Leve de crisis


Alleen als Duitsland beweegt, komt Europa in actie. Met deze oneliner kun je 2010, het jaar dat de euro wankelde en bijna crashte, resumeren. Pas toen Duitsland zijn fiat gaf, kon de Griekse reddingsoperatie van start gaan en pas toen Berlijn 'ja' zei, kon de reddingsboei van 750 miljard euro worden uitgegooid. Telkens moest er op Duitsland gewacht worden vooraleer de Unie het nodige kon doen om de euro te stutten. Door de vele 'neins' en de botte aanpak van Angela Merkel speelde Duitsland dit jaar zijn goede Europese naam bijna kwijt. Het is niet niks als de premier van het Duitsvriendelijke Luxemburg, Jean-Claude Juncker, zoals Merkel een christendemocraat, de grote buur 'on-Europees' gedrag verwijt.


De vele vertragingsmanoeuvres van Berlijn deden de geloofwaardigheid van de euro geen goed. Het heeft de twijfels bij beleggers en speculanten rond de soliditeit van de Europese munt en de aanpak van de Europese chefs vooral versterkt. Er was minder rumoer rond de Portugese en Spaanse obligaties geweest, indien de Unie tijdens de Griekse crisis de zaken sneller had aangepakt. Dat kon niet, omdat ze het in Berlijn niet eens raakten over de te volgen strategie. Tot in de hoogste Duitse regeringskringen waren er die vonden dat de spilzieke Grieken het nu alleen moesten uitzweten. Met het Europees verdrag in de hand verdedigden ze dat Duits belastinggeld geen Griekse putten mocht dempen. Desgevallend moest Griekenland maar uit de euro stappen…

Dat gebeurde niet. Uiteindelijk gafBerlijn toe en werden alle straffe verklaringen ingeslikt. Ondanks de hetze van Bild, de vlammende koppen van Der Spiegel ('Die Euro-Lüge') en de verhitte commentaren van de kwaliteitskranten ging de Duitse regering door de knieën. Eerst werden tientallen miljarden voor Griekenland vrijgemaakt, vervolgens werden honderden miljarden voor andere reddingsoperaties gereserveerd. Alle bezwaren, inclusief het gemopper van een dwarse publieke opinie, werden aan de kant geschoven om de euro overeind te tillen. Op Duitse vraag komt er zelfs een verdragswijziging. Na de opmerkelijke u-turn stond Berlijn erop dat er een duurzaam vangnet komt, één dat ook na 2013 standhoudt. Daarom moest alles in wettelijk beton gegoten worden.

In 1997, na de goedkeuring van het verdrag van Amsterdam, was de toenmalige premier Jean-Luc Dehaene niet echt tevreden met de bereikte resultaten. Op de vooravond van de uitbreiding naar het oosten had Europa een unieke kans verkeken om de Europese integratie te verdiepen. Dehaene hield er echter de moed in. De euro, zo luidde zijn stelling, kon de brandstof voor een versnelling van de integratie leveren. Pas na dertien jaar schijnt die voorspelling waarheid te worden. Wat in het verdrag van Nice of Lissabon nog onbespreekbaar was, kan nu plots wel. Een solidariteitsmechanisme voor de eurolanden in moeilijkheden en veel striktere spelregels, inclusief sancties, voor het begrotingsbeleid van de lidstaten. De soevereine vleugels van de lidstaten werden de afgelopen maanden geknipt, zodat de Europese economische regering waar Jacques Delors van droomde en die velen tot voor kort een utopie noemden, iets dichter bij komt. Opnieuw bleek hoe deugdzaam en noodzakelijk Europese crisissen zijn. Het is nog steeds de beste manier om nationale taboes en dogma's te neutraliseren.

Er is in 2010 veel geruzied in Europa en meestal stond Duitsland in het middelpunt van de controverses. In tegenstelling tot haar voorganger Helmut Kohl is de liefde van Merkel voor Europa van de onderkoelde soort. Zij stelt de nationale cijfers op de eerste plaats, dan pas het Europees project. En toch, na een wekenlange interne strijd, moest ook Merkel buigen en kwam het besef dat er geen weg terug was. Ofwel steunde ze de euro voor het volle pond, ofwel dreigde een complete ravage. Een Lehman Brothers in het kwadraat. Duitsland, zo bleek in 2010, kan niet meer zonder de euro en zag in dat in deze een nationale Sonderweg niet meer bestaat. Als het echt om de knikkers gaat, moet ook de grootste EU-lidstaat inbinden. Bij gebrek aan alternatief. Het is een geruststellende gedachte dat Duitsland, uit welbegrepen eigenbelang, niet meer zonder de euro kan. Al even geruststellend is het inzicht dat een levensvatbare euro meer Europa vereist. En toch kan het allemaal nog goed fout gaan. Als de markten zich niet laten temmen of, erger nog, als de burger afhaakt en terug naar de tijd van toen wil, kan de euro naar het museum.

Paul Goossens is Europajournalist.


DS, 24-12-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB