Het is een bende die je ook al wel eens gezien hebt: jonge snotneuzen van rond de elf die op hun nonchalante manier de tram opspringen en luidruchtig alle nog beschikbare ruimte innemen. Ergens naar toe met de klas. Veel oudjes worden daar wat ongemakkelijk van, kan ik mij inbeelden. Ik merk dat de begeleidende leerkracht niet meteen opvalt. Een natuurlijke camouflage van die beroepscategorie misschien?


Nu heb ik zelf de keuze, achteraan in de tram: begin ik mij ook al gestoord te voelen of toon ik integendeel interesse? Ja, ik heb die keuze. Maar nee, man, die keuze wordt je opgedrongen door het jonge kereltje dat bellek-trek staat te doen terwijl de tram met open deuren aan een halte mensen staat uit en in te laden. Het duurt tot het gedaan is: de stem van de chauffeur raast door de haast nooit gebruikte luidsprekers en schuift als een donderwolk in het oor van de belhamel. En na de boze woorden komt de leerkracht de jongen vakkundig afmaken. Een natuurlijke reflex misschien?

Uit een even natuurlijke neiging begin ik die jongens en meisjes wat vragen te stellen. Wat vinden jullie van de reactie van de leerkracht? Hij is nogal streng, meneer. Hoe bedoel je? Wel, hij komt onmiddellijk aangezet en zegt meteen zeer streng dat als ik het nog eens doe, ik de volgende keer mag thuisblijven bij de zwemles. Hij dreigt dus onmiddellijk met zware straf de volgende keer? Ja, dat doet hij. Stel dat je in zijn schoenen zou staan, hoe zou jij het doen? Ik zou niet zo streng zijn, meneer. Zouden je leerlingen dan luisteren naar jou? Nee, ik vrees van niet. Ga jij nog zoiets doen de volgende keer? Nee, ik denk van niet. Wel, dan heeft hij toch een goeie manier te pakken, of niet? Misschien wel maar kijk, dat is toch allemaal zeer kinderachtig en wij zijn geen kinderen meer. Ah nee, da’s juist, jullie hebben de kindertijd al overgeslagen, niet? Zeer juist, meneer: wij zijn geen kinderen meer, we zijn al volwassen. En dat weet jullie leerkracht natuurlijk nog niet? En jullie ouders ook nog niet? Zo is het, meneer. Heel juist. Trots met hun straffe uitspraken zwaaien ze me bij de volgende halte uit.

Ah nee, da’s juist, jullie hebben de kindertijd al overgeslagen, niet? Zeer juist, meneer: wij zijn geen kinderen meer, we zijn al volwassen.

Als vader sta ik perplex op de stoep; de filosoof in mij is niet echt verwonderd. In vijf minuten tijd geven die jonge tieners helder aan hoe zij op die leeftijd in de wereld staan: kleine kinderen die zeggen volwassen te zijn. Onze kinderen zijn al veel vroeger onze kinderen niet meer. Onze kinderen leven alsof ze al volwassenen zijn, of worden daartoe aangezet door een bepaald sociaal klimaat, een bepaalde economie. En dat hebben wij nog altijd niet echt door. Ja, we vinden dat ze soms een grote mond opzetten, dat ze vaak welbespraakt zijn, dat ze dikwijls getuigen van een kritische mondigheid. Maar dat zij ons eigenlijk al ontsnapt zijn? Nee, dat nog niet, want dat willen wij niet, toch?

Punt van deze paradox is dat kinderen minstens een dubbele rol hebben: ze zijn nog kinderen en tegelijk ‘volwassen’. Daar komen we achter als we bijvoorbeeld merken hoe sommige kinderkamers er uitzien: spelconsoles en monitoren en CD’s en DVD’s en GSM’s en iPod’s en andere afkortingen van de communicatie-, consumptie- en wegwerpmaatschappij. Het zijn toch gemakkelijke prooien, die kleintjes tussen vijf en dertien. Hoe kan ik als ouder tegen al dat materieel geweld op? Door toch deels mee te doen, denk ik. Een beetje taoïstisch met de stroom mee. Maar ook ondertussen blijven filosoferen. Kritisch stilstaan en op die manier desnoods STOP leren zeggen. Want is belleke-trek niet juist een spel voor echte kinderen, voor kleine kinderen, bedoel ik? En dan filosoferen over deze tegenstelling, deze dubbele identiteit, deze grootspraak. En over het daarbijhorend gezag, de machthebbers. En natuurlijk over het kattenkwaad zelf.

Zo leer ik mezelf beter kennen, eigenlijk herkennen. Wat haalde ik vroeger aan kattenkwaad uit? En nu nog? Waar ben ik zelf nog kind? In kattenkwaad, en verwondering en verdriet en verlangen? Zoveel verschil is er niet. Kinderen moet je in elk geval toch ernstig nemen, langs hun ‘goeie’ volwassen kant om. Zou dat ook werken met oudere ‘belhamels’? Hen in hun waarde laten en toch mee hun gedrag in vraag stellen?

Ja, ja, filosoferen, makkelijk gezegd, maar een leerkracht moet kordaat actief pedagogisch optreden, niet vrijblijvend de filosoof uithangen. Oeps, zit er dan geen filosoof in een leerkracht, zoals in een vader? En vrijblijvend? Ik begrijp in vijf minuten die kinderen (en mezelf) beter dan met veel theoretische uitleg. Nu, misschien is er wel iets van aan. Kordaat optreden! Want eerlijk gezegd zou ik niemand aanraden belleke-trek te doen op een tram. Want daar kan je niet gemakkelijk weglopen...

Peter Algoet (°1960) is filosoof en adjunct-directeur HVV

http://www.h-vv.be/website/v2/actue...eelDetail&id=33