Letland herwon zijn onafhankelijkheid bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991. Tijdens de bezetting werden vele Letten gedeporteerd, terwijl Moskou tal van andere Sovjetburgers aanvoerde. In 1991 telde het land zowat 700 000 niet-Letten.

Aanvankelijk beschouwde Letland die als illegale inwijkelingen zonder enige aanspraak op staatsburgerschap. Dan voerde het drie categorieën in: staatsburgerschap voor Letten met Letse voorouders uit de periode vóór de annexatie in 1940 (1), niet-staatsburgers zonder politieke rechten maar met een volwaardige verblijfsvergunning (vooral Russen – 2) en illegalen (3).
Staatsburgerschap voor niet-Letten werd gekoppeld aan een laag jaarlijks quotum van 10 000 personen en aan strenge exameneisen
betreffende kennis van de Letse taal en cultuur. Dit is begrijpelijk
na decennialange russificatie. Bovendien gaat het om een kwantitatief kleine cultuur die alleen maar op zichzelf
kan rekenen.

Nu wonen er in Letland nog zowat 450 000 etnische Russen, Wit-Russen en Oekraïners van wie velen in het land zijn geboren. Op een bevolking van circa 2,36 miljoen is dit nog steeds zowat 20%. Slechts wie die in een examen Lets slaagt en trouw zweert aan de republiek wordt staatsburger.
Zoniet heeft men actief noch passief stemrecht en kan men vrijwel geen openbaar ambt bekleden. Voor reizen naar andere EU–landen dan Estland, Litouwen en Denemarken, hebben niet-burgers een visum nodig.Voor het overige (pensioenen, uitkeringen …. ) hebben zij dezelfde rechten
als alle Letten. De multi-etnische bevolking leeft doorgaans vreedzaam samen. Op langere termijn blijft de integratie van alle inwoners echter de belangrijkste uitdaging.


Buitenlandse druk

Letland is lid van de OVN (1991), de OVSE (1 jan. 1995), de Raad van Europa (10 feb.1995), de NAVO (1 april 2004) en de Europese Unie (1 mei 2004). Onder bilaterale en multilaterale druk van Rusland en van internationale organisaties heeft Letland
inmiddels zijn minderhedenbeleid naar internationale maatstaven
aangepast.

In 1998 is een hervorming van het onderwijs gestart. Sedert 1 september 2004 worden vanaf de tweede helft van de middelbare
school 60% van de vakken in het Lets gegeven en 40% in het Russisch. Voordien was dit omgekeerd. Daardoor worden de voornaamste vakken uitsluitend in het Lets gegeven.

De erosie van het Russisch stuit op verzet van de Russischtalige
groep, wat leidde tot een aantal grote, door Moskou gesteunde
protestmanifestaties. De OVSE heeft tot eind 2001 een missie in Letland gehad die toezag op integratie van minderheden.
Aangezien het mandaat inmiddels is vervuld, is de OVSE-missie per 1 januari 2002 gesloten. Niettemin zal de OVSE nog waarnemers sturen naar de in de herfst van dit jaar geplande parlementsverkiezingen.


Nog strenger

Op 8 augustus 2006 vaardigde Letland ondanks alles een nog strengere wetgeving op het stuk van staatsburgerschap uit. Een grondige beheersing van het Lets is daarbij een conditio sine qua non. Iemand die driemaal zakt voor een examen Lets maakt geen kans meer. Vele niet-burgers bieden zich voor het taalexamen aan zonder enige voorbereiding wat, volgens de Letse overheid, bewijst dat het hun niet menens is echt Lets staatsburger
te worden. Sommigen weigeren gewoon een examen af te leggen dat zij als vernederend beschouwen.


Raakpunten met Vlaanderen

Tijdens de annexatie van de Oostenrijkse Nederlanden door Frankrijk (1794-1815) was het Frans hier de enige officiële taal. Verfransing in plaats van russificatie dus. Die was mede verantwoordelijk
voor de tweede scheuring in de Nederlanden in 1830, die tot stand kwam met Frans geld, Franse politieke vluchtelingen, Franse diplomatieke
en uiteindelijk militaire steun.
Eén van de latere vaders van België,
de Fransman Charles Rogier, die in 1830 met zijn Luikse benden onder het zingen van de Marseillaise Brussel binnentrok, verklaarde al kort daarna ‘het Germaanse element in de nieuwe staat te willen uitroeien’. De Waal Désiré-
Joseph Mercier, kardinaal, aartsbisschop
van Mechelen en primaat van België stelde: ‘la Belgique sera latine
où elle ne sera pas’.

De door België onder zware economische en sociale druk geplande culturele volkerenmoord is mislukt. De verfransing heeft niettemin in Vlaanderen diepe sporen nagelaten, vooral dan in en rond Brussel. De Russen in Letland zijn behept met dezelfde mentaliteit van “Übermenschen” als de Franstaligen in Vlaanderen.

De door Vlaanderen gewenste, verplichte kennis van het Nederlands
voor mensen die aanspraak maken op een sociale woning,
verdwijnt in het niet naast de door Letland opgelegde drastische voorwaarden qua kennis van taal en cultuur voor het verwerven van het staatsburgerschap. Letland heeft net als Vlaanderen een grote buur die het, ook internationaal, voor de taalgenoten opneemt. De wereld, noch Europa zijn weinig of niet begaan met de historische rechten van een kwantitatief kleinere cultuur. Vlaanderen zal bij zijn streven naar onafhankelijkheid
met die beide elementen moeten rekening houden.

Verschillen

Letland is een internationaal erkende onafhankelijke staat en lid van tal van internationale organisaties waar het zelf zijn zaak kan bepleiten. Het kan dus makkelijker het been stijf houden om zijn eigenheid te vrijwaren. Vlaanderen is niet eens een deelstaat en beschikt nog lang niet over de geëigende structuren om in Europa en in de wereld zijn mannetje te staan. Nog veel werk aan de winkel dus.

■ Theo Lansloot
oud-ambassadeur
bron: doorbraak magazine

__________________
"Helden en getal zijn woorden die niet paren, leeuwen lopen in geen benden, veel kan zo weinig zijn. Macht van getal is zo vaak waan van macht. Wie zijn getal niet kent, kent zijn moed en één kan dan een leger zijn".- Cyriel Verschaeve -