FM Mullah verbant de vrouwen naar de haard


In de Pakistaanse Swatvallei heeft de lokale overheid een vredesakkoord met de Taliban gesloten. Voor vele Pakistani is het een pact met de duivel. 'De Taliban voert er een terreurbewind', zeggen ze.


Daar lag ze, midden op het centrale plein van Mingora. Haar lichaam was doorzeefd met kogels. Haar dode lijf was versierd met geldbriefjes, cd's en foto's van haar optredens als danseres.

De boodschap was duidelijk. De Taliban hebben het weer voor het zeggen in Mingora, een stadje in de Pakistaanse Swatvallei.

Op een lokale radiozender waarschuwde de Taliban-commandant de bevolking: 'Shabana is door mijn mannen gedood en elk meisje dat nog in de bazaar durft te dansen, zal ook worden afgemaakt.'

De laatste danseressen hebben hun spullen gepakt en zijn in de laadbakken van vrachtwagens richting Karachi en Lahore vertrokken. De winkeliers van de bazaar hadden maanden geleden al begrepen dat ze geen films of muziek meer mochten verkopen. Sindsdien wordt niet meer gedanst of gezongen in Mingora.

Het gebied dat tot voor enkele jaren het Pakistaanse Zwitserland werd genoemd, geroemd voor zijn ski-pistes, is nu afgesloten van de wereld. Het Malam Jabba Ski Resort is platgebrand, de skiliften leiden naar nergens. In de Swatvallei heeft een culturele revolutie plaatsgevonden.

Twee jaar lang heeft het leger geprobeerd de opmars van de Taliban in Swat tegen te houden. Maar de ruim twaalfduizend soldaten konden het niet halen tegen zo'n drieduizend Taliban-militanten. De Taliban zijn gepokt en gemazeld in het gebied sinds ze er na de Amerikaanse inval in Afghanistan een onderkomen hebben gevonden. De soldaten van het Pakistaanse regeringsleger waren met hun verroeste geweren geen partij voor de Taliban.


FM Mullah

De invloed van de Taliban is in de Swatvallei dag aan dag sterker geworden. 's Nachts verspreidden militanten vlugschriften en kleine nieuwsbrieven vol bedreigingen voor handelaars die cd's verkochten. Kappers moesten hun zaken sluiten, de Taliban eisten dat alle mannen hun baard lieten staan. 'Onislamitische' winkels kregen bezoekers die de boel kort en klein sloegen, in de bazaars ontploften bommen en op de marktplaats verscheen een spandoek dat de markt geen plaats voor vrouwen is. Meer dan 170 scholen werden in de as gelegd, de meeste waren meisjesscholen.

Volgens een medewerkster van een hulporganisatie trokken de Taliban van huis tot huis en eisten dat de families een zoon voor de goede zaak afstonden. De jongens zouden vervolgens ingelijfd zijn bij de Taliban.

Maulana Fazlullah, een van de belangrijkste leiders van de Taliban in Swat, sprak via de radio tot de bevolking. Hij wordt de FM Mullah genoemd omdat hij verschillende illegale radiostations ter beschikking heeft. Zijn stem reikte tot voorbij de lemen muren van de boerderijen, tot bij de vrouwen die bijna nooit buitenkomen. Tijdens het uur van het gebed zond hij via zijn radio's zijn versie van de Koran uit en stuurde verwensingen naar alle Pakistani die zich niet aan de shariawet houden.

Fazlullah had een zwarte lijst van lokale politici en ambtenaren. Veertig namen van mannen die door de Taliban gezocht werden, werden op de radio voorgelezen. 'Deze mannen waren voorstanders van de oorlog in het gebied en ze zijn verantwoordelijk voor de dood van alle Taliban en alle burgers', klonk het. Volgens lokale bronnen zijn alle mannen die op de lijst staan ondertussen gevlucht, op één na. Een 82-jarige telg uit een respectabel politiek geslacht, Afzal Khan Lala, weigert te vertrekken.


Terreur

Medewerkers van hulporganisaties vertellen over de gruwelijke manier waarop de Taliban met zijn slachtoffers omgaat. 'Ze slachten mensen af. Ze snijden ze de keel over of ze laten ze heel langzaam doodgaan', zegt Baela Raza Jamil aan de telefoon vanuit Pakistan. Ze leidt een organisatie die onderwijs promoot en ze zet zich nu vooral in om de vele duizenden vluchtelingen uit de Swatvallei een beetje onderwijs te geven. Zo'n 43.000 vluchtelingen hebben Swat achter zich gelaten en proberen nu te overleven in tentenkampen in Rawalpindi.

Raza Jamil vreest dat vooral vrouwen het gelag zullen betalen. De meisjesscholen zijn gesloten en vrouwen worden terug naar de donkere middeleeuwen gekatapulteerd, zegt ze. De video die vorige week de wereld rondging en waarop een meisje van zeventien gegeseld wordt, is volgens haar maar het topje van de ijsberg. Raza Jamil begrijpt niet dat de overheid van de North West Frontier Province durft te suggereren dat de video een vervalsing is. 'Ze zijn doodsbang van de Taliban', zegt ze. 'Daarom beweren ze dat de video niet echt is.'

Ook de voorzitter van de Pakistaanse mensenrechtencommissie, I.A. Rehman, vertelt aan de telefoon vanuit Islamabad over de terreur in de Swatvallei. Er gebeuren willekeurige executies of onthoofdingen van mensen die volgens de Taliban voor de Verenigde Staten hebben gespioneerd. In het openbaar, goed zichtbaar voor iedereen, zodat de bevolking beseft dat ze in het gareel moet lopen.

In die omstandigheden heeft de lokale regering van de North West Frontier Province op 16 februari een vredesakkoord afgesloten met de Taliban. Het leger zou zich terugtrekken, de Taliban zouden de wapens neerleggen en in ruil zouden er shariarechtbanken in het gebied komen. Dat is, volgens officiële bronnen, de enige toegeving die de overheid heeft gedaan.

'We hadden geen keus', zegt Zahid Khan aan de Washington Post. Khan heeft mee over het vredesakkoord onderhandeld. Hij behoort tot de seculiere Awami National Party, die in 2008 de verkiezingen in de North West Frontier Province overtuigend heeft gewonnen. 'De Taliban waren te sterk. Het leger kon hen niet verslaan of terugdringen. Duizenden onschuldigen zijn vermoord, onder wie zeker honderd partijleden. Een van de centrale straten van Mingora werd de bloody intersection genoemd omdat er zoveel onthoofdingen plaatsvonden.'


Sharia

In zo'n klimaat van terreur hadden de onderhandelaars een kleine marge om te onderhandelen. Het mes van de Taliban stond hen op de keel. Bovendien stond een deel van de bevolking wel positief tegenover het vredesakkoord. Ze hoopte dat, na jaren van oorlog en geweld, eindelijk rust zou komen.

Het vooruitzicht dat shariarechtbanken zouden worden opgericht, schrok hen niet af. Ze wilden niets liever dan terug te keren naar het islamitisch rechtssysteem dat ten tijde van de Maharadja gold en dat in 1969 door het 'ingewikkelde' Britse rechtssysteem was vervangen. Het was trouwens al bijna twee keer opnieuw ingevoerd in de Swatvallei, in 1994 en 1999. Maar telkens ging de deal niet door.

Voor sommige disputen duurde het in de Swatvallei meer dan één generatie vooraleer de rechter een uitspraak had gedaan. De arme inwoners hadden hun buik vol van de corruptie en de tergend trage rechtsprocedures. De Taliban beloofde een vorm van snelrecht waarin alle zaken binnen de vier tot zes maanden zouden zijn behandeld. Er zou geen sprake zijn van onmenselijke straffen omdat de shariarechters uiteindelijk nog door het klassieke rechtssysteem zouden worden gecontroleerd. Dus geen afgehakte handen, geen geselingen of stenigingen.

De man die in naam van de Taliban de onderhandelingen leidde, was Sufi Mohammad. De zeventigjarige man heeft in Afghanistan nog tegen de Noordelijke Alliantie gevochten. In de jaren tachtig maakte hij deel uit van Jamaat-e-Islami, de oudste religieuze partij van Pakistan en hij heeft later Tehrik Nifaz-e-Shariat-e-Muhammadi (de beweging die de shariawetten van Mohammad wil invoeren) opgericht. Hij is een voorstander van de zeer conservatieve benadering van de Koran, zoals die in Saudi-Arabië wordt geïnterpreteerd. In de conservatieve Swatvallei geniet Sufi Mohammad steun en gezag en zijn eisen bij de vredesonderhandelingen sloten naadloos aan bij de verzuchtingen van een deel van de bevolking.

Uit recent onderzoek blijkt trouwens dat de Taliban zeer goed weten welke frustraties bij de bevolking leven. Een Amerikaanse anti-terreurspecialist heeft ontdekt dat bij de eerste rekruteringsgesprekken van de Taliban nooit over het geloof wordt gepraat, maar altijd over de frustraties van de would-be Talib. De Taliban vertellen de geïnteresseerden dat hun organisaties komaf zullen maken met de problemen die de rekruut vermeldt.

Zo ook in de Swatvallei, waar de arme, laaggeschoolde inwoners geen vertrouwen meer hebben in de overheid en niets liever wilden dan dat het oude rechtssysteem weer van kracht werd. De invoering van de sharia formaliseert trouwens de oude gewoontes van de stammen in de Swatvallei, waar het onderscheid tussen geloof en traditie moeilijk te maken is. De Taliban-eis dat mannen hun baarden laten staan en het traditioneel kledingstuk shalwar kameez dragen, geeft aan de oude gewoontes een religieus tintje. Op het eerste gezicht lijkt de islamitische wet niet meer dan dat.

Ondertussen zijn zeven shariarechters of qazis aan de slag gegaan. Volgens medewerkers van mensenrechtenorganisaties hebben ze tot nu toe alleen nog maar disputen rond landeigendom behandeld en zijn er tot nu toe nog geen straffen uitgesproken die wij onmenselijk zouden noemen. Voorstanders van het vredesakkoord wijzen tevreden naar het beter functionerend rechtssysteem en naar de rust die in de Swatvallei is teruggekeerd. Nu de soldaten van het regeringsleger zijn vertrokken, wordt er niet meer gevochten en zouden de burgers opgelucht ademhalen.


Zwart gat

'Er is duidelijkheid en er is een rechtsorde, dat klopt', zegt Ali Dayan Hasan. 'De Taliban beslissen wat kan en wat niet kan, dat creeërt duidelijkheid. Zij dicteren de rule of law.' Dayan Hasan is de Pakistaanse researcher voor de internationale mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch en hij gelooft geenszins dat de burgers van Swat nu opgelucht ademhalen. Hij denkt dat het wettelijke rechtssysteem geen toezicht zal houden op de uitspraken van de shariarechters en hij vreest dat er binnenkort opnieuw opgehangen mensen in de straten zullen bengelen. De politieagenten, die normaal moeten waken over de rechtsorde, zijn zelf doodsbenauwd voor de Taliban-militanten die de facto heer en meester in de straten zijn.

Want de troepen van Sufi Mohammad, de onderhandelaar van de Taliban, zijn moeilijk in te tomen. Sommigen vragen zich af of hij de échte leider is, dan wel de stroman van zijn schoonzoon Maulana Fazlullah. Jawel, FM Mullah. Deze brutale, laagopgeleide man kreeg het leiderschap van de partij in handen toen Sufi Mohammad in het begin van deze eeuw enkele jaren in de gevangenis zat voor zijn deelname aan de gewapende strijd in Afghanistan. Het is overduidelijk dat Fazlullah met de Swatvallei meer van plan is dan er alleen maar shariarechters aan het werk te zetten.

Hoe het er nu precies aan toegaat, weten we niet. Swat is een zwart gat geworden, bijna niemand in de buitenwereld weet hoe het er aan toegaat. Voor buitenlandse journalisten is het gebied levensgevaarlijk, sommige hulporganisaties werken alleen met lokale medewerkers omdat ze het leven van hun expats niet op het spel willen zetten. De nieuwsberichten over Swat zijn op dit moment vooral gebaseerd op 'van horen zeggen'.

Toch zijn de voortekenen niet gunstig.

Op 2 maart zei Fazlullah op een van zijn radiostations dat alle ngo's de streek moeten verlaten omdat ze een obstakel voor de vrede vormen. 'Ze zijn obsceen en vulgair. Ze willen niet dat wij moslims blijven en ze nemen alle vrouwen van ons af', declameerde hij. Eerder, nog voor het vredesakkoord, had hij al dezelfde woorden gebruikt. Alle internationale ngo's hebben het gebied ondertussen verlaten. Eén humanitaire organisatie is nog aanwezig, maar die wil anoniem blijven om haar werk in de Swatvallei niet in gevaar te brengen.

Het Internationale Rode Kruis mag ook nog in de regio werken en het ervaart, volgens de chef van de delegatie in Pakistan, geen problemen. Integendeel. 'Het valt op hoe veel belang de mensen van de streek hechten aan een goede gezondheidszorg voor de vrouwen', zegt Pascal Cuttat vanuit Islamabad. Ook een medewerker van de andere medische organisatie klaagt niet over het gebrek aan medewerking in de Swatvallei. Hij vermoedt dat de lokale bevolking én de Taliban beseffen dat medici op cruciale momenten het verschil tussen leven en dood maken, en dat daarom de weinig ambulances die er zijn, vrije doorgang moeten krijgen. Toch is de hoge mortaliteit bij vrouwen en kinderen een van de grote problemen waarmee de medici kampen, omdat de vrouwen binnen moeten blijven en geen vreemde mannen mogen zien.

Veel zorgwekkender is het verbod dat de Taliban hebben uitgevaardigd op poliovaccinaties. Via luidsprekers en de illegale radiostations wordt verteld dat vaccinaties tot onvruchtbaarheid leiden en dat ze deel uitmaken van het beleid van de Amerikanen om de moslimbevolking uit te roeien. Volgens de VN hebben meer dan 300.000 kinderen dit jaar geen inenting tegen polio gekregen.


Geseling

En hoe zit het met het onderwijs voor de meisjes? Op 27 december had Fazlullah een ultimatum uitgevaardigd dat alle meisjesscholen tegen 15 januari zouden moeten worden gesloten. Volgens de Pakistaanse krant The News gingen de Taliban bij de ouders van schoolgaande meisjes op bezoek om hen duidelijk te maken dat dochters thuis horen te zijn. Baela Raza Jamil van de educatieve organisatie Idara-e-Taleem-o-Aagahi zegt dat er voor de meisjes alleen scholen voor lager onderwijs zijn, maar dat de sfeer van die aard is dat de meeste ouders hun dochters binnenhouden.

De video van de geseling van het meisje toont, volgens haar, aan dat meisjes vogels voor de kat zijn. 'De ouders willen onder geen beding dat hun dochter in problemen zou geraken en dus verbieden ze haar de deur uit te gaan.'

Optimisten denken dat het zo geen vaart zal lopen. Officieel luidt het dat het Pakistaanse leger kan worden ingezet aan de grens met Afghanistan, nu het geen strijd meer moeten leveren tegen de Taliban in Swat. Diplomaten verzekeren buitenlandse journalisten dat de Taliban heus wel in bedwang kunnen worden gehouden. Ook de directeur van het Centrum voor Vredesstudies, Muhammad Amir Rana, hoopt dat de overheid erop zal toezien dat de fundamentele rechten geen gevaar lopen.

Maar hoe zou een regering, die vanuit een zwakke positie aan een onderhandelingstafel is gekomen, de steeds machtiger wordende Taliban kunnen bedwingen?

'Alles is beter dan dat er opnieuw gevochten wordt', zegt de directeur van het Centrum voor Vredesstudies. 'En als de Taliban de prijs zijn die we voor de vrede moeten betalen, dan is dat maar zo.'


DS, 11-04-2009 (Corry Hancké)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB