Kardinaal Pizzaballa, katholieke patriarch in Jeruzalem: ‘Met geloof heeft deze oorlog weinig te maken’

Kardinaal Pierbattista Pizzaballa bekleedt het hoogste katholieke ambt in het Midden-Oosten. Kunnen religies ooit samenleven in Jeruzalem? “Mogelijk duurt het generaties voordat dit heelt.”

De kleine christelijke gemeenschap in het Heilige Land is in rouw. Zaterdag zijn een oudere Palestijnse vrouw en haar dochter door een Israëlische scherpschutter gedood. Ze waren op weg naar een klooster in de parochie van de Heilige Familie in Gaza-Stad, berichtte het Latijnse patriarchaat in Jeruzalem. Er vielen ook zeven gewonden. Het Israëlische leger bestookte ook een klooster in Gaza, waarbij een generator en een brandstofvoorraad werden geraakt. Een gebouw waarin 54 mensen met een handicap verbleven, is daardoor onbewoonbaar.

Sinds het begin van de oorlog heeft kardinaal Pierbattista Pizzaballa (58) dagelijks contact met de kleine en belaagde christelijke gemeenschap in de Palestijnse Gazastrook. “Het gaat om katholieken en orthodoxe christenen. Samen zijn het zo’n negenhonderd mensen, families met kinderen, die allemaal hun huis kwijt zijn”, zegt de kardinaal tijdens een gesprek in zijn bisdom in Jeruzalem.

Pizzaballa, geboren in Noord-Italië, is de Latijnse patriarch van Jeruzalem. Hij heeft jurisdictie over alle rooms-katholieken in Israël, Palestina, Jordanië en Cyprus en bekleedt zo het hoogste katholieke ambt in het Midden-Oosten. Volgens een persmededeling van het Latijnse patriarchaat kwam er geen waarschuwing vooraf, en zijn beide vrouwen “in koelen bloede doodgeschoten in de parochie, waar zich geen strijders bevinden”. Een woordvoerder van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken zei zondag dat het incident nog werd onderzocht.

De christenen verblijven in het complex van de kerk in Noord-Gaza, zegt de kardinaal, “en willen niet evacueren naar het zuiden, omdat het daar evenmin veilig is. ‘Als we dan toch moeten sterven, dan nog liefst hier, dicht bij Jezus’, zeggen ze mij. Ze hebben een eenvoudig, maar zeer solide geloof. Het is al wat hen nog rest.”

“Wij proberen hun voedsel en water te bezorgen, maar het is ontzettend moeilijk. De vrouwen hebben geen maandverband, er is watertekort. Er is een tekort aan alles.”

Hoe duidt u deze oorlog?

“De feiten zijn voor iedereen duidelijk. Wat verrast, is de diepte en intensiteit van de rancune en de haat. Voor de Palestijnen bestaat 7 oktober niet. En de verschrikkingen in Gaza betekenen dan weer iets anders voor de Israëliërs. Ieder kamp wordt opgeslorpt door het eigen leed. Verdriet kan verbinden, maar ook afsluiten, zoals nu gebeurt.”

Hoe groot is de christelijke gemeenschap in Jezus’ geboortestreek, en hoe leven christenen hier?

“Behalve het duizendtal christenen in Gaza zijn er zo’n 10.000 christenen in Jeruzalem, en 35.000 tot 40.000 op de Westelijke Jordaanoever. Meestal gaat het om gemengd katholiek-orthodoxe families. Uiteraard hebben onze geloofsgenoten in Gaza het nu het zwaarst te verduren. Maar alle christenen in deze streek moeten afrekenen met wantrouwen en haat. De christenen zijn immers Palestijnen, het zijn Arabieren.”

Ze zitten geklemd in een oorlog tussen joden en moslims. Of heeft religie hier weinig mee te maken?

“Religie wordt ingezet als een instrument van nationaal-identitaire samenhorigheid. Met geloof heeft dit bitter weinig te maken. Als ik de vraag krijg waar God is in dit alles, dan antwoord ik: waar is eigenlijk de mens? God gaf ons vrijheid, ook om keuzes te maken. God wil deze gruwel niet.”

De kleine christelijke gemeenschap staat onder druk in Jeruzalem, dat behalve voor joden en moslims ook voor christenen een belangrijke religieuze plaats is. Israël heeft de meest extreemrechtse regering in zijn geschiedenis, met invloedrijke kolonisten. Zij voelen zich deze oorlog gesterkt om de volgens het internationaal recht illegale nederzettingen op de Westoever en in Oost-Jeruzalem verder uit te breiden.

Welke vorm krijgt de discriminatie van christenen?

“Wij zijn geen rechtstreeks doel, maar nevenschade. Het historisch-culturele joodse narratief wordt uitgebreid, dat gaat ten koste van anderen. Zo heeft de lokale overheid de bedoeling om de Olijfberg onder te brengen in een nationaal park dat al bestond, en waarvan het beheer wordt overgelaten aan El’ad, een organisatie van Joodse kolonisten. Dat baart ons zorgen. Hoewel de Olijfberg ook zeer belangrijk is voor christenen (na het laatste avondmaal bad Jezus op de Olijfberg, red.), gebeurt dit allemaal zonder enig overleg met onze gemeenschap. Maar de gruwel in Gaza overschaduwt ruimschoots dit soort zaken.”

Zal het ooit lukken om in Jeruzalem interreligieus en intercultureel samen te leven?

“Nu kan het niet, want de keuzes worden ingegeven door angst voor de ander. Deze haat ontstond niet uit het niets, maar is nu helemaal uitgebarsten. Mogelijk duurt het generaties voordat dit heelt. Toch moet er uiteindelijk een vorm worden gevonden om samen te bestaan – ik zeg niet eens om samen te léven. Maar nu is het nog veel te vroeg. Er is een vóór en na 7 oktober, en we zitten nog helemaal in het moment.”

Hoe zal Kerstmis worden gevierd?

“Alle kerstvieringen gaan door, ook in Bethlehem (Jezus’ geboortestad, op de bezette Westelijke Jordaanoever, red.). We zullen minder feestelijkheden buiten organiseren, maar het religieuze aspect wordt gerespecteerd.”

Kerst is een tijd van vrede. Hebt u een spirituele, of morele raadgeving in deze oorlogstijd?

“Kerstmis is een vredestijd voor christenen, maar niet voor anderen. Dezer dagen moet ik veel denken aan die ene zin uit het evangelie volgens Lukas. ‘Er was geen plaats voor hen.’ (‘Ze wikkelde Hem in doeken en legde Hem in een kribbe, omdat voor hen geen plaats was in de herberg’, red.). Die zin vat voor mij alles samen wat we nu meemaken, op fysiek, politiek, religieus, spiritueel en mentaal vlak. Ik wel, en de ander niet. Terwijl Kerstmis juist draait om die ander, die naar ons toekomt en ons andere perspectieven en vergezichten toont. Haat, zo blijkt andermaal, sluit alleen maar af.”


DS, 21-12-2023 (Ine Roox)