‘Ik heb nog nooit in mijn leven zo hard gestudeerd'


Goed een jaar geleden ruilde Karel De Gucht de Belgische politiek in voor de Europese. Zijn missie: Europa als handelsgrootmacht op de wereldkaart houden. Vanuit die positie kijkt hij naar België: ‘Door de eindeloze fixatie op onze verschillen laten we veel kansen liggen.'


Brasilia

‘Ik begrijp de commotie niet'

‘En, nog nieuws uit België?' Het is het eerste wat Europees commissaris voor Handel, Karel De Gucht, ons aan het ontbijt vraagt. De vlucht was lang, de nacht kort, maar jetlag of niet, de politieke toestand in ons land laat hem zelfs duizenden kilometers van huis niet los.

De Europese handelsmissie die hij leidt, zal in amper drie dagen evenveel grote steden aandoen. Het lijkt haast utopisch nadat de onderhandelingen zes jaar geleden spaak liepen, maar toch wil De Gucht voor de volgende zomervakantie een akkoord om de handel met Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay (samen Mercosur) open te gooien. Voor de EU zou het economisch voordeel van zo'n handelsdeal een stijging van de uitvoer met enkele miljarden euro's per jaar kunnen inhouden. Aan een Braziliaanse journalist legt de commissaris zijn missie uit. De koffie is nog niet verteerd of De Gucht moet zijn uitspraken, of toch een uit de context gehaalde versie ervan, over de joodse lobby alweer verdedigen. Tot in Brasilia achtervolgen ze hem, twee weken na datum. Die ochtend heeft de Wall Street Journal een nieuwe aanval ingezet tegen de ‘Europese mandarijn', zoals ze hem noemen. Hij blijft er uiterlijk stoïcijns bij, maar geschrokken van de storm is hij zeker. ‘Ik begrijp de commotie niet.' En daarmee is het hoofdstuk afgesloten.

Of hij als Europees commissaris meer op zijn woorden moet letten? ‘Als je iets zegt, is het meteen wereldnieuws, daar hou je toch rekening mee. Enerzijds let ik op mijn woorden, anderzijds wil ik ook niet vervallen in langue de bois (nietszeggende uitspraken). Daar zie ik het politieke nut niet van in. '

Voor het hotel staat een zwarte slee klaar. Op de voorruit kleeft een sticker met de boodschap ‘official visit'. Het is niét de wagen voor de commissaris. ‘Veel landen worstelen nog met het protocol voor Europese delegaties', zegt een medewerker. ‘Het is vooral hard werken en weinig glamour.' Als Belgische minister vloog De Gucht met een eigen vliegtuig. De Europese ‘ministers' zijn klant bij gewone maatschappijen.

Zonder toeters en bellen wordt De Gucht naar de gesprekken met de Braziliaanse ministers van Handel en Industrie en de Europese ambassadeur gereden. En dan gaat het richting luchthaven.


São Paulo

‘De gedachten even verzetten doet deugd'

Een medewerker van De Gucht vat het mooi samen. ‘Een vlucht is als een bezinningsmoment.' Want zelfs in Brazilië blijft Brussel het handelsteam achtervolgen. Een nieuwe stap in het Airbus-Boeing-conflict. De laatste loodjes voor een gevoelig handelsakkoord met Zuid-Korea. Op weg naar de grootste stad van het land moeten de blackberries en iPhones uit. Een zegen. Voor De Gucht betekent het even de ogen sluiten, of een boek boven halen. Dat is voor de gelegenheid ‘The power of art' van Simon Schama, een flinke brok kunstgeschiedenis. ‘De gedachten even verzetten doet deugd.'

Eens geland gaat het langs een cadans van favela's en hoogbouw richting hotel. Toplui van Braziliaanse giganten, zoals vliegtuigbouwer Embraer, hebben tijdens een diner het laatste woord van het Braziliaanse hoofdstuk.


Hoog boven de Rio de la Plata

‘De politieke toestand is zorgwekkend'

Een nieuwe ochtend, een nieuwe luchthaven. 10.000 meter hoog, boven de Rio de la Plata, polst De Gucht opnieuw naar de laatste politieke nieuwtjes aan het thuisfront. ‘De Wever en Di Rupo praten weer met elkaar? Het is toch straf dat we dát al nieuws vinden. We zijn al drie maanden bezig.' ‘De gelatenheid waarmee iedereen naar de situatie kijkt, is ongelooflijk. We zijn drie maanden na de verkiezingen en we staan nergens. Het is zorgwekkend. Als je kijkt waar we nog voor staan: BHV, de financieringswet, een staatshervorming… Als we eruit geraken, begint het nog maar pas. We moeten bijna een financiële revolutie teweegbrengen, heel het functioneren van de staat zal herbekeken moeten worden. De staat zal tien procent goedkoper moeten werken. En daar moeten we, na drie maanden, nog allemaal aan beginnen. De Wever en Di Rupo hebben er nog amper over gesproken. Als dát niet zorgwekkend is, dan weet ik niet wat wel zorgwekkend is.'

De Gucht zegt dat het niet kriebelt om opnieuw een rol te spelen in de Belgische politiek. Maar tegelijk wil hij niet zeggen dat hij blij is dat hij er vanaf is. ‘Het blijft mijn land, ook al zit ik in de Europese Commissie.'

‘Door de eindeloze fixatie op onze verschillen — we kunnen niet ontkennen dat ze er zijn — laten we veel kansen liggen.' Een dieptepunt in de vaderlandse geschiedenis, noemt hij de laatste jaren. ‘De wereld draait verder, onze concurrenten gaan erop vooruit en groeien. Wij trappelen politiek ter plaatse. De indruk die dat geeft aan de modale burger is problematisch. We zitten nu al maanden in lopende zaken. We kunnen het de burger niet kwalijk nemen dat hij zich afvraagt of het wel nodig is om een regering te hebben.'

‘Ik bedacht altijd dat het niet de eerste koortsopstoot voor ons land was. In het verleden gingen zo'n opstoten altijd spontaan weer liggen. Maar nu weet ik het toch niet. Wat ook gevaarlijk is — en pas op, ik ben vóór een staatshervorming — is te denken dat, als we hieruit komen, de financiële problemen opgelost zijn. Dat is helemaal niet waar. De inspanning blijft dezelfde, ze is gewoon anders verdeeld.'

Of hij gelooft in een Europa van regio's? ‘België heeft een vrij zwakke natievorming, dat kunnen we objectief toch stellen. Maar dat is niet overal zo. Een werkbare EU op basis van regio's: dat kan pas iets zijn voor onze kleinkinderen. Nu is dat niet relevant. Ja, ik ben een voorstander van integratie. Maar denken dat Belgische bevoegdheden naar de EU doorschuiven een oplossing is, lijkt me al te naïef.De EU zal ons meer en meer zeggen wat we moeten doen, maar wij moeten het wel oplossen. We zullen allemaal betere leerlingen moeten worden.'


Buenos Aires

‘Ik zou mezelf niet graag overleven in de politiek'

De Argentijnen houden er wèl van om hun gasten in de watten te leggen. Twee politieagenten dansen op hun motorfiets de files uiteen. Als het nodig is, zetten ze daarvoor zelfs een oorverdovend concert in. Het zorgt ervoor dat De Gucht in een snel tempo de Argentijnse ministers voor Handel en Buitenlandse Zaken kan ontmoeten.

Daarna wacht de lokale pers, die het bezoek de dag nadien flink in de aandacht zet. Een vraag die altijd terugkomt is hoe het nu zit met de Fransen. Niet toevallig nu commissaris De Gucht de gesprekken met Mercosur nieuw leven inblaast, haalde de Franse minister van Landbouw eerder op de week stevig uit naar een akkoord, dat volgens hem de doodsteek zou zijn voor de Europese, en vooral Franse boeren. ‘Ja, ik word wel eens gecontacteerd vanuit Parijs voor een missie', geeft De Gucht toe. ‘Ik zie er ook geen graten in. Ze mogen hun bezorgdheid gerust uiten, dat lijkt me normaal. Maar het is wel de Europese Commissie die onderhandelt.'

Amper een half uur is er om even op adem te komen. Dan volgt al een nieuw diner met ondernemers. De Gucht: ‘Het ritme ligt een pak hoger dan toen ik Belgisch minister was. De EU is, zeker op het vlak van handel, een grootmacht. Dat is een enorm verschil. Handel is erg technisch, maar anderzijds ook geostrategisch belangrijk. Ik heb nog nooit in mijn leven zo hard gestudeerd. Zelfs in mijn studententijd niet, en toen had ik veel meer tijd.'

‘De reizen zijn vermoeiend, maar het went. Als ik enkele weken thuis ben, begin ik het ritme al te missen. Het is een fascinerende job en dus heb ik er het hoge werkritme voor over.'

Na een afscheidsontbijt met de Europese ambassadeurs in Buenos Aires, komt de terugreis naar Europa dichterbij. ‘We moeten niet bescheiden zijn over de grootse verwezenlijking die de Europese eenmaking is. Kijk naar het Europees Parlement, dat het machtigste parlement ter wereld is. De EU is vaak onterecht een zondebok.'

De commissaris steekt ook de hand in eigen boezem. ‘Er wordt vanuit de instellingen te weinig op een pedagogische manier over de EU gepraat.' Ook de burgers zijn daarom niet altijd mee. De globalisering die eraan gelinkt wordt, schrikt af. Je kan het de mensen ook niet kwalijk nemen. Nu, in een democratie kun je de mensen niets kwalijk nemen.'

EU-commissaris De Gucht ziet zichzelf na zijn Europees avontuur niet meer terugkeren naar de Belgische politiek. ‘Maar je weet nooit wat het leven brengt. Op een bepaald moment moet je wel afstand kunnen nemen van de politiek. Na het einde van mijn mandaat ben ik er 34 jaar mee bezig. Ik zou mezelf niet graag overleven in de politiek.'


DS, 18-09-2010 (Annelien De Greef)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB