Laat journalisten hun werk doen


Wanneer journalisten met kritiek bestookt worden, moeten ze zich niet bukken om die te ontwijken, vinden MARC VAN DE LOOVERBOSCH en POL DELTOUR. Een professional moet met kritiek om kunnen. Sterker nog: mediakritiek kan journalisten zelfs helpen goede werkomstandigheden af te dwingen.


Het is knap lastig tegenwoordig journalist te zijn. Vier Neveneffecten formuleerden een krachtig Basta tegen onzorgvuldige berichtgeving. Over hun methode - hoefden die nepberichten nu echt? - zullen we eeuwig blijven discussiëren, maar het viertal maakte niettemin een punt. Soms nemen journalisten informatie te snel over; soms checken ze onvoldoende wat er authentiek en waar is aan een bericht. Alsof dat niet voldoende was, kwam net deze week het verhaal naar buiten dat Robin Ramaekers, gewaardeerd VRT-buitenlandcorrespondent, met de klankbank had geprutst. Maakte van een zoevende steen een schot. Hoe dan ook, vluchten kan niet meer. Journalisten zijn feilbaar, en doen in een enkel geval de waarheid zelfs bewust geweld aan. Alsof het mes nog wat dieper in de wonde moest, lanceert Apache.be uitgerekend vandaag een nieuwe rubriek met mediakritiek, (*)nvdr. Apache krijgt er van de Vlaamse minister voor Media, Ingrid Lieten, zelfs een projectsubsidie van 20.000 euro voor.


Zelfkritiek

De media liggen vandaag onder vuur, en dat is altijd slecht nieuws. Want als je de nieuwsberichten al niet meer kunt vertrouwen, wie of wat dan nog wel? Traditioneel hechten niet alle journalisten veel belang aan die mediakritiek, want wordt er over het nieuws dan niet geklaagd zoals over het weer? Maar vandaag komt de kritiek van te veel kanten en klinkt ze te luid om nog te negeren. Na de golf van anti-politiek in de jaren tachtig van vorige eeuw en de anti-sfeer tegen het gerecht in de jaren negentig, lijken we nu in een periode van anti-media aangeland. Het betaamt alle mediaprofessionals om correct op de kritiek in te gaan. Als we van alle andere actoren in de samenleving transparantie eisen, moeten we ook zelf bereid zijn inzage van zaken te geven. Als we van ministers, magistraten en managers performantie verwachten, moeten we er ook zelf alles aan doen om aan onze opdracht tegemoet te komen. Dat wil zeggen: onafhankelijk, betrouwbaar en relevant nieuws brengen, met respect voor privacy en andere mensenrechten.

We mogen vooral niet vergeten dat de journalistiek anno 2011 in vele opzichten beter is dan vroeger. Het nieuws wordt sneller gebracht, er is ook veel meer nieuwsaanbod, en al bij al blijkt het publiek dat best te waarderen. Nooit lagen de leescijfers voor de kranten zo hoog, nooit werd er zoveel naar tv-journaals gekeken als nu, en daarbovenop komt dan ook nog eens de explosie van de nieuwsconsumptie op het internet. Twee cumulerende bewegingen tekenen voor dit resultaat: de commercialisering van de mediasector (als keerzijde van zijn politieke ontvoogding) en de technologische omwenteling die ze doormaakt.

Maar dezelfde twee tendenzen van commercialisering en digitalisering trekken ook negatieve sporen door het nieuws. Soms zijn we té snel en daardoor onzorgvuldig. Al te veel minderwaardig nieuws verdringt belangrijk nieuws van de eerste rij. Soms gaan we in onze informatie-ijver zo er dat we brave mensen gaan namen & shamen, nog vooraleer meer onderlegde instanties schuld of onschuld hebben vastgesteld. Een belangrijk probleem is momenteel de druk van bedrijven maar ook de eigen mediabazen om commerciële content binnen te loodsen in het nieuws.

Bij journalistenbonden overal ter wereld zijn deze pijnpunten en uitdagingen al langer bekend. Ook voor de VVJ is het duidelijk dat er werk aan de winkel is. Alleen kan niet van journalisten alleen worden verwacht - en zeker niet geëist - dat ze alle problemen gaan oplossen. Journalisten zijn een belangrijke schakel in het nieuwsproces, maar niet de enige. En dus zal er maar echt werk kunnen worden gemaakt van nieuwskwaliteit als ook andere media-actoren solidair verantwoordelijkheid opnemen.

Het ultieme doel van mediahuizen en journalisten is: in een bedrijfseconomisch rendabel kader kwalitatief nieuws leveren aan hun publiek. Die nieuwskwaliteit is uiteindelijk het belangrijkste kapitaal van elk mediabedrijf, en daarvoor is het essentieel dat redacties hun werk in opperste onafhankelijkheid kunnen doen. Dat veronderstelt om te beginnen dat er in de mediabedrijven duidelijke scheidingswanden worden opgetrokken met de andere bedrijfsentiteiten van het mediahuis. Die buffers moeten tenminste de druk lichten op redacties en journalisten om zo rap mogelijk zo veel mogelijk scoops bijeen te harken over dingen die zoveel mogelijk mensen maximaal zullen interesseren.


Ombudsdiensten

De mediahuizen komt het verder toe te zorgen voor goed bezette redacties met degelijk opgeleide en behoorlijk betaalde journalisten. Dat is geen corporatistische of syndicalistische eis van die journalisten. Het zou voor iedereen duidelijk moeten zijn dat er een rechtstreeks verband bestaat tussen het aantal (beroeps)journalisten en hun arbeidsvoorwaarden enerzijds, en de kwaliteit van het nieuwsproduct anderzijds. Met goede arbeidsvoorwaarden is overigens niet bedoeld de bonussencultuur die jammer genoeg ook al te veel hoofdredacties hebben ontdekt. Net zomin als de vergoedingen in auteursrechten die Vlaamse uitgevers hun freelance journalisten vandaag opdringen, zonder veel empathie voor de grote risico's die deze journalisten daarbij lopen.

Mediabazen en journalisten moeten daarnaast hard blijven werken aan de toepassing en verfijning van hun deontologische beroepsregels. De Vlaamse Raad voor de Journalistiek (www.rvdj.be), die in 2002 door de VVJ en de mediahuizen is opgericht, vormt hiertoe het uitgelezen forum. Mogelijk kan de werking van de Raad performanter worden gemaakt, zoals ook redactionele ombudsdiensten de kloof tussen redacties en publiek kunnen helpen dichten. Toch vragen journalisten vooral één ding: dat ze heel gewoon, zonder druk van wie dan ook, hun werk kunnen doen. Zo krijg die job van hen hopelijk toch weer enige glans.

Marc Van De Looverbosch en Pol Deltour, voorzitter en nationaal secretaris van de journalistenbond VVJ.


DS, 19-01-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB