Waarom bezoekt Xi Jinping Hongarije en Servië?


Waarom bezoekt een wereldleider als Xi Jinping twee landen in de rand van Europa? Hongarije krijgt een beloning als bondgenoot, en in Servië onderstreepte China zijn afkeer van de Navo.


Het is vijf jaar geleden dat de Chinese president Xi Jinping nog voet op Europese bodem zette. De keuze van de landen die hij aandoet, doet vragen rijzen. Twee dagen bracht hij door in de cruciale EU-lidstaat Frankrijk. Maar daarna ging hij een dag naar Servië en er volgen maar liefst drie dagen in Hongarije. Wat lokt de Chinese wereldleider naar die twee landjes?

Servië is slechts een kandidaat-lidstaat van de EU, en het weerbarstige Hongarije wordt door Europese diplomaten niet langer serieus genomen in het gemeenschappelijke buitenlandbeleid. Het heeft zich al in te veel Europese stemmingen over China onthouden en maakt ook Rusland het hof.


Europese infrastructuur

Er is nochtans iets wat Servië en Hongarije met elkaar verbindt. Letterlijk: mocht Xi in 2025 gekomen zijn, dan had hij de gloednieuwe hogesnelheidstrein van Chinese makelij tussen de Servische hoofdstad Belgrado en het Hongaarse Boedapest kunnen nemen.

Dat project is China’s visitekaartje als bouwer van infrastructuur in Europa. In die infrastructuur schiet Europa tekort: in april hekelde de voormalige Italiaanse premier Enrico Letta nog het gebrek aan efficiënte spoorverbindingen tussen Europese steden. “Alle plannen om dat gebrek aan hogesnelheidstreinen in de toekomst aan te pakken, blijven eerder theoretisch”, schreef Letta in een invloedrijk rapport.

De Chinese hogesnelheidstrein tussen Belgrado en Boedepast zou een bouwblokje moeten worden van toekomstige verbindingen door dit deel van Europa. Maar het Hongaarse gedeelte heeft vertraging opgelopen en is vermoedelijk al erg duur uitgevallen. Hongarije houdt de kosten geheim, maar volgens schattingen van de nieuwssite Euractiv zou de spoorlijn pas over 1.000 jaar break-even draaien.

Daardoor koesteren Zuid- en Centraal Europa nog weinig illusies over China. Een in 2012 opgericht overlegorgaan tussen China en 17 landen uit die regio, de zogenaamde 17+1, is comateus. Alle leden (onder meer Albanië, Griekenland, Roemenië, Tsjechië ...) hebben zich intussen voorgenomen om Huawei uit hun 5G-netwerken te houden. En de Chinezen besparen tegenwoordig op dit soort dure uithangborden die hun groeiende invloed in de verf moet zetten. Eigenlijk blijft na het Chinese charmeoffensief in Europa’s onderbuik alleen nog Hongarije over.

Tijdens zijn bezoek aan Hongarije zal Xi dan ook 16 samenwerkingsakkoorden ondertekenen. Chinese bedrijven als BYD (auto’s) en CATL (batterijen) zetten er hun eerste Europese fabrieken neer. Het is met zulke projecten dat China toont dat het zijn trouwste vrienden beloont.


Enthousiast zakendoen

Toch heeft Xi Hongarije niet nodig om Europa in een verdeelde slagorde te krijgen. In april bracht de Duitse kanselier Scholz een bezoek aan Xi, en vertoonde hij volgens de Suddeutsche Zeitung weinig blijken van Europese solidariteit en erg veel tekenen van enthousiasme over zakendoen met China. “Over het weren van Huawei uit onze 5G-netwerken bestaat dan wel een rapport, maar er is geen consensus in de regering”, aldus columnist Kai Strittmatter.


Rancune tegen de Navo

Xi was dinsdag in Belgrado om een dertigtal projecten en projectjes te beklinken, maar zijn aanwezigheid op 7 mei had ook een symbolische lading.

Precies 25 jaar geleden, tijdens de Balkanoorlogen, werd daar de Chinese ambassade gebombardeerd door de Navo, met drie doden tot gevolg. Achteraf excuseerden de Navo en de Verenigde Staten zich daarvoor, en spraken ze van een vergissing veroorzaakt door een verouderde kaart.

Maar de zaak blijft onopgehelderd. Zo brachten de Britse krant The Observer en het Deense Politiken in 1999 berichten over spionageactiviteiten vanuit de Chinese ambassade, en ontkenden anonieme Navo-bronnen dat de Navo “zomaar geblunderd” had.

“De kwestie of de bommen al dan niet bewust gedropt waren en de slechte afhandeling van de zaak veroorzaakten een fundamentele vertrouwenscrisis tussen China en de VS”, stelde de Amerikaanse sinoloog Gregory Moore in 2010 in een paper, na uitgebreide gesprekken met diplomaten. Volgens sinoloog Peter Gries (The China Journal) zag de Chinese publieke opinie de VS voortaan als een boeman, en de Navo als een agressor.

Die erfenis leeft tot op vandaag voort, nu de Navo en Rusland tegenover elkaar staan sinds de invasie van Oekraïne. China wil onderhandelingen over een “nieuwe Europese veiligheidsarchitectuur”, en ziet daarin geen plaats voor de Navo. In Servië zei Xi dat het bombardement op de Chinese ambassade “nooit vergeten zal worden.” “We zullen een herhaling van deze tragische feiten nooit toelaten.”


DS, 08-05-2024 (Giselle Nath)