'Imam neigt eerder naar radicalisme als hij geen werk kan vinden'


Arabische imams die radicale ideeën prediken, doen dat niet omdat ze te weinig gestudeerd hebben. Ze zijn vaak net zo hoogopgeleid als hun gematigde vakgenoten. Radicalisme is vooral aantrekkelijk als je als geestelijke geen werk kunt vinden.


Dat constateert politicoloog en godsdienstwetenschapper Rich Nielsen van de Amerikaanse Harvard-universiteit. Hij vergeleek preken en boeken van honderd Arabische imams met hun cv's. Geestelijken met een sterk academisch netwerk hebben volgens Nielsen een kans van 5 tot 7 procent op 'radicalisering'. Onder imams met een zwak netwerk is de kans op radicalisme 50 aanzienlijk groter: 50 procent.

De conclusies zijn niet waterdicht, geeft Nielsen toe op de website van onderwijskrant Chronicle of Higher Education. Het netwerk zegt niet alles, maar is wel een belangrijke factor.

In Arabische landen worden islamitische instituten en moskee-organisaties vaak bestuurd door de overheid. Die organisaties zijn aantrekkelijke werkgevers. Ze bieden stabiele banen en genieten een zeker aanzien. Wie na zijn opleiding aan de slag wil bij zo'n moskee of onderzoeksinstituut kan maar beter geen geweld prediken. Dat staat gelijk aan professionele zelfmoord.


'Salafisme is handig alternatief voor werkloze imam'

Imams die niet aan de bak komen bij een van de mainstream-organisaties zien zich volgens Nielsen gedwongen om zelf een gevolg op te bouwen. Het salafisme - een van de grote conservatieve stromingen binnen de islam - is voor hen een interessant alternatief. Salafisme is populair, en aanhangers moeten meestal niets hebben van de gevestigde islamitische orde.

'Veel non-jihadi's denken dat radicale imams gewoon niet weten wat ze zeggen', vertelt Nielsen aan The Chronicle. 'Ze denken dat het losers zijn.' Hun cv's doen echter vermoeden dat ze niet minder intelligent zijn dan hun gematigde collega's. De keuze voor de radicale islam heeft volgens hem 'niets te maken met competentie.'


'Radicalisme is geen gevolg van botsing der beschavingen'

In zijn proefschrift merkt hij op dat 'jihad-ideologie vaak wordt gezien als het gevolg van onverzoenbare verschillen tussen de fundamentalistische islam en de Westerse maatschappijen'. Zijn bevindingen doen naar eigen zeggen vermoeden 'dat er van die interpretatie weinig klopt'.

Als Nielsens theorie wel juist is, kan de strijd tegen radicalisme veel effectiever worden gevoerd. Arabische overheden zouden zich minder moeten bezighouden met het opsluiten van radicalen en vooral moeten zorgen voor goede arbeidsperspectieven.


'Nielsen ziet veel over het hoofd'

In academische kring is Nielsens onderzoek echter niet onomstreden. 'Hij besteedt geen aandacht aan alternatieve hypotheses', kritiseert terreurexpert en adviseur van de Noorse defensie Thomas Hegghammer. De carrière van een imam wordt volgens hem evenzeer bepaald door de plaats, cultuur en omstandigheden waarin hij opgroeit.

Ook terreur- en Midden Oosten-onderzoeker William McCants heeft moeite met zijn aanpak. Het is volgens McCants nog maar helemaal de vraag of imams bewust kiezen voor radicalisme. 'Zijn ze geradicaliseerd omdat ze buiten de mainstream organisaties vielen of vallen ze buiten de mainstream organisaties omdat ze radicaal zijn?'


Blog Trouw, 15-05-2013 (Robin de Wever)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB