Belgische nationalisme zou kunnen overstijgen. Maar je nota getuigt nog altijd van conservatief taal- en cultuurnationalisme. Een eventueel akkoord zal dat ook doen.

I had a dream. Avevo un sogno belga, caro Elio. Ma non esiste più.

Gegroet,

Luc


DS, 08-09-2011 (Luc Van Doorslaer)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB