Het zit in de genen


> Carnaval zit in de verdrukking > Behalve in de carnavalssteden met traditie > Maar wat als carnaval erfgoed wordt?


Kunnen we u een geheim toevertrouwen? Er zijn redacteurs van De Standaard die carnaval vieren. Echt waar. 360 dagen van het jaar zijn het keurige collega's, spreken ze met twee woorden en is er op hun kledij niets aan te merken. Maar de eerste dagen van de krokusvakantie zijn ze onbereikbaar. Die hebben ze ook al maanden vooraf geboekt als vakantiedagen. En niets kan hen ertoe aanzetten toch te komen werken. Ze hebben dan ook een meer dan gegronde reden om niet beschikbaar te zijn: ze zijn van Aalst.

En de dagen voor Vastenavond wordt in Aalst carnaval gevierd. Ook redacteurs met standplaats Halle, Ninove of Maaseik lijden aan dezelfde kwaal. En zelfs al zijn ze jaren verhuisd, toch is carnaval de aanleiding om opnieuw naar hun geboortestek af te zakken en zich onder te dompelen in de feestroes. Maar waarom blijft carnaval in die steden springlevend, terwijl het elders in Vlaanderen nauwelijks nog gevierd wordt en een oubollig - zelfs negatief - imago heeft?

'Dat is een goeie vraag', zegt Laure Messiaen, coördinator van de vzw Volkskunde Vlaanderen. 'Maar om daar een gefundeerd antwoord op te kunnen geven, moet u over een jaar nog eens terugkomen. We zijn namelijk van plan daarover een grootschalige enquête te organiseren. Bedoeling is in kaart te brengen waar en hoe carnaval nog gevierd wordt. Hoe was het vroeger, hoe is het nu? Want carnaval zit wel degelijk in de verdrukking. En dat is te betreuren, want het heeft een rijke traditie en het zou jammer zijn mocht die verdwijnen. Misschien zijn ook de media daar mee verantwoordelijk voor, want zij focussen regelmatig op de negatieve kant - ik denk dan aan het excessief drankgebruik.'

Carnaval kende in Vlaanderen een grote bloei vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw. Toen was het motto: elk dorp zijn eigen carnaval. Maar de mensen die toen aan de wagen trokken, zijn oud of dood, en opvolging is er nooit gekomen. Uit recent onderzoek van studenten aan de KU Leuven bleek ook dat de jongeren nauwelijks nog weten waar het bij carnaval om draait. De meesten associëren carnaval alleen met feesten en drinken, en daarvoor hebben ze carnaval niet nodig.

Maar in de échte carnavalssteden is de traditie dieper geworteld en blijft het feest dus beter standhouden. 'In Halle is de toestand stabiel', zegt Johan Vencken van de Koepelvereniging van Carnavalssteden, die in de provincie Vlaams-Brabant werd opgericht. 'In de jaren negentig kenden ook wij een terugval, maar we hebben ons herpakt. Halle heeft dan ook, net als Aalst, een lange traditie en een breed sociaal draagvlak. In Halle beperkt carnaval zich niet tot enkele dagen feesten. Eigenlijk werken wij er het hele jaar door aan. En de kinderen van carnavalisten stappen bijna allemaal in het carnaval. Het zit gewoon in onze genen. Dat is het verschil met de gemeenten die om louter commerciële redenen op de carnavalskar zijn gesprongen. Daar ebt het draagvlak inderdaad weg.'

In de carnavalssteden met traditie zal het feest dus niet snel verdwijnen. Integendeel. 'In die steden wordt het jaarlijkse feest zelfs een element van hun identiteit', zegt Marc Jacobs, codirecteur van het Vlaams Steunpunt voor cultureel erfgoed. 'In een geglobaliseerde wereld wordt de behoefte aan een lokale identiteit groter. Dat zie je overal. En daarom hebben festiviteiten met een lange traditie waarmee een stad zich kan identificeren steeds meer succes.' In Gent zijn dat de Gentse Feesten (die trouwens ook met een stoet geopend worden), in Brugge is er de Heilige Bloedprocessie die niets van haar populariteit inboet.

Toch wordt het interessant te kijken hoe het carnaval verder evolueert. De Unesco heeft in 2003 een conventie uitgevaardigd voor de bescherming van het immaterieel cultureel erfgoed. Daartoe behoort het carnaval. Die conventie is door Vlaanderen en Wallonië geratificeerd waardoor er beleid gevoerd kan worden rond het carnaval. Het carnaval van Binche werd trouwens meteen erkend als Unesco-werelderfgoed.

'Het gevolg is dat het toerisme naar het carnaval van Binche toeneemt. De Waalse overheid maakt daar in haar toeristische brochures ook expliciet gebruik van: bezoek Wallonië, bezoek het carnaval van Binche, luidt het. Het is gevolg is echter dat het carnaval er steeds meer uitgroeit tot een kijkspektakel, tot een toneelstuk. Daardoor wordt het subversieve element eruit gehaald. En dat zou jammer zijn, want in de traditie draait carnaval om de omkering van de hiërarchische orde, de regels worden op hun kop gezet.'

Ook de Vlaamse regering gaat nu aan de Unesco vragen het georganiseerde carnaval te erkennen als immaterieel erfgoed. Vlaams Parlementslid Jan Peuman (N-VA), niet toevallig uit Limburg, lanceerde daarover vorig jaar al een oproep en gisteren keurde de commissie Cultuur het voorstel van resolutie unaniem goed. Vandaag buigt de Vlaamse Regering zich ook over een nieuw erfgoeddecreet, waardoor carnavalsstoeten onder voorwaarden subsidies kunnen krijgen.

En dan is er nog de mogelijkheid dat het carnaval meer een intercultureel feest wordt, aldus Jacobs. 'Dat zie je bijvoorbeeld in Londen gebeuren. Het carnaval van Notting Hill vindt dit jaar in augustus plaats, wat aardig illustreert hoe het weg evolueert van een kalenderritueel - met een link naar de vasten - en een soort van straattheater en openluchtfestival wordt.'

Dominique Minten is redacteur opinie&analyse


DS, 01-02-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Carnaval werd bij ons op de lagere school heel hard gevierd. Maar niet bij ons in het stad (Geel). Er is/was wel een stoet, maar niet om te zeggen geweldig.

Ik denk misschien ook dat de oorzaak kan liggen in het feit dat jongeren met vele andere dingen bezig zijn en in vele andere dingen geïnteresseerd zijn. Ze spelen met ander woorden liever 'carnaval' op hun computer dan dat ze een wagen moeten gaan voorttrekken.